Xalqın şüurunda Heydər Əliyevin mövqeyi getdikcə daha da yüksələcək

Azərbaycanın Xalq yazıçısı, publisist Elmira Axundova "Heydər Əliyev və yaradıcı ziyalılar" mövzusu üzərində işləyir. 2-cildlik kitab bu ilin payızında işıq üzü görəcək. Kitabın 2-ci cildində Elmira xanımın görkəmli sənət adamlarıyla çox maraqlı, eksklüziv söhbətləri yer alacaq.

Bu söhbətlərdə təkcə dahi Heydər Əliyevin obrazı, yaxud bu və ya digər cəhəti deyil, elə müsahiblərin özləri də oxucu üçün bəzən gözlənilməz, naməlum tərəflərdən açılır. Onlar müəlliflə canlı, səmimi, bəzən çox məhrəm dialoq aparır, təkcə müsahibənin qəhrəmanı barədə deyil, həm də öz həyatları haqda danışırlar və quru rəsmiyyətdən uzaq söhbətlər oxucu ictimaiyyətində şəksiz maraq doğurur.

Mart ayından başlayaraq söhbətlərdən bəzilərini "525-ci qəzet"də çap etməyə qərara almışıq. Təqdim etdiyi eksklüziv materiallara görə Elmira Axundovaya minnətdarlıq bildiririk.

Elmira Axundova - Siz Heydər Əliyevlə nə vaxt tanış olmusunuz, ya da onun haqqında ilk dəfə nə vaxt eşitmisiniz? Sizin bu insan haqqında ilk təəssüratınızı, xatirələrinizi dinləmək maraqlı olardı.

Oljas Süleymenov - Biz Əliyev haqqında 1969-cu ildə o, Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi olanda eşitdik. Bilirdik ki, DTK məktəbi keçib. Əliyevin ardınca Şevardnadze də hakimiyyətə gəldi. Qafqaz korrupsiyadan təmizlənməli idi, Zaqafqaziya isə bu azara xüsusən "yoluxmuşdu". Bu təyinatlar respublikaların hamısında diqqəti dərhal cəlb etdi. Ziyalılar arasında söz-söhbətlər gəzdi, yazıçılar bu barədə çox danışdılar, Heydər Əliyevin və Eduard Şevardnadzenin hakimiyyətə gəlişinin bütün İttifaqda ab-havanın saflaşdırılmasına xidmət edəcəyinə müəyyən ümidlər bəslənirdi, çünki korrupsiya bəlasının mədəniyyətə, iqtisadiyyata, ümumiyyətlə, ölkənin imicinə necə ziyan vurduğunu biz bu və ya digər dərəcədə bilirdik.

Heydər Əliyev Qazaxıstana 70-ci illərin ortalarında, bizə Brejnev başda olmaqla respublikaların bütün MK birinci katibləri təşrif buyurduqları vaxt gəlmişdi. Bu, bizim respublikanın yubileyi ilə bağlı hadisə idi. Onda mən Heydər Əliyeviçi ilk dəfə gördüm. O çıxış edirdi, rəhbər qonaqlarıın hamısı o zaman nitq söyləyirdi, salonda olduğumdan mənim müqayisə etmək imkanım vardı. Bu adamın çıxışının mənə necə təsir bağışladığı indiyədək yadımdadır. Zabitsayağı şax duruşu, səsi... Və öz fikirlərini o, çox savadlı, məntiqli, sərrast ifadə edirdi.

Sonra isə Azərbaycana gəldim, Bakıda sovet ədəbiyyatı günləri keçirilirdi. Biz tanış olduq. Ancaq Heydər Əliyevlə söhbətləşmək mənə yalnız 1981-ci ilin oktyabrında, Nizaminin yubileyində - respublikada böyük şairin 840 illiyi qeyd ediləndə nəsib oldu. Bu, onun Moskvaya getməsindən əvvəl idi. Yadımdadır, biz birlikdə Gəncəyə səfər etmişdik. O vaxt ondan soruşmuşdum:

- Bəs 840 illik niyə? Axı biz yuvarlaq tarixlərə - 850 illik, 900 illik... - öyrəşmişik.

O cavab verdi:

- Belə şairlərin yubileyləri hər on ildən bir keçirilməlidir ki, poeziya, xüsusən də belə yüksək səviyyəli poeziya xalqda diqqət və maraq doğursun.

Çox sadə və inandırıcı sözlər idi.

