“Üzeyir Hacıbəyli və Gəncənin musiqi dünyası” mövzusunda maraqlı görüş

“Üzeyir  Hacıbəyli və Gəncənin musiqi dünyası” mövzusunda tədbir Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Üzeyir Hacıbəylinin 140 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” 3 fevral 2025-ci il tarixli Sərəncamının  müddəalarının işığında AMEA-nın Gəncə Bölməsində təşkil edilib.

525.az xəbər verir ki, dəyirmi masa Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninin səsləndirilməsi və Vətən torpaqlarının bütövlüyü uğrunda canlarından keçən şəhidlərin xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla anılması ilə başlayıb.

Tədbiri güriş sözü ilə AMEA-nın Gəncə Bölməsinin sədri, Əməkdar elm xadimi, akademik Fuad Əliyev açaraq, iştirakçıları və qonaqları salamlayıb, ”Üzeyir Hacıbəylinin 140 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” ölkə başçısının  Sərəncamını tariximizdə və mədəniyyətimizdə böyük izi olan Üzeyir Hacıbəylinin xatirəsinə və irsinə böyük diqqət və ehtiram nümunəsi, eləcə də milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsinə xidmət edən mühüm addımlardan biri kimi dəyrləndirərək, bu istiqamətdə daha səmərəli fəaliyyət üçün ziyalıların öhdəsinə mühüm vəzifələr düşdüyünü bildirib.

O, həmçinin Üzeyir Hacıbəylinin 1945-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası yaranarkən, onun ilk akademikləri sırasında olduğunu da diqqətə çatdırıb.

Əməkdar müəllim, sənətünaslıq doktoru, professor Sevda Qurbanəliyeva dahi bəstəkarın Gəncənin musiqi mədəniyyətinin yüksəlişindəki roluna dair elmi məruzə ilə çıxış edib. O, böyük şəxsiyyət, ictimai xadim, Azərbaycan professional musiqisinin banisi, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin həyat, fəaliyyət və yaradıcılığını xalqımızın Milli Sərvəti kimi dəyərləndirib.

S. Qurbanəliyeva Üzeyir bəyin Gəncə və bu şəhərin yaradıcı mühiti ilə yaxından bağlılığına diqqət çəkib,  bu şəhərdə ilk musiqi məktəbinin və filarmoniyanın yaradılmasında, Məşədi Cəmil Əmirov, Fikrət Əmirov,  Qəmbər Hüseynli, Zərif Qayıbov və digər bəstəkar, musiqiçi və ifaçıların yetişdirilməsində böyük rol oynadığını vurğulayıb.

Tədbirin xüsusi qonaqları -  Gəncə Dövlət Universitetinin tələbə kamera xorunun qızları “Musiqi fənləri” kafedrasının baş müəllimi Leyla Nəbiyevanın rəhbərliyi və dirijorluğu ilə görüşə Üzeyir musiqisinin sehrli ruhunu qatıblar.  “Leyli və Məcnun” operasının 4-cü pərdəsindən və “Arşın mal alan” operettasının 2-ci pərdəsindən qızıarın xorunu ifa edib və alğışlar qzanıblar.

Tədbirdə həmçinin AMEA-nın  Gəncə  Bölməsinin  elmi  işlər üzrə sədr müavini, filologiya üzrə fəlsəfə doktou dosent Əlimuxtar  Muxtarov,  sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, GDU-nun nəzdində “Mədəniyyət və incəsənət” şöbəsinin dosenti İradə Abdurəhmanova,   AMEA-nın Gəncə Bölməsi Humanitar Tədqiqatlar İnstitutunun ədəbiyyat şöbəsinin müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Ruziyə Quliyeva,  Gəncə şəhər 4 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbinin direktoru Aynur Şıxıyeva və  AMEA-nın Gəncə Bölməsi Diyarşünaslıq İnstitutu etnoqrafiya şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosenti Samirə Qasımova çıxış edib, dahi bəstəkarımızın Azərbaycan peşəkar musiqi mədəniyyətinin formalaşdırılmasında, o cümlədən Nizami yurdunun  musiqi aləminin intibahında, buradakı istedadlı insanların yetişdirilməsində xidmətləri haqda danışıblar.

Yeri gəlmişkən, Üzeyir Hacıbəylinin irsinin və bu böyük şəxsiyyətin Gəncənin ictimai, ədəbi-mədəni və musiqi mühiti ilə əlaqələrinin  tədqiqatçısı, sənətşünaslıq elmləri namizədi (1972-ci il), Prezident mükafatçısı (2008-ci il), mərhum Rauf İsmayılzadənin (1936 -2015) kitab və məqalələrində yer almış, sözügedən tədbirdə də istinad edilmiş  maraqlı faktları nəzərə çatdırmağı faydalı sayırıq.

