Icma.az
close
up
RU
Süveyş kanalında yaranan kritik vəziyyət

Süveyş kanalında yaranan kritik vəziyyət

Icma.az, Yeniazerbaycan portalına istinadən məlumat yayır.

Daşımalar kəskin bahalaşır

Bir sıra hallarda müharibələr lokal xarakter daşısa da, onların fəsadları daha geniş coğrafiyalarda hiss olunur. Bu baxımdan ötən ilin oktyabrında  İsraillə - HƏMAS arasında Qəzzada başlayan, sonradan isə ətraf bölgələrə yayılan qarşıdurma da xarakterikdir. Yaxın Şərqdə geosiyasi şəraitin gərginləşməsi, müharibənin sonunun görünməməsi dünya üçün özünün fəsadlarını getdikcə daha sərt şəkildə göstərməkdədir. Müharibədən xüsusilə nəqliyyat arteriyaları ciddi şəkildə təsirlənir. Qırmızı dənizdə, Süveyş kanalında yaranan vəziyyət bunun əyani təsdiqidir.

Avropa ilə Asiya arasında əsas ticarət yolu

Süveyş kanalı Aralıq dənizi ilə Qırmızı dənizi bir-birinə bağlayan və Asiyanı Afrikadan ayıran süni su kanalıdır. 1858-ci ildə Ferdinand de Lessepsin qurduğu Suez Canal Company tərəfindən 1859-1869-cu illər arasında inşa edilib. Kanalın açılışı 17 noyabr 1869-cu ildə baş tutub.

Süveyş kanalının əhəmiyyəti iki nöqteyi-nəzərdən dəyərləndirilir. Birincisi, bu kanal beynəlxalq ticarətin, qitələrarası tranzit daşımalarının asan, ucuz və tez başa gəlməsi nöqteyi-nəzərindən əhəmiyyətlidir. Uzunluğu 193,30 km (120,11 mil) olan kanal indiyədək Avropa ilə Asiya arasında əsas ticarət yolu funksiyasını daşıyıb. İndiki kritik dönəmədək dünya ticarətinin 12-19 faizi bu kanal vasitəsilə reallaşıb. Başqa sözlə desək, il ərzində 1 trilyon dollarlıq ticarət Qırmızı dənizdəki  Süveyş kanalı vasitəsilə həyata keçirilib. Asiya və Körfəz dövlətlərindən  Avropa İttifaqı məkanına daxil olan ölkələrə gələn məhsulların15 faizi Süveyş kanalı vasitəsilə daşınıb. Bu süni kanal Avropa və Asiya arasındakı dəniz məsafəsini minlərlə kilometr qısaldır və bununla da səyahət vaxtını və nəqliyyat xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Bütövlükdə, dünya ticarətində Süveyş kanalının  payı 12 faiz həcmində dəyərləndirlir ki, bu da kifayət qədər böyük həcmdir.

Süveyş kanalı, eyni zamanda, Misir üçün milli səviyyədə müstəsna önəm daşıyan bir yoldur. Ölkənin ümumi daxili məhsulunun və valyuta gəlirlərinin xeyli hissəsi məhz Süveyş kanalı vasitəsilə reallaşan tranzit keçidlərindən əldə olunan vəsaitlər hesabına formalaşır. Misirin bu kanaldan illik gəliri bir neçə milyard dollar təşkil edir. Buna görə də Misir hökuməti kanalın funksionallığının və  rəqabət imkanlarının artırılmasında maraqlıdır. Bir vaxtlar buradan daha böyük qabaritli tankerlərin keçidinə müəyyən əngəllər var idi. Misir hökuməti ərazidə dərinləşdirmə və genişləndirmə tədbirləri görməklə bu əngəlləri aradan qaldırmağa müvəffəq olub. Bununla da nəhəng tankerlərin də kanaldan rahat keçidi təmin olunub. Hazırda geosiyasi vəziyyətin gərginləşməsi səbəbindən Süveyş kanalına artan təhdidlər qlobal səviyyədə müzakirələrə yol açdığı kimi, Misir hakimiyyətini də ciddi şəkildə narahat edir.

Beynəlxalq birliyin və Misir hakimiyyətinin narahatlığna rəğmən, hələlik Süveyş kanalında və bütövlükdə Qırmızı dənizdə vəziyyət kritik həddə gərgin olaraq qalmaqdadır. Husilər Qırmızı dənizdə hərəkət edən, o cümlədən də Süveyş kanalından keçən gəmiləri atəşə tutmaqla, yükləri müsadirə etməklə qlobal güc mərkəzlərini, beynəlxalq təşkilatları İsrailin müharibə arealını genişləndirməsinin qarşısını almaq üçün daha təsirli tədbirlər görmək məcburiyyəti ilə üz-üzə qoymaq istəyirlər. Düzdür, ABŞ və bir sıra digər ölkələr, o cümlədən də BMT Süveyş kanalının bağlanmasından narahatlıqlarını ifadə edən bəyanatlar səsləndiriblər, hətta Vaşinqton Qırmızı dənizdə gəmilərə hücumların qarşısını almaqdan ötrü hərbi texnika da göndərib. Ancaq bunlar husilərin geri çəkilməsi üçün kifayət deyil. Onlar dəniz ticarət yoluna hücumlarını dayandırmaqdan ötrü tələblərinin yerinə yetirilməsində israrlıdırlar. Hələlik nə ABŞ-nin, nə də BMT-nin gördükləri tədbirlər və etdikləri çağırışlar Süveyş kanalında hərəkətin əvvəlki məcraya qaytarılması üçün yetərli deyil.

