Yaddaşı silmək mümkün olacaq YENİ TƏDQİQAT

Beynimiz yaddaş, təcrübələrimizin və məlumatlarımızın saxlanması üçün kompleks neyron şəbəkələrindən ibarətdir. Lakin travmatik xatirələr insanın həyat keyfiyyətini azalda bilər.

Sfera.az xəbər verir ki, son illərdə nevrologiya və psixologiya sahəsində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, yaddaşları “silmək” və ya onlara təsir etmək texnologiyaları mümkün ola bilər. Ən məşhur üsullardan biri “EMDR” (Göz hərəkətləri ilə desensitizasiya və yenidən işləmə) terapiyasıdır, hansı ki, travmatik xatirələrin yaratdığı emosional yükü azaldır.

Digər bir yanaşma isə, kimyəvi maddələrin beyin hüceyrələrində yaddaşın möhkəmlənməsində rol oynayan neyrotransmitterlərə təsiridir. Eksperimentlərdə müəyyən maddələr istifadə edilərək, heyvanların müəyyən yaddaşlarını zəiflətmək mümkün olub. Amma yaddaşların tamamilə silinməsi hələ ki, insanlarda real deyil. Genetik səviyyədə müdaxilə, məsələn, “CRISPR” texnologiyası ilə gələcəkdə bu mümkün ola bilər, amma çətinliklər çoxdur.

Alzheimer kimi xəstəliklərdə isə yaddaşın bərpası istiqamətində işlər gedir, amma bu sahədə hələ böyük elmi uğurlar əldə olunmayıb. Təcrübələr göstərir ki, müəyyən genlərin ifadəsini dəyişdirərək və ya müəyyən zülalların sintezini tənzimləyərək, heyvanların xatirələrini gücləndirmək və ya unutdurmaq mümkündür. Məsələn, siçanlar üzərində aparılan araşdırmalarda, stresslə əlaqəli yaddaşın zəiflədilməsi üçün sinir hüceyrələrinə müdaxilə edilib. Alimlərin fikrincə, bu texnologiyanın insanlarda tətbiqi isə hələ çox uzaqdadır, çünki yaddaşlar təkcə məlumat deyil, şəxsiyyətimizin, kimliyimizin əsas tərkib hissəsidir. Yaddaşların silinməsi etik problemlər yarada bilər.

Gələcəkdə genetik terapiya ilə yaddaşların tənzimlənməsi həm tibbi, həm də sosial inqilab yaradacaq bir yenilik ola bilər.

Fidan Hacızadə

Sfera.az