Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın tranzit imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, Cənubi Qafqazı logistika qovşağına çevirir

Bakı, 6 noyabr, AZƏRTAC

Son illərdə beynəlxalq logistika xəritəsində yeni marşrutlar formalaşır. Bu istiqamətlərdən biri də Cənubi Qafqazı Avropa və Asiya arasında strateji körpüyə çevirəcək Zəngəzur dəhlizidir (“Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu” - TRIPP). Hansı ki, bütün Cənubi Qafqazı mühüm ticarət, nəqliyyat və logistika qovşağına çevirməyə qadir olan strateji təşəbbüsdür. Hətta bu layihə daha genişmiqyaslı inteqrasiyanı nəzərdə tutur.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqazın yeni geoiqtisadi reallığının mərkəzində dayanır. Azərbaycanı Naxçıvanla, eyni zamanda, Türkiyə və bütövlükdə Avropa ilə birləşdirəcək bu nəqliyyat marşrutu təkcə region ölkələri üçün deyil, həm də Avrasiya miqyasında mühüm logistika arteriyası kimi qiymətləndirilir. Dəhlizin açılması Azərbaycanın tranzit imkanlarını genişləndirərək, ölkənin beynəlxalq nəqliyyat şəbəkəsində rolunu daha da gücləndirəcək.

Zəngəzur dəhlizinin TRIPP (Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu) adlandırılması da təsadüfi deyil. ABŞ artıq Cənubi Qafqaz regionuna siyasi nüfuz etmək imkanı qazanıb. Prezident Donald Trampın təşəbbüsü ilə Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin avqustun 8-də Ağ Evdə görüşü və bu görüşün nəticəsi olaraq Birgə Bəyannamənin imzalanması, eləcə də hər iki ölkənin xarici işlər nazirlərinin “Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis edilməsinə dair Saziş” layihəsini paraflaması və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və ABŞ Prezidenti Donald Trampın “Azərbaycan Respublikası ilə Amerika Birləşmiş Ştatları arasında Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasının hazırlanması məqsədilə Strateji İşçi Qrupunun yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Amerika Birləşmiş Ştatları Hökuməti arasında Anlaşma Memorandumu”nu imzalanması rəsmi Vaşinqtonun regiona siyasi nüfuz etmək imkanlarını artırıb.

2021-ci il oktyabrın 26-da Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin təməlini qoyduğu Horadiz–Cəbrayıl–Zəngilan–Ağbənd avtomobil yolu strateji əhəmiyyətə malik olmaqla, regionda yeni iqtisadi, nəqliyyat və kommunikasiya əlaqələrinin qurulmasına mühüm töhfə verəcək. Bu dəhlizin digər ölkələr üçün də əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Türkiyə üçün Zəngəzur dəhlizi Şərqi Anadolu əyalətlərinin iqtisadiyyatının inkişafının stimullaşdırılması, eləcə də Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında mal təchizatı zəncirlərinin çevikliyinin təmin edilməsi deməkdir. Nəhayət, Ermənistan üçün yeni marşrut həm Şərqlə, həm də Qərblə balanslaşdırılmış inteqrasiya üçün fürsət olacaq, həmçinin logistika xidmətlərindən gəlirləri artıracaq.

Zəngəzur dəhlizinin fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün Azərbaycan tərəfindən görülməsi nəzərdə tutulan işlər

2020-ci ildə şanlı Ordumuzun Qarabağda əldə etdiyi Zəfərdən sonra Azərbaycan Zəngəzur dəhlizi təşəbbüsü ilə bağlı məsələnin ciddiliyini təkcə danışıqlarda deyil, əməli addımlarla da göstərdi. Orta Dəhlizin bir hissəsi olan TRIPP-in fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün hökumət tərəfindən icrası planlaşdırılan işlər aşağıdakılardır:

Ələt-Osmanlı - Dəmiryolu cütxətlidir və və elektrikləşdirilməyib. Marşrutun uzunluğu 60 kilometrdir. Tikinti-quraşdırma işlərinə 2024-cü ildə başlanılıb və 2027-ci ildə yekunlaşdırılması nəzərdə tutulur. Hazırda tikinti-quraşdırma işlərinin 30 faizi yerinə yetirilib. İllik buraxılış qabiliyyəti 40 milyon ton təşkil edəcək.

Osmanlı-Horadiz - Dəmiryolu xətti təkxətlidir və elektrikləşdirilməyib. Marşrutun uzunluğu 143 kilometrdir. Tikinti işləri 2025-2028-ci illərdə həyata keçiriləcək. İllik buraxılış qabiliyyəti 15 milyon ton təşkil edəcək.

Horadiz-Ağbənd - Dəmiryolu xətti təkxətlidir və elektrikləşdirilməyib. Marşrutun uzunluğu 110,4 kilometrdir. Tikinti işləri 2021-2026-cı illər ərzində tamamlanacaq. Hazırda tikinti-quraşdırma üzrə tərəqqi 68 faizdir. İşlər çərçivəsində yolun üst quruluşu, rabitə və işarəvermə sistemləri yenilənəcək, stansiyaların inşası tamamlanacaq. İllik buraxılış qabiliyyəti 15 milyon ton təşkil edəcək.

Ermənistan ərazisindən keçən hissə - Marşrutunun uzunluğu 43 kilometrdir. Marşrutun Ermənistan ərazisindən keçməsi səbəbindən layihələndirmə və tikinti işlərinin həyata keçirilmə tarixi müəyyən edilməyib.

Naxçıvan (Salamməlik-Sədərək) - Dəmiryolu xətti təkxətlidir və elektrikləşdirilməyib. Marşrutun uzunluğu 188 kilometrdir. Layihələndirmə prosesi aparılır və onun 2025-ci ildə tamamlanması nəzərdə tutulur. Tikinti işlərinə 2025-ci ildə başlanılacaq və 2028-ci ildə yekunlaşdırılacaq. İllik buraxılış qabiliyyəti 15 milyon ton təşkil edəcək.

Uzunluğu 123,6 kilometr olan əsas yolun tikintisi hazırda 95 faiz səviyyəsində tamamlanıb.

Zəngəzur dəhlizi layihəsinin ümumi uzunluğu 149,9 kilometr təşkil edir ki, bunun 123,6 kilometri əsas yoldur. Yolun texniki dərəcəsi 1B-dir, bu da yüksəksürətli və təhlükəsiz hərəkətə imkan yaradır.

Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın nəqliyyat sisteminin çox önəmli bir halqasına çevrilərək, həm şərq-qərb, həm də şimal-cənub istiqamətində nəqliyyat bağlantılarının qurulmasında, tranzit yükdaşımaların həyata keçirilməsində strateji əhəmiyyət qazanıb. Dəhlizin Azərbaycan ərazisi üzrə işlərinin gələn il ərzində tamamlanması nəzərdə tutulur. Zəngəzur dəhlizinin inkişaf etdirilməsi ilə Orta Dəhlizlə əlavə 15 milyon ton yük daşınacaq.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Zəngəzur dəhlizinin açılmasının 2028-ci ilin sonunadək baş verə biləcəyini qeyd edib: “Hazırda planlaşdırdığımız və həyata keçirdiyimiz bütün işlərlə yanaşı, Zəngəzur dəhlizi layihəsi də böyük potensiala malikdir. Azərbaycan ərazisində bütün avtomobil və dəmir yolu əlaqələri gələn ilin ortalarına qədər tamamlanacaq. Ümid edirik ki, digər ölkələrin ərazisində də hər şey belə sürətlə reallaşdırılacaq və belə olan halda Zəngəzur dəhlizinin açılması 2028-ci ilin sonuna qədər baş verə bilər”.

Beləliklə, “Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu”nun reallaşması ilə Zəngəzur dəhlizi Avrasiyada mühüm nəqliyyat bağlantısına çevrilərək regionumuzda əməkdaşlığa və tərəqqiyə xidmət edəcək.