Türkiyə ilə İran arasında gərginlik

Xaqani CƏFƏRLİ

Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidanın Qətərin "Əl-Cəzirə" televiziyasına müsahibəsi Ankara ilə Tehran arasında gərginlik yaradıb. Türkiyəli nazir Tehranın Yaxın Şərq regionunda yarı-hərbi qruplara dəstək siyasətini tənqid edərkən İranın eyni aqibətlə qarşılaşa biləcəyini ifadə edib: "Əgər siz başqa bir ölkədəki qrupa dəstək verməklə orada iğtişaşlar yaratmağa çalışsanız, başqa bir ölkə də bir qrupa dəstək verməklə sizin ölkədə iğtişaşlar yaratmağa cəhd edə bilər".

Hakan Fidanın bu sözlərinə İranın Ali Rəhbəri Seyid Əli Xameneinin baş müşaviri Əli Əkbər Vilayəti kəskin reaksiya verib. Əli Əkbər Vilayəti deyib ki, İslam Respublikası heç bir ölkəyə onun dərin köklü və tarixi regional əlaqələrini pozmağa imkan verməyəcək: "İran İslam Respublikası həmişə qarşılıqlı hörmət və digər ölkələrin daxili işlərinə qarışmamaq siyasətinə sadiq qalıb. Biz Türkiyə rəsmilərindən diplomatik etiketə riayət etmələrini və əsassız ittihamlardan çəkinmələrini gözləyirik".

Ankara ilə Tehran arasında gərginlik siyasi müşahidəçilər üçün gözlənilməz olub. Çünki Ankara ilə Tehranın Türkmənistan qazının İran üzərindən Türkiyəyə nəqlində razılığa gəlmişdilər. Hələlik illik 2 milyard kubmetrə qazın nəqli nəzərdə tutulur. Lakin gələcəkdə qaz təchizatının həcminin 15 milyard kubmetrə çatdırılması da nəzərdə tutulur. Türkmənistan qazının İran üzərindən və Türkiyə vasitəsilə Avropaya nəqlinin ölkələr arasında münasibətlərin inkişafına yardım edəcəyi gözlənilirdi. Belə bir zamanda Türkiyənin xarici işlər nazirinin İrana xəbərdarlığı münasibətləri gərginləşdirib. Belə görünür ki, qarşıdakı günlərdə də İranla Türkiyə arasında münasibətlər gərgin olaraq qalacaq. Bunu Əli Əkbər Vilayətinin sözlərindən də görmək olar. Çünki Əli Əkbər Vilayəti Suriyanın bütövlüyünün şübhəli olduğunu vurğulayıb: "Müxtəlif qruplar, o cümlədən kürdlər, ələvilər, təkfirçi terror qruplaşması İŞİD və Heyət Təhrir əş-Şam ölkənin müxtəlif bölgələrinə iddia edir. Vətəndaş müharibəsi ehtimalı hələ də yüksək olaraq qalır".

İranın Ali Rəhbərinin baş müşavirinin Suriyada vətəndaş müharibəsi ehtimalının yüksək olması, etnik və məzhəb kimliyi üzərindən bölünə biləcəyi haqqında iddiası Ankaranı məmnun etməyəcək. Xüsusilə, Vilayətinin Suriyanın yeni hakimiyyəti olan "Heyət Təhrir əş-Şam" qruplaşmasının təkfirçi terror qruplaşmalarının sırasına aid etməsi Ankarada narazılıq yaradacaq. Qeyd edək ki, Suriyada hakimiyyəti ələ keçirən "Heyət Təhrir əş-Şam" qruplaşmasının təkfirçi terror təşkilatı olması iddiası yalnız İran rəsmilərinə məxsus deyil. İsrail rəsmiləri də bütün beynəlxalq tribunlarda Suriyada hakimiyyəti ələ keçirən "Heyət Təhrir əş-Şam" qruplaşmasının təkfirçi terror təşkilatı olduğunu bəyan edir, tərəfdaşlarına da Suriyanın yeni hakimiyyətinə məhz bu mövqedən münasibət göstərmələrini istəyir. İsraillə İranın eyni mövqedə olması Suriyanın yeni hakimiyyətinin vəziyyətini daha da ağırlaşdıra bilər. Türkiyə isə Suriyada sabitliyin bərpasında maraqlıdır və yeni bir vətəndaş müharibəsinin çox ağır nəticələrə gətirib çıxaracağını bilir.

Hakan Fidanın açıqlamalarında dəqiq mövqeyinin olmamasına görə fikirləri Türkiyə mətbuatında yanlış iddialar doğurub. Hakan Fidanın İran daxilində hansı qrupu nəzərdə tutduğunu açıq ifadə etmədiyi halda, türkiyəli təhlilçilər xarici işlər nazirinin Güney Azərbaycan türklərinə işarə etdiyindən bəhs edirlər. Bu isə Azərbaycan xalqında narazılıq yaradır. Çünki Azərbaycan türkləri İranda qrup deyil. Əksinə, bir sıra elmi araşdırmalar azərbaycanlıların İranda ən böyük etnos olduğunu təsdiqləyir. Buna görə də, Hakan Fidanın müsahibəsinin şərhi də Azərbaycanda narazılıq doğurub. Dünya nizamının pozulduğu, müharibə çağırışlarının artdığı bir zamanda Türkiyə və İranın rəsmiləri daha diqqətlə davranmalıdırlar. Əks halda bölgə uzun müddət davam edəcək xaosa yuvarlana bilər.