Təyyarənin qəzaya uğraması ilə bağlı... Səxavət Məmməd yazır

Türkiyəyə məxsus C 130 hərbi yük təyyarəsinin qəzaya uğraması ilə bağlı

Vurulma ehtimalı:

C 130 hərbi yük təyyarəsi Gəncədən qalxaraq Gürcüstan ərazisində havada yanaraq, parçalanaraq yerə düşdü. Bu günə qədər çoxlu sayda vurulmuş təyyarələrin videolarını görmüşük. Təyyarələr vurularkən müəyyən məsafə qət edə bilir. Rusiya səmasında Azərbaycana məxsus mülki təyyarə Pantsir-S1-lə vurulmuşdu. Ancaq pilotlar təyyarəni Xəzərin üzərindən keçirərək Qazaxıstan ərazisinə endirməyə cəhd etdilər. Bundan əlavə 44 günlük müharibə zamanı vurulan döyüş təyyarəmizi pilot qarşı tərəfin ən ağır istehkamlarından birinə çırpdı. Rusiya Ukrayna müharibəsində çoxlu sayda vurulan təyyarələrin videoları mövcutdur. Onlar da müəyyən qədər məsafə qət edə bilir. C 130-da ən çox diqqətimi çəkən məsələ təyyarənin havdan daş kimi yerə düşməsi oldu. Bəziləri iddia edir ki, motorlarda yanğın baş verə bilər. Ancaq təyyarənin o formada düşüşü, elektronika sistemin yanması ehtimalını artırır.

Gələk vurulma ehtimalına. Təyyarələr iki cür raketlərlə vurula bilər. Qısa mənzilli, aşağı hündürlükdən uçan təyyarələri vurmaq üçün İqla, yaxud Stinger tipli raketlərdən istifadə edilir. Əgər bu tip raketlərdən atəş açılarsa, radarların qeydə alması az mümkündür. Məsafənin qısa olması isə pilotun SOS siqnalı verməsinə şərait yarada bilməz. Sual yaranır, bu tip raketlərlə C 130 vurula bilərdi? Hadisənin Tiflisin şərqində baş verməsi və təyyarənin 8 km hündürlükdə olması bu variantı sıradan çıxarır. Bütün mənbələr təyyarənin 8 km hündürlükdə radardan itdiyini göstərir. Ona görə də, İqla, Stinger tipli asan daşınan raketlərlə vurulma variantı sıradan çıxmış olur.

Hadisənin Rusiya tərəfindən törədildiyi versiyasına görə, kiçik bir hesablama apardım. Hadisə Tiflisin şərqində 100 km-liyində baş verib. Hadisənin baş veridiyi yerdən Rusiya işğalındakı Cənubi Osetiyaya məsafə 130 km-dir. Rusiyanın öz sərhədinə isə təxminən 300 km-dir. Hündürlüyü 8 km-ə ancaq S 300, Buk, Patriot kimi orta və uzaq mənzilli raketlər çata bilər. Bu versiyadan Buk-ları çıxarmaq məcburiyyətindəyəm. Çünki Buk-M3-lər (ən son versiya) 70-75 km məsafədəki hədəfləri vura bilər. Patriotlar Rusiyaya aid olmadığı olmadığı üçün ortada qalır S 300-lər. Hesab edək ki, S 300-lə C 130 təyyarəsi vurulur. Bu o anlama gəlir ki, Azərbaycan və Gürcüstan radarları o raketi görməli idi. Görməmək şansı belə yoxdur. Ancaq nə rəsmi Tiflisdən, nə də rəsmi Bakıdan bu yöndə bir açıqlama yoxdur. Əgər 6-cı hissinlə bu versiyanın üzərində durursansa, Azərbaycan və Gürcüstanı zərbə altına qoyursan. Qəti informasiyam yoxdur, ancaq əminəm ki, türkiyəli mütəxəsislər bu variantı yoxlayıblar.

Qalır digər variant radioelektron mübarizə (REM) vasistələri ilə təyyarəyə müdaxilə edilməsinə. REM-lərlə C 130 tipli təyyarələrə müdaxilə etmək mümkündür? Bəli! Çünki nə qədər bu təyyarələr moderinləşdirilsələr də, REM sistemlərinə qarşı mübarizə vasitələri bəsit olur. Sual yaranır, Rusiyanın əlində o təyyarələri sıradan çıxarmaq üçün vasitələr var? Bəli var. Krasuxa-4 300 km-ə qədər hava hədəflərini, radarları və naviqasiyanı poza bilər. Ancaq bu sistemin müdaxilə zonası hədəfin istiqamətindən və yüksəkliyindən aslıdır. Murmansk-BN sistemləri isə daha çox strateji rabitəyə qarşıdır, təyyarənin öz sistemlərinə deyil. Ərazinin dağlıq olması, məsafə onu deyir ki, REM sistemləri ilə müdaxilə də imkansızdır. Azərbaycan və Gürcüstanı da araşdırdım. Nə Azərbaycanda, nə də Gürcüstanda bu tip sistemlər yoxdur. Ermənistanı ümumiyyətlə, siyahıya yazmaq mənasızdır. Əlavə olaraq Rusiyanın daxilində ciddi problemlər var. Hətta Moskvadakı hava limanlarına belə Ukrayna dronları hücum edir. Ona görə də, rusların o REM-ləri Gürcüstan sərhədində saxlayacağı inandırıcı deyil.