Onun yazdıqlarına görə, Üzeyir bəy hələ yeniyetmə ikən, Qori seminariyasında 1898-1904-cü illərdə təhsil alarkən, ara-sıra Nizami yurduna  gələrmiş, bir tələbə marağı ilə bu yerlərin tanınan musiqiçiləri, xanəndə  və el aşıqlarını dinləyərmiş .

Daha sonrakı dövrlərdən yazarkən, tədqiqatçı  tarzən, bəstəkar, hətta vokal ifası da olan  Məşədi Cəmil Əmirovun Üzeyr bəyin  ən yaxın dostlarından biri olduğunu,  dahi bəstəkarın Gəncədə də səhnəyə qoyulan opera və operettalarında Məcnun, Zeyd, Kərəm, Rza bəy və digər rollarda çıxış etdiyini bildirir.  M. C. Əmirov 1915-ci ildə Gəncədə özünün “Seyfəlmülk” operasının ilk tamaşasına bəstəkar Üzeyir Hacıbəylini də dəvət edib. 1916-cı ildə isə  Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettası Nizami yurdunda da tamaşaya qoyulub.

Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra, Üzeyir Hacıbəyli Respublika Xalq Maarif Komissarlığı nəzdində yeni yaradılan İncəsənət şöbəsinin rəhbəri vəzifəsində işlədiyi dövrdə Azərbaycanın bütün bölgələrində olduğu kimi, Gəncədə də musiqi mədəniyyətinin inkişafına güclü təkan verib. Onun tövsiyəsi ilə Murtuza Məmmədov - Bülbül Gəncə incəsənət şöbəsinin sədri seçilib.

İki böyük sənətçinin birgə səyi ilə Gəncədə müsəlman müəllimləri üçün altı həftəlik musiqi kursları təşkil edilib, çalğı alətlərinin alınması üçün xeyli pul və musiqi studiyası üçün bina ayrılıb.

1921-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettasının Gəncədə yenidən tamaşaya qoyulması əlamətdar hadisəyə çevrilir. Tamaşa Gəncə qadınlarının azadlığının simvolu kimi yadda qalır -  bu şəhərin sakinlərindən Məhbubə xanım Məmmədzadə Gülçöhrə, Dilşad xanım isə Asya rollarında çıxış edirlər.

1923-cü ilin avqustunda Gəncədə ilk musiqi məktəbi açılır və Məşədi Cəmil Əmirov həmin məktəbə direktor təyin olunur. Üzeyir bəy bu yeni sənət ocağı üçün tədris planlarının hazırlanmasında, Moskvadan, Kiyevdən, Petroqraddan və başqa yerlərdən ali musiqi təhsilli müəllimlərin dəvət edilməsində Məşədi Cəmilə yaxından kömək edir.

Rauf İsmayılzadə araşdırmalarında qeyd edir ki, vaxtilə Gəncə musiqi texnikumunun direktoru olmuş İsax Bağırov bəstəkarın bu şəhərə səfərlərindən birini belə xatırlayıb: “Üzeyir Hacıbəyli 1933-cü ilin sentyabrında Musiqi texnikumuna gəldi. Bəstəkarın təklifi ilə biz evbəev gəzərək skripka və violonçeldə çalmaq üçün musiqi duyumlu şagirdlər topladıq. Üzeyir bəyin göstərişi ilə onları ikiqat təqaüdlə təmin etdik. Elə bu bünövrə üzərində bir neçə ildən sonra şəhərimizdə artıq violonçelçalanlar ansamblı və kamera orkestri fəaliyyət göstərməyə başladı”.

Üzeyir Hacıbəylini yetirməsi sayılan tarzən Zərif Qayıbov (1920 – 1943) 1934-cü ildə Tbilisidə keçirilən Zaqafqaziya xalqları incəsənəti olimpiadasında, 1937-ci ildə Ümumittifaq Radio Komitəsinin təşkil etdiyi baxışda, 1938-ci ildə Moskvada Azərbaycan incəsənəti ongünlüyündə, 1939-cu ildə yenə də Moskvada, Ümumittifaq xalq çalğı alətləri ifaçılarının müsabiqəsində Gəncənin gənc ifaçılarını məharətlə təmsil edib.

1938-ci ildə Azərbaycan Ədəbiyyatı və İncəsənəti Ongünlüyünə hazırlıq ərəfəsində Üzeyir Hacıbəylinin sədrliyi ilə Bakıda keçirilən birinci baxış müsabiqəsində aşıq İslam Yusifov da iştirak edirdi. Gəncəli aşığın ifasını xüsusi bəyənən Üzeyir Hacıbəyli ona “Aşıqlar ansamblı” yaratmağı məsləhət görüb. Dahi bəstəkarın tövsiyəsini yerinə yetirən İslam Yusifov aradan bir qədər keçəndən sonra Gəncə ifaçıları arasında ilk dəfə Əməkdar incəsənət xadimi adına layiq görülüb.

Zakir Muradov, Gəncə