Süfrə başında Heydər Əliyev mənim sağlığıma badə qaldırdı, o cümlədən belə dedi: "Oljas yalnız qazaxlara deyil, Oljas bütün türklərə lazımdır". Görünür, bu "AZ iYA" kitabının və müəllifinin aqibəti  haqqında gəzən şayiələrə, söz-söhbətə dolayısı cavab idi. Əliyev, Sov.İKP MK Siyasi Bürosunda mənim kitabımla bağlı gedən diskussiyalardan xəbərdar idi. O, öz mövqeyini açıq-aydın bildirdi. Və bu, mənim üçün o zaman çox vacib idi.

E.A. - Bəli, "yuxarıda" sizə münasibət birmənalı deyildi axı. Sizi az qala dissident, pantürkist kimi qəbul edirdilər. Demək ki, o, bu fikrin əksinə çıxış etdi.

O.S. - Heydər Əliyev Siyasi Büroya üzv seçilib Moskvaya işləməyə gedəndə, təəssüf ki, bizim ünsiyyətimiz kəsildi. Onun orada necə yaşayıb-işləməsi barədə ayrı-ayrı söz-söhbətlər gəlib çatırdı. Biz başa düşürdük ki, bu yolla onu Azərbaycandan uzaqlaşdırıblar və mən bunun baş verdiyinə çox heyifsilənirəm. Ağacı doğma torpaqdan ayıranda o, yaxşı kök sala və meyvə verə bilmir. Ağac üçün münbit qara torpaq lazımdır, qum yox, lap istəyir qızıl olsun.

E.A. - Bu, onun üçün faciəvi dövr idi.

O.S. -Amma sonra onun şəxsi faciəsi ictimai faciəyə, xalqın, bütünlükdə Azərbaycanın faciəsinə çevrildi. O zaman paralel şəkildə milli respublikalarda təmizləmələr gedirdi. Bu, miqyaslı fiqurların mövqelərini zəiflətmək üçün onları respublikadan çıxarmaq üsulu idi ki, sonradan orada öz siyasətlərini yürüdə bilsinlər.

Mən o zaman da, elə ondan əvvəl də bilirdim ki, rəhbərləri kənarlaşdırmağın müxtəlif yolları var. Onlardan biri də bu adamları vəzifəsini yüksəltməklə respublikadan çıxarmaq, sonra da səhnədən silmək idi. Görünür, Heydər Əliyev üçün də bu üsul nəzərdə tutulmuşdu. Çünki məşhur liderləri səs-küylə işdən çıxarmaq olmaz. Ya da bunu, Kunayevlə bağlı məsələdə olduğu kimi, yerli partiya təşkilatı etməliydi. Axı Moskva daha respublikaların işinə kobud müdaxilə göstərə bilmirdi.

E.A. - Problemə maraqlı yanaşmadır. Biz o zaman qəti şəkildə əmin idik ki, Əliyev daha yüksək vəzifəyə gedib və buna çox sevinirdik.

O.S. - Sizə obrazlı bir misal çəkim. Düzənlikdə yollar təpələrin arasından keçir, xəndək, arx yoxdur. Əgər hansısa iri qaya parçası yolda görünürsə, onu ən yaxın təpəyə tərəf itələyirlər, oradan isə o, üzüaşağı diyirlənir. Heydər Əliyevlə bağlı məsələdə də, görünür, Moskva belə davranmışdı. Qaya parçasını təpəyə tərəf diyirlədilər, sonra yavaşca bir az da uzağa itələdilər. Amma tezliklə məlum oldu ki, daş yolda elə-belə dayanmayıbmış, o, yolayrıcında durur, istiqaməti, hərəkət vektorunu müəyyən edirmiş. Bu, səksəninci illlərin sonunda baş verənlərin - Azərbaycanın lidersiz, rəhbərsiz qalmasının nəticəsində məlum oldu. Sanki gəmi qasırğa zamanı kapitansız qalmışdı. Sükanın arxasında olan təsadüfi matroslar isə adamlarla dolu gəmini iflasa aparırdılar.

E.A. - Bəs Siz Heydər Əliyev istefa verib Azərbaycana qayıdandan sonra onunla görüşmüsünüz?

O.S. - Bəli, o, prezident olanda bura gəlmişdim. Mən Türkiyədən səfir olduğum İtaliyaya uçurdum. Təyyarə reysinə qədər iki sərbəst günüm vardı. Bu, 1998-ci ildə olmuşdu. Təsəvvür edirsiniz, mənim səfərimdən xəbər tutanda Heydər Əliyev hava limanına yaradıcı ziyalılardan "desant" göndərdi. Mənim barəmdə haradan öyrənmişdi, bilmirəm. Məsələdən halı olan bircə mənim dostum, general Kəmaləddin Heydərov idi, görünür, gəlişim barədə Prezidentə də elə o xəbər vermişdi.

E.A. - Bu, sizin Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıdandan sonra birinci görüşünüz idi. Siz onunla artıq başqa zamanda, başqa ölkədə görüşürdünüz. Əliyev gözünüzə necə dəydi? Çoxmu dəyişmişdi?

O.S. - Bu, o vaxt, Nizaminin yubileyində "Oljas, sən təkcə qazaxlara yox, bütün türklərə lazımsan" deyən elə həmin Heydər Əliyev idi. O dəyişməmişdi, daha da mehriban olmuşdu. Biz qucaqlaşdıq, yaxşıca söhbət etdik. Və mənim yadıma onun istefadan sonra dediyi sözlər düşdü. Hələ o vaxt bu söhbət gəlib bizə çatmışdı: "Mənim Kunayev kimi öz Oljasım olmadı". O vaxt həqiqətən mən Kunayevin arxasında durdum.

E.A. - Heydər Əliyevə münasibət baxımından bizim yazıçılarımız da hörmətlə davrandılar. Düzdür, bu sözləri onların hamısı barədə söyləmək olmaz...

O.S. - Azərbaycan yazıçılarının, bəlkə də, imkanları daha məhdud idi. Mən MK üzvü, SSRİ Ali Sovetinin iki çağırışının deputatı idim axı. Buna görə də, mənim Moskvada güclü əlaqələrim vardı və Qazaxıstanda xalq da mənə həmişə xüsusi münasibət bəsləyirdi. Məni incitmək o qədər də asan deyildi. Hərçənd, həmyerlilərimin də imtiyazları mənimkindən az deyildi, amma onlar Ustad adlandırdıqları adama xəyanət etdilər.

E.A. - Bizdə də Heydər Əliyevlə bağlı oxşar hadisə baş verdi. 1991-ci ilin martında o, Milli Məclisin sessiyasında ilk dəfə Naxçıvandan olan millət vəkili kimi görünəndə və Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ilə bağlı ciddi məruzə ilə çıxış etmək, keçmiş əqidədaşlarına nəsə demək istəyəndə Heydər Əliyevi fitə basdılar, danışmağa imkan vermədilər. Amma deputatların arasında "Utanın, ayıbdır, yıxılana balta vurmazlar" deyən adam da tapıldı. Bu, Bəxtiyar Vahabzadə idi. Şair qorxmadı. Üstəlik, o dedi: "Bu zal indi təhqir etdiyiniz adamı sizin vaxtilə gurultulu alqışlarla qarşıladığınızı hələ də unutmayıb". Digər yazıçılar da Heydər Əliyevi müdafiə etdilər. Məsələn, Anar 1991-ci ilin həmin mart günlərində onu yazıçıların qurultayına dəvət etdi və Heydər Əliyevi orada yüksək ehtiramla qarşıladılar.

O.S. - Yazıçı bizim cəmiyyətdə həmişə daha azad, müstəqil adam olub. Zaman-zaman xalqın bu rəyi özünü doğruldur.

Mürəkkəb keçid dövrlərində hakimiyyətin sükanı arxasında hökmən təcrübəli, peşəkar siyasətçilər olmalıdır. 1993-cü ilin iyun ayında Azərbaycanda hər şey o qədər başlı-başına buraxılmışdı ki, Elçibəyin öz səhvlərini düzəltməsi artıq çox gec idi, onsuz da heç nə edə bilməyəcəkdi.

Az sonra Heydər Əliyev Bakıya gələndə mən dedim ki, indi Azərbaycanda hər şey normal olacaq.

E.A. - Heydər Əliyevlə 1998-ci ildəki əlamətdar görüşünüzdə onunla nə barədə söhbət etdiniz?

O.S. - Mən ona Azərbaycandakı hadisələr barədə öz fikirlərimi söylədim. Dedim ki, onun gəlişi Azərbaycanı sadəcə xilas edib. O vaxt müharibə dayandırılmışdı, Rusiya ilə, İranla münasibətlər bərpa olunurdu, respublikada canlanma başlanmışdı.

Dedim ki, 1990-cı illərin əvvəlində təcrübəsiz siyasətçilərin yol verdiyi dəhşətli səhvlər çətinliklə də olsa düzəldilir və bu, gələcək uğurların rəhnidir. Əgər bu siyasət gələcəkdə də beləcə normal, ölçülüb-biçilmiş, peşəkar səviyyədə, tələskənliyə yol vermədən davam etdirilərsə, təbii ki, ağrılı çarpışmalardan sonra orqanizm bərpa olunacaq. Bir də demişdim ki, onu sağlam və güclü görməyə çox şadam. Biz bu barədə danışırdıq.

Sonradan biz onunla bir neçə dəfə telefonla danışdıq. Məsələn, Kunayevi xatırladıq. Bir dəfə Əliyev dedi:

- Mütləq sənin üçün vaxt ayıracağam və danışacağam ki, həmin vaxt Siyasi Büroda olarkən Qazaxıstandakı vəziyyəti bilib necə münasibət göstərmişəm, Kunayevi necə müdafiə etmişəm.

Mən dedim:

- Bu, bizim üçün çox vacibdir. Mən mütləq bu barədə yazardım.

E.A. - O, "Azadlıq" radiosuna müsahibəsi zamanı mənə də danışırdı: "Qorbaçovu inandırmağa çalışdım: siz elə bilirsiniz ki, Kunayev qocalıb, bu vəzifədə çox oturub, onu dəyişmək lazımdır, siz elə düşünürsünüzsə, olsun. Amma gəlin onu yerlilərdən kimin əvəzləyəcəyi barədə fikirləşək; heç bir halda yerli rəhbərliyi ruslaşdırmaq olmaz. Buna yol verməməliyik".

O.S. - Mənə bu təfərrüatları demədi, sadəcə söz verdi ki, vaxt tapacaq. Belə bir vəzifədə isə vaxt tapmaq çətindir. Növbəti dəfə gələndə ehtiramımı bildirmək üçün ona zəng etdim. Bundan çox təsirləndi.

Mən Heydər Əliyevdə bir çox cəhətləri bəyənirdim, məsələn, yazıçılara, ümumiyyətlə, mədəniyyət xadimlərinə dəstək verirdi, onlara Prezident təqaüdü ayırırdı ki, belə çətin günlərdə sağ qala bilsinlər. Təəssüf ki, başqa respublikalarda belə diqqət yox idi (söhbətimiz 2004-cü ildə olub - E.A.).

E.A. - Bundan başqa, beş ədəbi jurnal və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin qəzeti dövlət büdcəsindən maliyyələşir.

O.S. - Bizdə, Qazaxıstanda Yazıçılar İttifaqı var, amma o, acınacaqlı bir durumdadır. Sizdəki kimi mədəniyyət xadimlərinə təqaüdlər isə nə bizdə, nə də Qırğızıstanda var. Tacikistanda, bilirəm, artıq nəsə yaranıb; bəzi yazıçıları dəstəkləməyə başlayıblar. Bunsuz mümkün deyil; bunsuz biz ədəbiyyatı itirəcəyik.

E.A. - Bu, Əliyevlə son telefon danışığınız idi?

O.S. - Bəli. Amma bütün bu illərdə unutmurdun ki, burada Heydər Əliyev kimi bir insan var. O, mənim Müəllimimdir.

E.A. - Azərbaycanda isə biz həmişə bilirdik ki, bizim belə sadiq dostumuz var. Oljas Süleymenov. Mən bunu müxtəlif səviyyələrdə - yazıçılardan da, ölkə rəhbərlərindən də, ən sadə insanlardan da eşitmişəm. Axı o dəhşətli illərdə bizim yanımızda başqa heç kim yox idi.

O.S. - Təşəkkür edirəm. Heydər Əliyevin xəstə olduğunu eşidəndə çox narahat oldum. Bilirdim ki, onun siyasi fəaliyyətdən uzaqlaşması zəruridir. Yaş öz sözünü deyir. Bununla belə, varisliyin qorunub saxlanması, müharibə ilə sülh arasında keçid dövründə xüsusilə təhlükəli olan hakimiyyət uğrunda dağıdıcı mübarizənin başlamaması çox vacibdir. Daxili siyasi toqquşmalar həmişə fəlakətli nəticələrə gətirib çıxarır. Yaxşı ki, belə bir çıxış yolu tapıldı; gəminin marşrutunu, sürətini və hərəkətini eyni xəritələrə uyğun saxlamaq mümkün oldu. Siz gələcəyə gedən yolun xəritələrini dərhal dəyişmədiniz.

E.A. - Sizin nəzərinizdə Heydər Əliyev ilk növbədə kim idi? Peşəkar, təcrübəli siyasətçi? Lider? Yoxsa sadəcə güclü, mərd insan?

O.S. - Fikrimcə, onda bu keyfiyyətlərin hamısı cəmləşmişdi. O, ilk növbədə kişi idi, ən yaxşı zabit məziyyətlərinin təcəssümüydü, böyük təcrübəyə malik siyasətçiydi, lakin bu da tam aşkardır ki, o, bir insan kimi çox xeyirxah və nəcib şəxsiyyət idi.

Mən hələ onun heyrətamiz cazibəsi barədə heç nə demirəm.

E.A. - Heydər Əliyev öz fəaliyyətinin birinci dövründə, Moskvaya gedənə qədər Azərbaycan üçün çox iş görmüşdü. O, Siyasi Büroda olanda da Azərbaycan üçün az çalışmamışdı. Bəs nəyə görə onu işdən kənarlaşdıranda ona qarşı bu cür vəhşicəsinə hücumlar başlanıldı? Moskva ilə əlaqədar hər şey aydındır, lakin vətənində həmkarları, məsləkdaşları, vaxtilə onu alqışlayanlar, onun təyin etdiyi adamlar tərəfindən hücumlar başlananda bunu heç cür anlaya bilmirəm. Siz bunu başa düşürsünüz?

O.S. - Təəssüf ki, insan öz nöqsanlarından və dəyişkən həyat şəraitindən asılıdır. O, hazırkı rəhbərə alışıb və özünü müdafiə olunmuş hiss edir. Bu rəhbər gedəndə isə həmin insan müdafiəsiz qalır. Ona görə də bu vəziyyət alçaqlığın deyil, müdafiəsizliyin nəticəsidir. Yalnız güclü adamlara, xarakteri və əqidələri güclü olanlara güvənmək olar.

E.A. - Bəlkə bu, sovet dövrünün mirasıdır? İnsanlar iyirminci illərdən başlayaraq həmin sistemdə tərbiyə edilmişdilər. Onlar kimlərinsə qarşısında baş əyir, sonra isə vaxtilə qarşısında baş əydiklərini damğalayırdılar...

O.S. - Özlərini müdafiə etmək üçün.

E.A. - O vaxt, 1937-ci ildə onlar öz həyatlarını qoruyurdular, bunu başa düşə bilərəm. Lakin 1988-ci ildə, biləndə ki, buna görə səni güllələməyəcəklər, bəlkə heç işdən də çıxarmayacaqlar...

O.S. - Yox, çıxaracaqdılar. Məmur adət etdiyi həyat səviyyəsindən, statusundan məhrum olurdu, buna isə o, dözə bilmirdi. O, özünün əvvəlki himayədarını satmağa, hətta satmasa da, sadəcə ondan uzaqlaşmağa, bir stul ondan aralıda oturmağa hazır idi. Bu, normal və təbiidir. Çox təəssüf...

E.A. - Siz hesab edirsiniz ki, görkəmli şəxsiyyətin tək qalması normaldır?

O.S. - Təəssüf ki, belədir. Elə nümunələr yoxdur ki, insan vəzifədən getsin və ətrafındakıların hamısı ona sadiq qalsın. Axı onlar hələ işləməlidirlər, ailələrini dolandırmalıdırlar. Bu, satqınlıq kimi görünə bilər, lakin belə deyil. Bu, mimikriyadır, salamat qalmaq, özünü qoruyub-saxlamaq üsuludur.

E.A. - Bəs saxta məktublar təşkil edilməsi, burada Əliyevin əleyhinə məqalələr yazılması, Moskvada isə həmin materiallardan ona qarşı istifadə olunması...

O.S. - Bu, artıq alçaqlıqdır. Birmənalı şəkildə. Belələrinin təsəvvüründə bir növ sosial revanş baş verirdi: "Bax, o, mənim irəli getməyimə mane olurdu. İndi mən onu məhv edəcəyəm və ola bilsin ki, növbəti rəhbərin gözündə ucalacağam. Onun dövründə mən istədiyim kimi inkişaf etmədim, amma bu, mənə kömək edər. Mən əvvəlkini satmaq yolu ilə yeni gələnə öz sadiqliyimi göstərəcəyəm".

E.A. - Aşağıda isə kütlə, xalq var, onlar başqa cür hiss edirlər. Onların itirəcəyi bir şey yoxdur. Buna görə də daha rahatdır və hisslərini daha sərbəst ifadə edə bilirlər. Buna görə də elita ondan üz döndərəndə Heydər Əliyevi "aşağıda" çox mehribanlıqla qəbul edirdilər.

Necə düşünürsünüz, Heydər Əliyev kimi adamların səmimi, sadiq dostları ola bilər? Yoxsa belə şəxsiyyətlər tənhalığa məhkumdur?

O.S. - Bunu söyləmək çətindir. Məsələn, Qorbaçov yalnız öz arvadına inanırdı. Təkcə onun məsləhətlərini qəbul edirdi. Çünki qalanlarının səmimiliyinə şübhə edirdi. Bu, fərqli və çox geniş mövzudur.

E.A. - Söhbətimizin sonunda nə demək istərdiniz?

O.S. - Bilirəm ki, siz Heydər Əliyev haqqında kitablar yazırsınız. Zəmanəmizin hər bir siyasi xadimindən xatirələr qalır, bu xatirələr sonrakı rəhbərləri öyrədir və öyrətməlidir. Belə simaların siyasi, mənəvi, insani təcrübəsinin unudulmaması çox vacibdir, çünki bu təcrübə təkcə rəhbərlər üçün tərbiyəvi əhəmiyyət kəsb etmir.

Hər bir ölkənin özünün müəyyən şərəf kodeksi var. Məsələn, Yaponiyada zadəganlar üçün "busido" - ümummilli şərəf kodeksinə çevrilib. Onun bəzi normaları ümummilli əhəmiyyət kəsb edir. Rusiyanın zadəgan şərəf kodeksi isə təəssüf ki, bu cür ümumxalq miqyası almayıb, bu dərəcədə geniş yayılmayıb. Halbuki bu, iqtisadiyyata da kömək edərdi, siyasətə də. Biz Heydər Əliyev kimi, Kunayev kimi şəxsiyyətlər haqqında danışanda çox istərdim ki, onların ən yaxşı xüsusiyyətləri ümummilli şərəf və əxlaq kodeksinə daxil edilə biləcək keyfiyyətlər kompleksinə aid edilsin, onlara əsasən bütöv nəsilləri öyrətmək, insanları formalaşdırmaq mümkün olsun. Siz məhz bununla məşğulsunuz.

Siz bu şəxsiyyəti obyektiv baxımdan göstərmək istəyirsiniz. Əgər bu şəxsiyyət kitabda həqiqətdə olduğu kimi əks etdirilərsə, ona xas olan cəhətlər, bizim şüur süzgəcimizdən keçərək, heç şübhəsiz, ləyaqətli insan obrazına yeni ştrixlər kimi daxil olacaq və bu obraz millətlərimizin tərbiyəsinə təsir göstərəcək. Belə əsərlərin vəzifəsi bundan ibarətdir.

Heydər Əliyevin ümummilli miqyasda yayılmalı xüsusiyyətləri çoxdur. Gələcək azərbaycanlı obrazını məhz bu cür şəxsiyyətlərin timsalında formalaşdırmaq lazımdır. Bu vəzifə məhz Heydər Əliyev kimi müstəsna insanların nümunəsində həyata keçirilməlidir. Çox ümid edirəm ki, illər keçdikcə xalqın şüurunda onun mövqeyi daha da yüksələcək.

Heydər Əliyeviçi tanıyan adamlar onun haqqında keçmiş zamanda danışmağa çətinlik çəkirlər. Bu qəmli "idi" kəlməsindən yaranacaq romanlar, poemalar, elmi əsərlər Heydər Əliyevin tarixi simasına tam işıq salacaq. Bu şəxsiyyətin miqyası son illərdə, Azərbaycanın taleyi həll edilən dövrdə tam aydın oldu.

Heydər Əliyev XX yüzilliyin ən güclü ideyalarının parlaq ifadəçisi idi. Dünyanın bir sıra ölkələrində yeni dövrün yaradıcıları onun unikal təcrübəsindən bəhrələnəcəklər.

Tərcümə Rəbiqə Nazimqızınındır