Təxribat

Bəzi iddialarada deyilir ki, təxribat törədilə bilər. Yəni, təyyarəyə partlayıcı yerləşdirilə bilər. Bu partlayıcı müəyyən məsafədən sonra işə düşər və təyyarə partlayar. Təəssüf ki, bu versiyanı ortaya atanlar azərbaycanlılardır. Bu əslində birbaşa öz dövlətini zərbə altına almaq deməkdir. Yəni, Azərbaycan təyyarənin mühafizəsini təşkil edə bilməyib. Kimsə gəlib ora bomba yerləşdirib. F-16-lar da Gəncədə idi. O partlayıcı qoyan niyə hərbi yük təyyarəsinə qoyurdu, elə F-16-lara qoyardı da. Ümumiyyətlə, bəzilərinin idiasında deyilir ki, bu hadisə Azərbaycanla Türkiyənin arasını vurmaq üçün törədilib. Məsələ ondadır ki, həmin adamlar məhz bu variantı səsləndirir. Hansısa bir hava limanına gedin, görüm bir təyyarəyə yaxın düşə bilirsiniz? Hava limanlarının necə qrunmasından anlayışı olmayan adamlar ağlına və ağzına gələni yazmaqdan yorulmur. Kimsə çıxıb deyəcək ki, "hər kəsin fikrinə hörmət etmək lazımdır", "aşağlamaq doğru deyil". Əsaslandırılmamış heç bir fikrə hörmət etmirəm, aşağılamağı da doğal haqqım hesab edirəm.

Qəza variantı

Bir neçə yerdə gördüm. "Keçmiş kəşfiyyatçı olmur fikrini" bizimkilər "köhnə təyyarə olmur, baxımsız təyyarə olur"a transfer ediblər. Bu texnikadır. 70-ə yaxın yaşı var. Hətta bəziləri deyir ki, ən müasir təyyarədir. Bizdə NATO standartını "odda yanmaz, suda batmaz" bilirlər. NATO standartı keyfiyyət göstərisi deyil. Standart uyğunluq (texnikaların bir-biri ilə işləməsi), təhlükəsizlik (təhlükəsizlik tələbləri qorunur), keyfiyyət (məhsulun, yaxud xidmətin müəyyən bir səviyyədən aşağı olmaması), səmərəlilikdir. NATO standartı ən keyfiyyətli demək deyil, minimum keyfiyyət səviyyəsini göstərmək deməkdir.

O təyyarədə uçmamışam, ancaq içində olmuşam. Helikopterlərdə bir neçə dəfə uçmuşam. O təyyarə mənə helikopetri xatırladırdı. Helikopterlərdə uçanlar bilir nə demək istədiyimi. Türkiyə tərəfi rəsmi olaraq C 130 tipli hərbi yük təyyarələrinin uçuşunu dayandırıb. Əslində gözlənilən də bu idi. Dövlət yanaşması budur.

İddia edilir ki, Zəfər Paradımız kimlərinsə xoşuna gəlməyib, ona görə bunu düşmənlər edib. Hətta Pakistanda baş verən terroru da buna bağlayırlar. Pakistanda terror adi, sıradan bir hadisədir. Pakistanda iki jurnalist həmkarım var.Bir yerdə kursk keçmişik. Əvvəl hər terror olanda narahat olub onlara yazırdım. Axırda gördüm bunlar mənim narahat olduqlarıma mənasız bir şey kimi baxırlar, narahat olmağın başın buraxdım.

Cəmiyyətimiz konsprologiya xəstəliyinə yoluxub. 100 illik bəladan qurtulmuşuq, separatizmin kökünü qaşımışıq, hələ də natamamlıq kopleksindən ələ çəkə bilmirik. Yer haqqı, göy haqqı dünya bizim ətrafımızda fırlanmır.

Baş verən hadisəyə çox üzüldüm, qəzada həlak olanlara Allahdan rəhmət diləyirəm.