Yer titrəyir: Son günlərdə baş verən zəlzələlər nə xəbər verir?

Asiyadan Amerikaya, Avropadan Afrikaya qədər bir çox ölkədə yer titrəyir. Yaponiyada, İndoneziyada, Filippin adalarında, Türkiyədə, Albaniyada və hətta nadir hallarda seysmiklik müşahidə olunan bəzi regionlarda ard-arda zəlzələlər qeydə alınıb. Təbii ki, bu hadisələr istər-istəməz suallar doğurur. Bu artım təsadüfdürmü, yoxsa planet bizə bir xəbərdarlıq edir?

Zəlzələ Yer qabığının dərin qatlarındakı gərginliyin qəfil boşalması nəticəsində yaranır. Bu, təbii prosesdir və geoloji tarix boyunca davam edib. Lakin son günlərdə baş verən sıxlıq və zaman etibarı ilə yaxın hadisələr insanları təşvişə salıb. Bu hadisələr əhalini həm fiziki, həm də psixoloji cəhətdən sarsıdıb. İnsanlar "növbəti zəlzələ harada olacaq?" sualı ilə yaşayır.

Alimlərin fikrincə, zəlzələlərin birbaşa iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəsi sübut olunmayıb. Amma qlobal istiləşmə və buzlaqların əriməsi nəticəsində yer qabığında yük bölgüsü dəyişir və bu da bəzi tektonik plitələrə təsir edə bilər.

Eyni zamanda, şəhərlərin plansız tikinti ilə yüklənməsi, yerin alt qatlarında qazma işlərinin artması (mədənlər, neft və qaz çıxarılması), su anbarlarının yaradılması kimi amillər də bəzi bölgələrdə zəlzələ riskini artırır.

Elm və texnologiyanın inkişafına baxmayaraq, zəlzələnin dəqiq zamanını və yerini əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq hələ də mümkün deyil. Bu isə bizi təbii fəlakətlər qarşısında həssas və hazırlıqsız vəziyyətdə qoyur. Bir çox ölkələrdə isə zəlzələ təhlükəsinə qarşı infrastruktur kifayət qədər dayanıqlı deyil. Hələ də köhnə binalarda yaşayan milyonlarla insan var ki, onlardan birinin belə çökməsi fəlakətə çevrilə bilər.

Azərbaycan da seysmik zonada yerləşir. Xüsusilə, Talış dağları, Gəncə, Şamaxı və Zaqatala bölgələri zəlzələ baxımından daha aktiv sayılır. Son illərdə ölkəmizdə ciddi dağıdıcı zəlzələ baş verməsə də, zaman-zaman təkanlar hiss olunur. Bu səbəbdən mühəndislik normativlərinin yerinə yetirilməsi, müəyyən olunan seysmik zonalarda risklərin yenidən qiymətləndirilməsi həyati əhəmiyyət daşıyır.

Zəlzələlər Yer kürəsinin öz dili ilə bizə bir şey söyləməyə çalışması kimidir. Bu dillə təhdid deyil, xəbərdarlıq var. Təbiətlə barış içində yaşayın, amma hazırlıqsız olmayın.

Təhlükəni qabaqlamaq onu gözləməkdən daha ağıllı yoldur. Zəlzələni dayandıra bilmərik, amma ona qarşı özümüzü hazırlaya bilərik.

Leyla Mirzə