Türk dövlətlərindən Şimali Kiprə zərbə, yoxsa Lefkoşa ilə bağlı plan?

Asif Nərimanlı: “Bu addımların əslində ŞKTC-nin tanınması ilə bağlı TDT-nın planları ilə bağlı olması ehtimalı çoxdur”

Orta Asiyadakı türk dövlətləri Cənubi Kipr ilə diplomatik münasibətlər qurmaqdadırlar. Belə ki, Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) daxil olan Özbəkistan və Qazaxıstandan sonra Türkmənistan da Cənubi Kiprdə səfirlik açıb. TDT-nın üzvlərinin Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinə (ŞKTC) isti münasibətinin olduğu dönəmdə Orta Asiya dövlətlərinin belə addım atması bir çox suallar yaradır. Bu addımların Türkiyəyə və tanınmamış ŞKTC-nə qarşı olduğu fikri üstünlük təşkil edir.

ŞKTC-nin Prezidentinin xüsusi müşaviri Gökhan Gülər məsələ ilə bağlı açıqlamasında deyib ki, Qazaxıstan və Türkmənistanın Yunan Kiprində səfirlik açması bu ölkələrin ŞKTC ilə münasibətləri kəsməsi, ya da TDT-nin vizyonundan kənarlaşması mənasına gəlmir: “Hər ölkə üçün milli maraqları daha önəmlidir. Dünya siyasətində ölkələrin istər ikili, istərsə də təşkilatlar daxilində bir-biri ilə əməkdaşlıq etməsi başadüşüləndir. İqtisadi maraqlar bəzən rəqib ölkələri belə əməkdaşlığa sövq edir. Qazaxıstandan sonra Türkmənistanın da Yunan Kiprində səfirlik açması vətəndaşlarda qıcıq yarada bilər, amma beynəlxalq və dövlətlərarası münasibətlərdə belə qarşılanmır. Bu gün bu iki ölkə ŞKTC ilə çox yaxşı əlaqələrə malikdir. Bunun ən real göstəricisi ŞKTC-nin TDT-yə müşahidəçi statusunda üzv qəbul edilməsidir. Buna nə Qazaxıstan, nə də Türkmənistan etiraz edib. Hətta bu iki ölkənin ŞKTC ilə münasibətləri Yunan Kiprinə nəzərən daha yaxşıdır”.

“Bu iki ölkə gələcəkdə ŞKTC-də də səfirlik və ya konsulluq aça bilər. Aydın məsələdir ki, Yunan Kiprində qazaxlar və türkmənlər yaşayır. Bu baxımdan, həmin ölkələrin orada səfirlik açması təbiidir. Digər tərəfdən, Yunan Kipri Aİ üzvüdür. Kipr adasındakı münaqişə hələlik tam həll edilməyib. Adada türk xalqına qarşı haqsızlıq olub. Yunan Kiprinə tanınan hüquqlar bizim üçün də tanınmalı idi, amma olmadı. Təbii ki, Qazaxıstan, Türkmənistan ŞKTC-də konsulluq, səfirlik ya da buna bənzər bir institut açsaydı, daha məqbul olardı. Lakin yenə də biz məsələyə beynəlxalq münasibətlər kontekstində baxır və diplomatik yanaşma sərgiləyirik. Bizim bu ölkələrlə təmaslarımız, siyasi münasibətlərimiz Yunan Kiprindən daha dərindir”, - deyə qeyd edib.

Mövzu ilə bağlı AYNA.AZ-a danışan siyasi icmalçı Asif Nərimanlı qeyd edib ki,  Orta Asiya dövlətlərinin belə bir qərarı verməsi sualların sayını artırır, amma hər bir dövlətin maraqlarını da başa düşmək lazımdır:

- Məsələ burasındadır ki, Cənubi Kipr BMT üzvüdür və müstəqil dövlət kimi tanınır. Türk dövlətləri də ada dövlətlə diplomatik münasibətlər qurmaq istiqamətində addımlarda görünür ki, maraqlıdırlar. Orta Asiya ölkələrinin bu addımı Avropa İttifaqı ilə siyasi-iqtisadi əlaqələrin perspektivləri fonunda atdığını güman etmək olar. Başqa bir ehtimal isə TDT-nın Cənubi Kiprdən sonra ŞKTC-nin də müstəqilliyini tanımasıdır. Düzdür, TDT-ı Şimali Kiprin müstəqilliyini hüquqi baxımdan tanımırlar, amma rəsmi Lefkoşanın TDT-a müşahidəçi üzv olması bu dövlətin faktiki olaraq tanınmasıdır. Ötən il TDT-nin Şuşada keçirilən TDT-nın Zirvə görüşünə ŞKTC-nin qatılması ilə bu istiqamətdə praktiki addım da atıldı. Güman edirəm ki, Orta Asiya ölkələri xarici siyasətində belə bir addımla TDT-na zərbə vurulmamasını hesablayıblar.

- Demək olarmı ki, TDT-na daxil olan dövlətlər növbəti addım kimi ŞKTC-nin müstəqilliyini tanımaq qərarı verəcəklər?

- Bunu proqnozlaşdırmaq asan deyil. Dediyim kimi, Orta Asiya ölkələri Cənubi Kiprdə səfirlik açmaqla Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq xəttinin inkişaf etdirilməsinə çalışırlar. Eyni zamanda, Cənubi Kipr dünyada tanınan bir dövlətdir və BMT üzvüdür. Bu mənada, onun tanınması istiqamətində addımlar normal qarşılanır. ŞKTC-ni isə TDT-na üzv dövlətlər de-fakto tanıyırlar. Əlbəttə, ola bilər ki, ŞKTC-nin tanınması ilə bağlı da addımlar atılsın. Amma mübahisələr var və bu mübahisələrin tam həlli lazımdır. Hər halda, Orta Asiya dövlətləri bu addımları TDT-na üzv digər ölkələrlə müzakirə etməmiş deyillər.

- Bu, Türkiyəyə qarşı atılmış addım deyilmi?

- Lefkoşanı tanımadan adıçəkilən türk dövlətlərinin Yunan Kipri ilə diplomatik münasibətlər qurması Ankaraya qarşı atılmış addım kimi görünə bilər. Amma biz pərdəarxasi məqamlardan xəbərsizik. Ola bilsin ki, bu addımlar ŞKTC ilə bağlı planlardan qaynaqlanır. Mümkündür ki, TDT ölkələri ŞKTC-nin müstəqilliyini tanıyacaq. Rəsmi Ankaranın Lefkoşanı təşkilatın tamhüquqlu üzvü etmək istəkləri də bunu şərtləndirir. Belə görünür ki, TDT ölkələri ŞKTC-ni tanımamışdan öncə Cənubi Kiprdə səfirlik açmaqla balans yaratmağa çalışır. Eyni zamanda, ŞKTC-nin müstəqilliyini tanımaqla bağlı gələcək addımlardan sonra Avropa İttifaqı ilə münasibətlərin pozulmamasına çalışılır. Yəni demək istədiyim odur ki, bu addımların əslində ŞKTC-nin tanınması ilə bağlı TDT-nın planları ilə bağlı olması ehtimalı çoxdur.