Qlobal iqtisadiyyata yaranan təhdidlər

Gəmi izləmə və reytinq xidməti olan VesselsValue tərəfindən aparılan araşdırmaya görə, 2024-cü ilin avqust ayında kanaldan ümumi dedveyti 27,9 milyon ton olan 427 yük daşıyıcısı keçib ki, bu da 2023-cü ilin avqust ayındakı dedveyti 45,9 milyon ton olan 703 gəmidən xeyli aşağıdır. Tanker keçidi 49,8 faiz və ya 385 gəmidən 202-yə qədər azalıb.

O cümlədən Süveyş kanalı vasitəsilə daşımanın azalması səbəbindən Misir iqtisadiyyatı 6 milyard dollar zərər çəkib. Bunu Misirin xarici işlər naziri Bədr Əbdül Aati Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının Baş katibi Arsenio Dominqes ilə danışıqlar zamanı bildirib.

Süveyş kanalının bağlanmasının isə qlobal iqtisadiyyata təsirlərinin kifayət qədər ağır olacağı proqnozlaşdırılır. Uzun daşımalar təchizatın ləngiməsi deməkdir. Bu isə qlobal iqtisadiyyatın çevikliyinin və tezliyinin aşağı düşməsində əks olunacaq. Eyni zamanda, daşıma xərclərinin artması qaçılmazdır və artıq bunun təzaherləri özünü göstərir. Qırmızı dənizdəki  gəmiçilik böhranı cari ilin əvvəlindən bəri bir çox sektorda tariflərin yüksəlməsinə səbəb olub . “Clarksons Research”-in son məlumatları göstərir ki, Süveyş kanalının bağlanması nəticəsində bu il ticarət gəmiçiliyi ton millə 6,5% artıb, bu da 2010-cu ildən bəri ən yüksək göstəricidir. O cümlədən alternativ və daha uzun marşrutlar ton-mil və gəmi gəlirlərini artırıb. Capesize kimi toplu daşıyıcıların tarifləri illik 61,8 faiz artaraq gündə 14,400 dollardan 23,300 dollara yüksəlib. Tanker seqmentində tariflər də artmaqda davam edir, məsələn, MR tankerləri üçün illik dövr tarifləri 6,2 faiz artaraq gündə 44,3 min dollara çatıb.

Eyni zamanda, demək olar ki, hər bir alt sektorda və ölçü kateqoriyasında gəmi xərcləri artır. 15 il əvvəl tikilmiş dedveyti 180 min ton olan kapessizlərin qiyməti 45,5 faiz artaraq 19,9 milyon dollardan 28,9 milyon dollara, eyni yaşda olan 50 min ton dedveytli tankerlərin qiyməti isə bir il ərzində 27,6 faiz bahalaşıb - 22,6 milyondan 29,1 milyon dollara qədər.

Süveyş kanalında kritik vəziyyət yaranması diqqətləri alternativ marşrutlara çəkir. Daşıma şirkətləri və yük sahibləri təhlükəsiz yollar axtarırlar. Belə bir şəraitdə Azərbaycandan keçən Şimal-Cənub və Orta Dəhlizin üstünlükləri  önə çıxır. Diqqətəlayiq haldır ki, bu dəhlizlər respublikamızın ərazisində bir-biri ilə əlaqələndirlib və yükləri müxtəlif istiqamətlərə daşımaq mümkündür.

Mübariz FEYİZLİ

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:117
embedMənbə:https://yeniazerbaycan.com
archiveBu xəbər 07 Noyabr 2024 08:20 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see185

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see179

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see142

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see136

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see134

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see133

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see132

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see132

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see131

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see129

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see129

Luvr muzeyində Azərbaycan nəfəsi: Parisdə gənc rəssam Diana Quliyevanın əsərləri sərgilənir Foto

19 Oktyabr 2025 09:10see128

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

19 Oktyabr 2025 19:18see126

Rıbin və həyat yoldaşı öləcəkləri halda tək oğul övladlarına təlimatlar tərtib ediblər...

20 Oktyabr 2025 00:18see125

Sabah yağış yağacaq

19 Oktyabr 2025 13:05see124

Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir: 50 yaşdan sonra bu qidalar məhdudlaşdırılmalıdır

19 Oktyabr 2025 07:08see123

Elmar Məmmədyarovdan açıqlama: “Kimin qarın ağrısı varsa, adımı hallandırır”

19 Oktyabr 2025 21:04see123

İş adamı hava limanında həbs edildi

20 Oktyabr 2025 20:43see122

Sofiya Universitetində “Azərbaycan suveren dövlətçilik yolunda” sərgisinin açılışı

19 Oktyabr 2025 06:45see122

Qara zirə yağı: Hər dərdin dərmanı

20 Oktyabr 2025 05:06see121
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri