Tramp nadir torpaq metalları üçün Orta Asiyaya gəlir ABŞ Çindən asılılığı azaltmaq istəyir

ABŞ Prezidenti Donald Tramp son həftələrdə Avstraliya, Malayziya, Tailand və Yaponiya ilə strateji mineral ehtiyatlarla bağlı sazişlər əldə etdikdən sonra diqqətini Orta Asiyaya yönəldib.

“AzPolitika” xəbər verir ki, noyabrın 6-da Vaşinqtonda keçiriləcək görüşdə Tramp Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan liderləri ilə nadir torpaq metalları və “Orta Dəhliz” layihəsi barədə müzakirələr aparacaq.

Orta Asiya böyük neft və qaz ehtiyatları ilə yanaşı, ABŞ üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən nadir torpaq metalları və digər minerallarla da zəngindir. Region ölkələri bu sərvətləri Vaşinqtonla münasibətləri gücləndirmək və Çin-Rusiya təsirini balanslaşdırmaq üçün alət kimi görür.

Yorktaun İnstitutunun “Turan” Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru Cozef Epşteyn bildirir ki, “Orta Asiya ölkələri böyük yataqları və Orta Dəhlizə artan investisiyalar sayəsində əlverişli mövqedədirlər.” 6,500 kilometrlik Orta Dəhliz Çini Orta Asiya və Qafqaz üzərindən Avropaya birləşdirir və Rusiyadan yan keçir.

Tramp administrasiyası “xammal diplomatiyası” strategiyasını həyata keçirir. Çin nadir torpaq metalları ixracına məhdudiyyətlər qoyduqdan sonra ABŞ-Çin münasibətlərində yeni gərginlik yaranıb. Hazırda Çin bu bazarın 70 faizini hasilat, 90 faizini emal, 93 faizini isə maqnit istehsalında idarə edir.

ABŞ Geoloji Xidmətinə görə, külək turbinləri, smartfonlar və döyüş təyyarələrində istifadə olunan 17 nadir torpaq elementi xüsusi strateji əhəmiyyət daşıyır.

Vaşinqton eyni zamanda Orta Asiyadakı böyük volfram yataqlarına da maraq göstərir. Sammit ərəfəsində Ağ Ev Qazaxıstandakı ən iri işlənməmiş volfram yataqlarından birinə çıxışla bağlı danışıqlar aparıb.

Ekspert Eldəniz Hüseynovun fikrincə, “bu sammit Orta Asiya ölkələrinə iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdırmaq və xarici investisiyaları artırmaq üçün yeni imkanlar yaradacaq.”

Regionda bu sahədə fəallıq artıq artıb: Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev 500 milyon dollarlıq nadir torpaq layihələri elan edib, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev isə bu metalları “yeni neft” adlandırıb.

Apreldə Qazaxıstan 20 milyon tondan çox yeni nadir torpaq ehtiyatı aşkar etdiyini açıqlayıb. Təsdiqlənərsə, ölkə bu sahədə Çin və Braziliyadan sonra üçüncü yeri tutacaq.

“Rand Corporation” eksperti və ABŞ-ın Qazaxıstandakı keçmiş səfiri Uilyam Kortni qeyd edir ki, “Orta Asiya hökumətləri ABŞ-la nadir torpaq metalları üzrə əməkdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır.”

2015-ci ildən fəaliyyət göstərən “C5+1” formatı çərçivəsində ABŞ və region ölkələri arasında əməkdaşlıq daha çox iqtisadi və enerji yönümlü şəkildə inkişaf edir. Transxəzər Nəqliyyat Dəhlizi (Orta Dəhliz) bu əməkdaşlığın əsas logistik xətti hesab olunur.

ABŞ-ın bu istiqamətə qoşulması həm Çinin təsirini azaltmaq, həm də regionda yeni strateji balans yaratmaq məqsədi daşıyır. Ekspertlərə görə, minerallara və onların emalına diqqətin artması Orta Dəhlizin inkişafını da gücləndirəcək.

“AzPolitika.info”