Trampın cəhdləri və ya Putinlə danışıqlarının mənasızlığı: Çar dayanmır

Sülh mövzusu Kreml üçün əlverişlidir - ABŞ isə Rusiya təcavüzünü dayandırmaq üçün Moskvadan çox Kiyevə təzyiq göstərməyə hazırdır

Artıq bir neçə həftədir ki, ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Trampın andiçmə mərasimindən - bu gün, 20 yanvardan sonra onun Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə görüşünün “çox yaxında” baş tutacağı barədə məlumatlar yayılır. Hətta prezidentliyə namizəd kimi Tramp “Vladimirlə yaxşı münasibətdə olduğunu” iddia edirdi, ona görə də bildirirdi ki, sələfi Co Baydendən fərqli olaraq, Putinlə razılığa gələ biləcək.

Seçildikdən sonra ilk mətbuat konfransında ABŞ-ın yeni Prezidenti bildirdi ki, “Putin görüşmək istərdi”. Və bir neçə gün sonra Respublikaçılar Partiyasından olan qubernatorlarla görüşündə bildirdi: "Görüş təşkil olunacaq".

Kreml də öz növbəsində qeyd edib ki, “Moskva Trampın dialoqa getmək istəyini alqışlayır”. Putinin mətbuat katibi Dmitri Peskov əlavə edib ki, dialoq üçün heç bir ilkin şərtə ehtiyac yoxdur və hər şey ABŞ-ın siyasi iradəsindən asılıdır. Və Trampın Putinlə təmaslarını təşkil etmək üçün tədbirlər birincinin inauqurasiyadan sonra prezident kürsüsünə əyləşməsi ilə başlayacaq.

Yeri gəlmişkən, bu gün CBC telekanalı məlumat yayıb ki, Tramp komandasına yaxın günlərdə Putinlə telefon danışığı hazırlamaq üçün tapşırıq verib.

Bir neçə gün əvvəl isə Trampın milli təhlükəsizlik müşaviri vəzifəsinə namizədi Maykl Valts " yaxın günlərdə və ya həftələrdə telefon danışığı olacağını gözləyirəm" demişdi.

Trampla Putinin danışıqlarının Ukraynada müharibəni dayandırmaq üçün imkanlardan biri kimi qiymətləndirilsə də, ukraynalıların buna böyük şübhələri var. Bu da təbii ki, səbəbsiz deyil.

Hesab edilir ki, düzdür, Tramp Putinə heyranlığını və onunla “dostca danışmaq” bacarığını heç vaxt gizlətməyib. Amma digər tərəfdən, sonuncu belə görüşdən altı il keçib və bu müddət ərzində çox şey dəyişib. Xüsusilə, Putin Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin ona qarşı çıxardığı orderə görə sivil ölkələr üçün kənar adama çevrilib. Beləliklə, ilk sual ABŞ lideri ilə Rusiyadan olan beynəlxalq cinayətkar arasında potensial görüşün yeri ilə bağlıdır.

Rusiya liderinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bu yaxınlarda qeyd edib ki, "bir çox ölkələr öz xidmətlərini hipotetik əlaqə yarada biləcəyi yerlər kimi təklif edirlər. Lakin bu barədə danışmaq hələ tezdir. Hələ ki, heç bir əsaslı hazırlıq yoxdur". Amma reallıqda “bir çox ölkələr” o qədər də çox deyil. Onlardan biri də Serbiyadır.

Serbiya Prezidenti Aleksandar Vuçiç qeyd edib ki, “bəzi adamların Putinlə Trampın görüşü üçün öz yerlərini təklif etdiyini görəndə ilk dəfə rəsmi şəkildə demək istəyirəm ki, Serbiya belə bir görüşün yeri olmaqda maraqlıdır”. Onun sözlərinə görə, Serbiya elə bir ölkədir ki, insanları hər iki liderə rəğbət bəsləyir, hər ikisi üçün "tam təhlükəsizlik" təmin edə bilər və ən əsası, Serbiya müstəqildir, çünki hərbi bloklardan - NATO və KTMT-dən kənardadır.

Belə bir görüşü təşkil etmək üçün könüllü olan ikinci ölkə İsveçrədir. Ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Nikolas Bidault bəyan edib ki, Bürgenstokda keçirilən ilk “Sülh Sammiti”ndən sonra İsveçrə müntəzəm olaraq Ukrayna, Rusiya və ABŞ-a "hər hansı diplomatik səyləri dəstəkləməyə hazır olduğunu açıq şəkildə bildiririb”.

Amma qanuna uyğun olaraq, İsveçrə Putini BCM-nin orderinə uyğun olaraq şəkildə həbs etməlidir. Çünki ölkə Roma Əsasnaməsini imzalayıb. Lakin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü izah edib ki, BCM-in səfər sülh danışıqlarının təşkilinə aiddirsə, İsveçrə hökumətinin istisna etmək hüququ var.

Əslində Qərbin hələ də Putinlə danışmağa hazır olduğu sülh mövzusu rus diktatoru üçün çox əlverişli sayılır.

"Putin indi məhsuldar danışıqlar istəmir. İlk mərhələdə onun üçün vacibdir ki, Trampla görüşsün və onunla danışıq aparıldığını göstərsin. Daha sonra Ukraynanın əli ilə danışıqların birinci raundunu pozmağa çalışacaq”, – ukraynalı politoloq Vadim Denisenko UNİAN-a deyib.

Son vaxtlar Kremlin əsl niyyətləri barədə kifayət qədər siqnallar verilir. Söhbət İranla strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalamaqdan, Baltik dənizində NATO ilə “qeyri-rəsmi” qarşıdurmadan, Avropada mümkün qədər çox rusiyayönlü siyasətçinin hakimiyyətə gəlməsinə çalışmaqdan gedir.

Rusiya planlarını açıq mətnlə dilə gətirməkdən çəkinmir. Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun və ya Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının keçmiş katibi, Putinin köməkçisi Nikolay Patruşevin açıqlamaları buna misaldır. Ən əsası odur ki, Rusiya Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərini qaytarmaq niyyətində deyil. Üstəlik, Kremlin baxışına görə, ümumiyyətlə, Ukraynanın özü də mövcud olmamalıdır.

“Digəri - yeni qlobal nizamın formalaşması məsələsidir ki, bunlar Ukraynanı və ya onunla danışıqları əhatə etmir. Kreml Avropa və ya Böyük Britaniya ilə danışmaq istəmir - yalnız Ağ Evlə danışmaq istəyindədir. Deməli, Putin Trampla görüşsə, bu barədə danışacaq. Şərtləri görüşdə Putinin özü açıqlayacaq. O, Ukraynadan başlamayacaq. O, "təsir zonaları"nın bölünməsi və onlar arasında qarşılıqlı fəaliyyət prinsipləri barədə danışacaq. Və bu kontekstdə o, Ukraynanı da xatırladacaq”, - digər ukraynalı analitik Vladimir Horbax bildirib.

Ukrayna üçün ən pisi odur ki, ABŞ Rusiya təcavüzünü dayandırmaq üçün Moskvadan çox Kiyevə təzyiq göstərməyə hazırdır. Ukrayna Amerikanın yüksək rütbəli məmurlarının təsəvvüründə, cəbhə xəttini sabitləşdirməli, xüsusən səfərbərlik yaşını azaltmaqla ordunu doldurmalı, ehtimal ki, Avro-Atlantik perspektivlərdən imtina etməli, həmçinin Avropada təhlükəsizlik zəmanəti axtarmalıdır.

Rusiyaya qarşı hansı “təsir rıçaqlarından” istifadə olunacaq? Burada demək olar ki, heç bir konkretlik yoxdur, daha çox təxminlər var.

Məsələn, politoloq Vadim Denisenkonun fikrincə, Rusiya Federasiyasında neftin qiymətinin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşməsindən sonra atəşkəslə bağlı danışıqlara getmək istəyi yarana bilər. Buna isə tez nail olmaq mümkün deyil və ən əsası Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatında əsas oyunçunun - Səudiyyə Ərəbistanının dəstəyini tələb edir.

Sanksiyalar və naviqasiya azadlığı üzrə monitorinq qrupunun rəhbəri Andrey Klimenko isə bildirir ki, Rusiya da öz növbəsində dünya neft qiymətlərini artırmaq üçün geosiyasi oyun oynayır. O xatırladıb ki, artıq 2024-cü ilin sentyabrında dünya mediasında Rusiya tərəfindən “husi” ekstremistlərinə - Qırmızı dənizdə gəmiləri atəşə tutmaq üçün gəmi əleyhinə raketlərin mümkün ötürülməsi barədə ilk xəbərlər yayılıb.

“Buna görə də proqnozlaşdırmaq olar ki, rus təcavüzkarlarının “husi” tərəfdaşlarına birjalarda çaxnaşma yaratmaq və neftin dünya qiymətlərini artırmaq üçün lazımi vaxtda Qırmızı dənizdə tankerlərə güclü silsilə hücumlar həyata keçirmək tapşırılıb”, - deyə ekspert vurğulayıb.

Çin də Putini sakitləşdirməyə kömək edə bilər. Amma bu, Çinin ABŞ-la razılıq əldə etməsi halında mümkündür. Və Trampın Vaşinqton və Pekin arasında qarşıdurmanı - ticarət müharibəsini bərpa etməyi planlaşdırdığını nəzərə alsaq, bu versiya indi tamamilə fantastik görünür. Xüsusilə, ABŞ Konqresində Çin mallarına rüsumları artıran qanun layihəsi hazırlanır...

Trampla Putin arasında heç bir görüşün ümumiyyətlə baş tutmayacağını istisna etmək olmaz. Politoloq Volodimir Volinin fikrincə, buna Trampın xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloqun Avropa turnesinin nəticələrinə əsasən qərar verilə bilər. Onun sözlərinə görə, əgər Putin köhnə ultimatumlarında, xüsusilə NATO-nun 1997-ci ildən sonra Alyansa üzv olmuş ölkələrdən çıxması ilə bağlı israr etməkdə davam edirsə, o zaman “Trampın belə görüşə nə ehtiyacı var?”.

"Hələ ki, biz Tramp komandasının ayrı-ayrı nümayəndələrinin potensial görüşü ilə bağlı danışa bilərik. İdeya ondan ibarətdir ki, ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti müharibəni dayandırmaq üçün verdiyi vədləri yerinə yetirmək üçün müvafiq təkliflər verməlidir. Zelenski və Putin həm də onlarla görüşür”, bildirib.

“Üstəlik, görüşdən danışmaq bir şeydir, onu keçirmək başqa şeydir. Məsələn, Trampın əvvəlki prezidentlik dövründə 2018-ci ildə Parisdə Putinlə danışıqlar ABŞ-ın Orta mənzilli Nüvə Qüvvələri Müqaviləsindən çıxması fonunda iflasa uğramışdı. Tramp isə Rusiyanın Kerç boğazında ukraynalı dənizçiləri saxlamasına görə Buenos-Ayresdə keçirilən G20 sammitində rus diktatoru ilə görüşməkdən imtina etmişdi”, - deyə analitik xatırladıb.

Rusiya ilə müqavilələrin heç vaxt yerinə yetirilməməsi haqqında məşhur ifadə bir kənara qoyulsa belə, ABŞ-ın Putinin “sirli rus ruhunun” açarını tapmaq cəhdi heç də o demək deyil ki, onun Trampla hipotetik söhbətindən sonra rus təcavüzü dayanacaq. Onların arasında əvvəlki üç görüş müxtəlif beynəlxalq məkanlarda baş tutub: 2017-ci ildə Hamburqda G20 sammitində, 2018-ci ildə Helsinkidə Rusiya-ABŞ sammitində və 2019-cu ildə Osakada G20 sammitində. Hər dəfə müzakirə olunan mövzular siyahısında Ukrayna olub. Bəs bu görüşlər nəticə verdimi? Aydındır ki, yox.

Əksinə, qurbana deyil, təcavüzkara bir növ təhlükəsizlik zəmanəti vermək cəhdləri ona gətirib çıxardı ki, Rusiya yalnız iştahını artırdı - Krımın cəzasız ilhaqından və Donbasın bir hissəsinin işğalından sonra o, indi bütün Ukraynaya iddia edir. Beləliklə, indi Putinlə danışıqlar aparmağı planlaşdıran hər kəs yadda saxlamalıdır ki, danışıqlardan dərhal sonra Rusiya işğalın yeni versiyasını hazırlayacaq. Və yəqin ki, təkcə Ukrayna ilə kifayətlənməyəcək.