Icma.az
close
up
RU
SÜNİ ANA BƏTNİ: İnsan yaradılışında yeni sərhəd?

SÜNİ ANA BƏTNİ: İnsan yaradılışında yeni sərhəd?

Icma.az xəbər verir, Lent az saytına əsaslanaraq.

İnsanlıq tarixi boyu doğum və həyatın başlanğıcı ilahi və bioloji qanunauyğunluqlarla izah olunan müqəddəs bir proses kimi qəbul edilib. Ancaq elmin və texnologiyanın sürətli inkişafı bu anlayışları müəyyən mənada yenidən nəzərdən keçirməyə vadar edir. Xüsusən süni ana bətni konsepti tibbdə və bioetikada yeni bir sərhəd açır. 2017-ci ildə Filadelfiya Uşaq Xəstəxanasından Alan Flake və onun tədqiqat qrupu qoyun döllərini süni ana bətnində uğurla yetişdirdi. Bu nailiyyət hamiləliyin son mərhələsini laboratoriya şəraitində həyata keçirməyin mümkünlüyünü göstərdi. Bu texnologiyanın insanlara tətbiqi isə həm tibbi, həm etik, həm də sosial baxımdan çoxsaylı suallar yaradır.

İlk olaraq qeyd edək ki, süni ana bətni texnologiyası dölün anadan kənarda inkişaf etməsinə imkan yaradan bir sistemdir. Adətən bu, qidalandırıcı maye ilə dolu bioloji torbalardan ibarət olur və bu məkan plasentanın funksiyalarını əvəz edərək oksigen, qidalar və hormonlarla təminatı gerçəkləşdirir. Bu texnologiyanın əsas məqsədi vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrin yaşama şansını artırmaq və ana bətni mühitini maksimal şəkildə imitasiya etməkdir.

Süni ana bətni texnologiyası bir çox sahədə inqilabi dəyişikliklər yarada bilər. Bunlardan birincisi, vaxtından əvvəl doğum hallarının azaldılmasıdır. Bu texnologiya əkiz və ya vaxtından əvvəl doğulma riskli hamiləliklərdə ana və uşağın sağlamlığını qorumaq üçün çıxış yolu ola bilər. Adı çəkilən texnoloji yenilik həmçinin hamiləlikdə sağlamlıq problemləri yaşayan qadınlar üçün yeni imkanlar yaradır.

Habelə bəzi qadınlar üçün hamiləlik dövrü çətin keçdiyindən, süni ana bətni bu prosesi daha idarəolunan və təhlükəsiz edə bilər.

Bundan başqa, süni ana bətni texnologiyası gələcək kosmik tədqiqatlar üçün də faydalı ola bilər. Belə ki, gələcəkdə insanların Mars kimi uzaq planetlərə köçməsinə hazırlıq məqsədilə süni ana bətni kosmosda insan nəsli artırma prosesində çox önəmli rol oynaya bilər.

Qeyd edək ki, süni ana bətni üzərində aparılan tədqiqatlar xüsusilə ABŞ-da həyata keçirilsə də, bu sahədə başqa ölkələrdə də maraqlı təcrübələr mövcuddur. Məsələn, Yaponiyada Tokyo Universitetində aparılan araşdırmalar süni ana bətninin insan dölləri üzərində test edilməsi istiqamətində mühüm addımlar atır.

Hollandiya Eindhoven Texnologiya Universitetində alimlər insan embriolarını laboratoriya şəraitində yetişdirmək üçün etik sərhədləri müəyyənləşdirirlər.

Çin alimləri isə süni ana bətninin insan dölü üzərində tətbiq edilməsi üçün ilk etik və hüquqi çərçivələri hazırlamağa çalışır.

İsrailə gəldikdə, ölkədə Weizmann İnstitutu kök hüceyrələrdən istifadə edərək süni ana bətnində inkişaf edən embriolar yetişdirib və bununla gələcəkdə insanların doğum prosesini laboratoriyalara köçürmək istiqamətində ciddi addımlar atıb.

