Icma.az
close
up
RU
SÜNİ ANA BƏTNİ: İnsan yaradılışında yeni sərhəd?

SÜNİ ANA BƏTNİ: İnsan yaradılışında yeni sərhəd?

Icma.az xəbər verir, Lent az saytına əsaslanaraq.

İnsanlıq tarixi boyu doğum və həyatın başlanğıcı ilahi və bioloji qanunauyğunluqlarla izah olunan müqəddəs bir proses kimi qəbul edilib. Ancaq elmin və texnologiyanın sürətli inkişafı bu anlayışları müəyyən mənada yenidən nəzərdən keçirməyə vadar edir. Xüsusən süni ana bətni konsepti tibbdə və bioetikada yeni bir sərhəd açır. 2017-ci ildə Filadelfiya Uşaq Xəstəxanasından Alan Flake və onun tədqiqat qrupu qoyun döllərini süni ana bətnində uğurla yetişdirdi. Bu nailiyyət hamiləliyin son mərhələsini laboratoriya şəraitində həyata keçirməyin mümkünlüyünü göstərdi. Bu texnologiyanın insanlara tətbiqi isə həm tibbi, həm etik, həm də sosial baxımdan çoxsaylı suallar yaradır.

İlk olaraq qeyd edək ki, süni ana bətni texnologiyası dölün anadan kənarda inkişaf etməsinə imkan yaradan bir sistemdir. Adətən bu, qidalandırıcı maye ilə dolu bioloji torbalardan ibarət olur və bu məkan plasentanın funksiyalarını əvəz edərək oksigen, qidalar və hormonlarla təminatı gerçəkləşdirir. Bu texnologiyanın əsas məqsədi vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrin yaşama şansını artırmaq və ana bətni mühitini maksimal şəkildə imitasiya etməkdir.

Süni ana bətni texnologiyası bir çox sahədə inqilabi dəyişikliklər yarada bilər. Bunlardan birincisi, vaxtından əvvəl doğum hallarının azaldılmasıdır. Bu texnologiya əkiz və ya vaxtından əvvəl doğulma riskli hamiləliklərdə ana və uşağın sağlamlığını qorumaq üçün çıxış yolu ola bilər. Adı çəkilən texnoloji yenilik həmçinin hamiləlikdə sağlamlıq problemləri yaşayan qadınlar üçün yeni imkanlar yaradır.

Habelə bəzi qadınlar üçün hamiləlik dövrü çətin keçdiyindən, süni ana bətni bu prosesi daha idarəolunan və təhlükəsiz edə bilər.

Bundan başqa, süni ana bətni texnologiyası gələcək kosmik tədqiqatlar üçün də faydalı ola bilər. Belə ki, gələcəkdə insanların Mars kimi uzaq planetlərə köçməsinə hazırlıq məqsədilə süni ana bətni kosmosda insan nəsli artırma prosesində çox önəmli rol oynaya bilər.

Qeyd edək ki, süni ana bətni üzərində aparılan tədqiqatlar xüsusilə ABŞ-da həyata keçirilsə də, bu sahədə başqa ölkələrdə də maraqlı təcrübələr mövcuddur. Məsələn, Yaponiyada Tokyo Universitetində aparılan araşdırmalar süni ana bətninin insan dölləri üzərində test edilməsi istiqamətində mühüm addımlar atır.

Hollandiya Eindhoven Texnologiya Universitetində alimlər insan embriolarını laboratoriya şəraitində yetişdirmək üçün etik sərhədləri müəyyənləşdirirlər.

Çin alimləri isə süni ana bətninin insan dölü üzərində tətbiq edilməsi üçün ilk etik və hüquqi çərçivələri hazırlamağa çalışır.

İsrailə gəldikdə, ölkədə Weizmann İnstitutu kök hüceyrələrdən istifadə edərək süni ana bətnində inkişaf edən embriolar yetişdirib və bununla gələcəkdə insanların doğum prosesini laboratoriyalara köçürmək istiqamətində ciddi addımlar atıb.

Süni ana bətni texnologiyanın bir sıra üstünlükləri vardır:

Erkən doğulmuş körpələrin sağ qalma şansı artırılır. Hər şeydən əvvəl, hamiləliklə bağlı tibbi fəsadlar minimuma endirilir. Eyni zamanda uşağın inkişafını daha yaxından izləmək mümkündür.

Lakin bütün bunlarla yanaşı, sözügedən texnologiyanın müəyyən riskləri də vardır. Ən başda gələn risk bu texnologiyanın insan dölləri üzərində istifadəsinin hələ tam araşdırılmamamasıdır. Bioetik problemlərin də müzakirə mövzusu olduğunu nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, insan körpələrinin laboratoriyada böyüdülməsi cəmiyyətin əxlaqi dəyərlərinə təsir edə bilər.

Bundan başqa, texnologiyanın sui-istifadəsi təhlükəsini (məsələn, genetik manipulyasiyalar kimi) də gözdən qaçırmaq olmaz.

Təsadüfi deyil ki, hazırda süni ana bətni texnologiyası insan hüquqları və bioetika sahəsində ciddi müzakirələrə səbəb olmaqdadır. Cavablandırılması tələb olunan əsas qalmaqal yaradan suallar isə aşağıdakılardır:

- Ana bətnindəki döl insan hüquqlarına malikdirmi?

- Süni ana bətnində böyüdülən insan döllərinin hüquqi statusu necə müəyyənləşdiriləcək?

- Bu texnologiya valideynlik anlayışını necə dəyişdirəcək?

Sonda onu deyə bilərik ki, dünya tarixində süni ana bətni tibb və texnologiya sahəsində yeni bir mərhələ aça bilər. Ancaq bu texnologiyanın insan cəmiyyətinə gətirəcəyi dəyişikliklər dərindən araşdırılmalı, etik və hüquqi aspektləri nəzərə alınmalıdır. Sual budur: Gələcəkdə ana bətni anlayışı tamamilə laboratoriyalara miqrasiya edəcəkmi, yoxsa bu texnologiya yalnız məhdud tibbi məqsədlərlə məhdudlaşdırılacaq?

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:129
embedMənbə:https://lent.az
archiveBu xəbər 07 Aprel 2025 14:40 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see195

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see187

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see154

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see145

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see142

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see141

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see139

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see135

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see132

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see131

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see131

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see130

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

19 Oktyabr 2025 19:18see128

İş adamı hava limanında həbs edildi

20 Oktyabr 2025 20:43see128

Rıbin və həyat yoldaşı öləcəkləri halda tək oğul övladlarına təlimatlar tərtib ediblər...

20 Oktyabr 2025 00:18see127

Əməkdar artist Yadigar Muradovun vəziyyəti stabilləşib

19 Oktyabr 2025 18:49see127

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see126

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see126

Elmar Məmmədyarovdan açıqlama: “Kimin qarın ağrısı varsa, adımı hallandırır”

19 Oktyabr 2025 21:04see125

Rusiya bankları İran akkreditivlərini qəbul etməyə başlayıblar

20 Oktyabr 2025 15:22see123
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri