Türkiyə və İsrail hərbi toqquşmanın astanasındadırmı? Ekspert qiymətləndirir

Suriyaya endirilən zərbələrdən sonra İsrailin baş nazirinin Azərbaycana səfərinin ləğvi Qüdslə Ankara arasında gərginliyi artırıb. Diplomatik münasibətlərin pisləşməsi mümkün münaqişə ilə bağlı narahatlıqları artırır. 

Lent.az xarici KİV-ə istinadla bildirir ki, bununla belə, İsrailin Türkiyə və Misirdəki keçmiş səfiri, hazırda Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutunun (INSS) baş elmi işçisi Amir Oronun fikrincə, düşmən münasibətlərindən danışmaq hələ tezdir.

"İsrail və Türkiyənin bir-birini əzəli rəqib kimi qəbul etməsi yeni hadisə deyil. Bu tendensiya getdikcə güclənir", - Oron bildirib. 

O, vurğulayıb: "Kədərlidir, amma bu bir həqiqətdir". 

Onun sözlərinə görə, Suriyadakı vəziyyət gərginliyin əsas mənbəyidir. 

Oronun fikrincə, İsrail də Ankaraya qarşı sərt mövqe tutur.

Münasibətlərin pisləşməsinin səbəblərindən biri də Türkiyənin Suriya lideri Əhməd əl-Şaraya İdlibi tərk edərək mövqelərini möhkəmləndirməsinə kömək etməsi olub. Bu, İsraildə narahatlıq yaradıb. Oron deyib: “Türkiyənin Ərdoğan dövründə regional ambisiyaları qorxudur". O, əlavə edib ki, Əl-Şaranın hakimiyyətdəki mövqeyi güclənərsə, İsrail druzilər və ələvilər kimi azlıqların taleyindən qorxur.

Oronun sözlərinə görə, Türkiyə Əl-Şaranın hakimiyyəti altında birləşmiş Suriyanı saxlamaqda israrlıdır və hətta ona ordusunun yenidən qurulmasına kömək edir. İsrail bunu təhlükə kimi qəbul edir. 

"Ölkələrimiz arasında vəziyyəti necə qiymətləndirmək baxımından böyük uçurum var", - o deyib.

Xüsusilə Suriya səmasında baş verən hadisələrdən sonra hərbi toqquşmanın mümkün olub-olmaması ilə bağlı suala Oron belə cavab verib: "Əvvəla, İsrail və Türkiyə müharibə edən dövlətlər deyil. Düşmən ritorikası var, amma Türkiyə rəsmi düşmən sayılmır". 

O xatırladıb ki, 1949-cu ildə Türkiyə İsraili tanıyan ilk müsəlman ölkəsi olub. Ölkələr arasında münasibətlər 2000-ci illərin əvvəllərinə qədər yaxın olub.

2010-cu ildə "Mavi Mərmərə" hadisəsindən sonra kəskin pisləşmə baş verib: "O vaxtdan bəri əlaqələr sinüs dalğasında idi". O, həmçinin qeyd edib: "Ərdoğanın ideologiyası bütün dünyada müsəlmanları qorumaqdır. O, fələstinliləri David, bizi isə Qolifa kimi görür".

Onun sözlərinə görə, Qəzzadakı müharibə onsuz da çətin olan münasibətləri daha da pisləşdirib. "Bu müharibə fərqlidir. Uzun və qanlıdır. "Türkiyədə onların dərk etdiyi kimi, dağıdıcı nəticələrə gətirib çıxarır" deyən Oron əmindir ki, hətta atəşkəs olsa belə, "münasibətləri bərpa etmək üçün illər lazım olacaq".

Oronun fikrincə, kursu dəyişməyin yeganə yolu Fələstin məsələsinə yanaşmanı dəyişməkdir. Həm də, ola bilsin, liderlərin dəyişməsi ilə - İsraildə, Türkiyədə və ya hər iki ölkədə. Hələlik o, əsas kommunikasiya kanallarını saxlamağı və Suriyada Rusiya ilə olduğu kimi gərginliyin qarşısını almağa diqqət yetirməyi tövsiyə edir.

Oron Ərdoğanın şəxsiyyətindən də danışıb: "O, çox güclü və sərt liderdir. Siyasi İslamın tərəfdarıdır. Türkiyənin DNT-sini dəyişib". 

Onu Trampla müqayisə edib. Onun sözlərinə görə, hər ikisi "köhnə nizamı pozmağa" gəlib, hər ikisi səhnələri və kampaniyaları sevir, hər ikisi "qaydalara əhəmiyyət vermir".

Ərdoğanın sərtliyinə baxmayaraq, Oron dialoqu davam etdirməyin vacib olduğuna inanır. “Əgər biz Suriyadakı ruslarla olduğu kimi eskalasiyanın qarşısını almaq üçün bir sistem qura bilsək, bu, artıq uğur qazanacaq”, - o, yekunlaşdırıb.