Süni ana bətni texnologiyanın bir sıra üstünlükləri vardır:

Erkən doğulmuş körpələrin sağ qalma şansı artırılır. Hər şeydən əvvəl, hamiləliklə bağlı tibbi fəsadlar minimuma endirilir. Eyni zamanda uşağın inkişafını daha yaxından izləmək mümkündür.

Lakin bütün bunlarla yanaşı, sözügedən texnologiyanın müəyyən riskləri də vardır. Ən başda gələn risk bu texnologiyanın insan dölləri üzərində istifadəsinin hələ tam araşdırılmamamasıdır. Bioetik problemlərin də müzakirə mövzusu olduğunu nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, insan körpələrinin laboratoriyada böyüdülməsi cəmiyyətin əxlaqi dəyərlərinə təsir edə bilər.

Bundan başqa, texnologiyanın sui-istifadəsi təhlükəsini (məsələn, genetik manipulyasiyalar kimi) də gözdən qaçırmaq olmaz.

Təsadüfi deyil ki, hazırda süni ana bətni texnologiyası insan hüquqları və bioetika sahəsində ciddi müzakirələrə səbəb olmaqdadır. Cavablandırılması tələb olunan əsas qalmaqal yaradan suallar isə aşağıdakılardır:

- Ana bətnindəki döl insan hüquqlarına malikdirmi?

- Süni ana bətnində böyüdülən insan döllərinin hüquqi statusu necə müəyyənləşdiriləcək?

- Bu texnologiya valideynlik anlayışını necə dəyişdirəcək?

Sonda onu deyə bilərik ki, dünya tarixində süni ana bətni tibb və texnologiya sahəsində yeni bir mərhələ aça bilər. Ancaq bu texnologiyanın insan cəmiyyətinə gətirəcəyi dəyişikliklər dərindən araşdırılmalı, etik və hüquqi aspektləri nəzərə alınmalıdır. Sual budur: Gələcəkdə ana bətni anlayışı tamamilə laboratoriyalara miqrasiya edəcəkmi, yoxsa bu texnologiya yalnız məhdud tibbi məqsədlərlə məhdudlaşdırılacaq?

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:133
embedMənbə:https://lent.az
archiveBu xəbər 07 Aprel 2025 14:40 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see243

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see206

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see197

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see191

Qızılın bahalaşması 2026 cı ildə də davam edəcək PROQNOZ

22 Oktyabr 2025 17:09see176

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see167

Türkiyəli alim Botanika İnstitutunda elmi seminar keçirib

22 Oktyabr 2025 16:01see154

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see150

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see139

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see133

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see133

Tramp etmədi, Orbanın da fikri yoxdur Putinlə bağlı məsələyə reaksiya

22 Oktyabr 2025 12:18see132

170 saylı marşrutda tıxac kabusu: Daşıyıcı şirkət açıqlama verdi

22 Oktyabr 2025 23:38see127

Azərbaycan Mərkəzi Bankı qızılın bahalaşmaqda davam edəcəyini gözləyir

22 Oktyabr 2025 14:42see127

Dünyanın ən sürətli BYD superkarı yeni rekorda imza atıb...

23 Oktyabr 2025 00:16see127

Ştutqart la oyundan öncə Fənərbaxça da 4 itki

22 Oktyabr 2025 20:14see127

İcmal büdcənin gəlirləri 36 mlrd. manata yaxınlaşıb

22 Oktyabr 2025 14:41see125

İlk qadın gəmi kapitanı ekranda

23 Oktyabr 2025 10:17see123

TRAMP İSRAİLİ HƏDƏLƏDİ “Mən ərəb ölkələrinə söz vermişəm...”

23 Oktyabr 2025 17:40see123

“İranda ailə qalmaqalı siyasi böhranı alovlandırdı: hakimiyyət həm daxili, həm də xarici düşmən axtarır“ İsrail mətbuatı

22 Oktyabr 2025 19:33see119
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri