Troya müharibəsinin alternativ sonu: Danışılmamış hekayə Roma mozaikasında ortaya çıxdı

İngiltərədəki bir villanın döşəməsində aşkar edilən IV əsrə aid Roma mozaikası Axilles və Hektor arasındakı döyüşün əvvəllər məlum olmayan detallarını üzə çıxarıb. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, fidiyə və cəsədlərin süründürülməsi səhnələrinin 800 il əvvəl itib-batan bir yunan faciəsinə aid olduğu müəyyən edilib və bununla da antik tarixə dair təsəvvürlər yenidən formalaşıb.

Ketton mozaikası kimi tanınan bu əsər Troya müharibəsinin tanınmış təsvirlərindən fərqli, itirilmiş bir versiyanı göstərir. Tədqiqatçılar mozaikanın Homerin "İliada"sına deyil, daha az tanınan başqa bir mənbəyə əsaslandığını bildirirlər.

Təxminən 10 metrə 5,3 metr ölçülərində olan mozaika böyük bir Roma villasının yemək otağının döşəməsini örtüb. Mozaika eramızın IV əsrində istifadə olunub, lakin ilkin araşdırmalar villanın daha əvvəl də yaşayış yeri ola biləcəyini göstərir.

Mozaikada yunan qəhrəmanı Axilleslə Troya şahzadəsi Hektor arasındakı qarşıdurmanı təsvir edən üç səhnə yer alır. İlk paneldə Hektorun Axillesin yaxın dostu Patroklosu öldürməsindən sonra baş verən döyüş təsvir olunur. İkinci səhnədə Axillesin Hektorun cəsədini döyüş arabasının arxasına bağlayaraq sürüməsi göstərilir. Üçüncü paneldə isə Axillesin Hektorun atası kral Priamosdan cəsədin çəkisi qədər qızıl fidyə alması əks olunub.

Başlanğıcda tədqiqatçılar mozaikin Homerin "İliada”sında təsvir olunan olayları anladığını düşünürdülər. Lakin Lester Universitetindən tarixçi Ceyn Masseqlia və komandası tərəfindən aparılan araşdırma göstərib ki, mozaikdəki bəzi elementlər Homerin versiyası ilə uyğun gəlmir.

Məsələn, "İliada”da Axilles Hektorun cəsədi üçün fidyə qəbul etməyəcəyini açıq şəkildə bildirir, mozaikada isə fidyənin qəbul edildiyi görünür. Həmçinin mozaikdə Axilles Hektorun cəsədini Patroklosun məzarı ətrafında sürüklədiyi halda, "İliada”da cəsəd Troya qalalarının ətrafında sürüklənir.

Tədqiqatçılar hesab edir ki, bu fərqlər eramızdan əvvəl V əsrin əvvəlində Afina dramaturqu Eskil tərəfindən yazılan və bu günə yalnız parçalarla gəlib çatan "Friklər” adlı faciədən qaynaqlanır. "Friklər” mozaikada hadisələri eyni şəkildə təsvir edən yeganə məlum mənbə kimi seçilir.

Mozaikanın ilham mənbəyini anlamaqda üslub xüsusiyyətləri də mühüm rol oynayır. Masseqlia bildirir: "Ketton mozaikada yalnız Eskilin versiyasını təsvir edən səhnələri tapmadıq, həm də ən üst panelin mozaikdən 800 il əvvəl Eskilin dövründən qalmış bir yunan saxsı qabı üzərindəki dizayna əsaslandığını müəyyən etdik".

Mozaikadakı digər elementlərin də Yunanıstan, Türkiyə və Qalyadan qalmış qədim gümüş məmulatlar, sikkələr və keramika nümunələrinin təsvirlərinə istinad etdiyi vurğulanır. Bu nəticələr Britaniyadakı Roma ustalarının klassik dünyadan təcrid olunmadığını, əksinə geniş ticarət şəbəkəsinin bir hissəsi olduqlarını göstərir. Tədqiqatçılar belə yazırlar: "Kettonda Roma Britaniyasının sənətkarlığını görürük, lakin dizayn mirası tamamilə Aralıq dənizi dünyasına bağlıdır".

Aydın