Uşaqların valideynlərinə daim yalan danışmalarına səbəb nə olur ? PSİXOLOQ DANIŞDI

“Uşaqların yalan danışması bir çox ailələrin şikayət etdiyi mövzulardan biridir. Belə ki, ailələr uşaqların hər hansısa baş verən hadisəni olduğu kimi deyil, daha başqa formada və ya olmamış bir hadisəni öz fantaziyalarına uyğun olaraq ifadə etdiyini və bundan narahatlıq keçirdiklərini bildirirlər. Burada diqqət edilməsi lazım məqamlardan biri yalanın tərkibinə baxmaq, yəni uşağın o yalanı nəyə görə dediyini öyrənməkdir. Burada valideynlərin yanaşma üsulu da vacibdir”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi, Psixologiya Elmi-Tədqiqat İnstitutunun elmi işçisi, Uzman- Klinik (tibbi) psixoloq Narınc Rüstəmova deyib.

Psixoloq bildirib ki, valideynlər uşaqlarının yalan danışdığını gördükdə onu cəzalandırır, ağır cəzalar verir. Bu da düzgün yanaşma üsulu deyil: "Uşaqlar adətən, qorxduqda, istədiyini əldə edə bilmədikdə və ya sahib olduqları “real mən” ilə olmaq istədikləri “ideal mən” üst-üstə düşmədikdə, fərqləndikdə yalan danışa bilirlər. Belə ki, real mən bizim hazırda olduğumuz şəxsiyyət, ideal mən isə gələcəkdə özümüzü görmək istədiyimiz kimliyimizdir. Əgər bunlar arasında fərqlər çox olarsa, yəni uşağın hazırda olduğu xüsusiyyətləri, bacarıqları olmaq istədiyi bacarıqlarından fərqlənirsə bu zaman yalan danışma ehtimalı çoxalır. Bu zaman yalan danışaraq, həmin şeyi yaşamağa çalışır. Belə olan halda uşağın real məni ilə ideal mənini uyğunlaşdırmağa çalışmaq lazımdır. Məsələn, uşağın yaşıdları ilə ünsiyyəti zəifdir, amma xəyalında hər kəsin onunla oynamasını, danışmasını istəyir. Bu zaman uşağın ünsiyyət çətinliyinin səbəbini aşkarlayıb realda olan problemi həll edərək, real mən ilə ideal məni uyğunlaşdırırıq.

Əgər valideyn, bir uşağa “sən yalançısan”, “yenə yalan danışırsan” kimi kəlimələri nə qədər desə yalan danışmanın mümkünlüyünü ona ötürmüş olacaq. Həmçinin, növbəti yalan üçün zəmin yaratmış olacaq uşaq yalanlarını daha professional şəkildə deməyi öyrənəcək. Bu ifadələri yalan danışan uşaq kimi deyil də “doğru danışmadın”, “bu mövzunu doğru demədin” və ya “düzünü danış mən sənə əsəbləşməyəcəm” kimi dəyişdirsək daha yaxşı olar. Eyni fikirdir və hər iki cümlələr eyni mənanı kəsb edir. Ancaq, birində uşağa “yalan danışırsan”, deməklə birbaşa mənfi bir şey, yəni yalanı seçim kimi seçdiyini digərində isə, yəni “düz danışmadın” deməklə hər zaman düz danışmanın vacib olduğunu, bu səfər onun düzgün danışmadığını, dolayısı ilə bunu indi etdiyini və növbəti dəfə “düz danış” mesajını ötürürük. Bundan əlavə “sən yalan danışırasan” dedikdə, ümumiləşdiririk. Əksinə, hadisəyə ümumi deyil, xüsusi yanaşmaq lazımdır. Ona görə də doğru cümlə, “sən bu mövzuda düz danışmadın” şəklində olmalıdır. Bu zaman uşağa “sən yalançı deyilsən, sadecə bu mövzunu düz danışmadın” mesajını ötürmüş oluruq. Əks halda az öncə qeyd etdiyim kimi, uşaq hər dəfə daha professional yalanlar danışmağa başlayacaq. Bu hal bir müddət sonra patoloji hala keçəcək və öz danışdığı yalanlara özü də inanmağa, ətrafdakıları da inandırmağa başlayacaqdır.”