249 yaşlı müstəqillik...

ABŞ milli bayramının maraqlı tarixçəsi

Bu gün Amerika dövlətinin yaradılması ilə əlaqədar ABŞ-ın əsas milli bayramı - Müstəqillik Günü qeyd olunur. Bayramın təməli 1776-cı ildə ABŞ-ın 13 koloniyasının İnqilab müharibəsi zamanı Böyük Britaniyadan müstəqillik əldə etməsi ilə qoyulub. Əksər amerikalılar bu bayramı sadəcə tarixinə görə “4 iyul bayramı” adlandırırlar. Bayramın tarixi isə əsrlər öncəyə gedib çıxır...

İstiqlaliyyət müharibəsi və onun nəticəsi

1775-ci ildə 13 ingilis koloniyasında 2 milyon 500 min adam yaşayırdı. Şimal müstəmləkələrində fermer təsərrüfatı, sənaye istehsalı inkişaf edir, nüfuzlu burjuaziya təbəqəsi formalaşırdı. Cənub müstəmləkələrində isə iri torpaq sahibləri olan plantatorlar ağalıq edirdilər. Koloniyalar kapitalist qaydaları əsasında yaradılsa da, ingilis kralı və torpaq aristokratiyası burada feodal qaydaları tətbiq etməyə çalışırdılar. 1763-cü ildə verilmiş fərmana görə, kolonistlərə Qərbə tərəf köçmək qadağan edilirdi. İngiltərə parlamentinin qəbul etdiyi Dönər Pul Qanununa görə, bütün koloniyalarda buraxılan kağız pullar ödənc vasitəsi olmaq hüququndan məhrum edilirdi. Bununla barışmayan müstəmləkələr 1765-ci ildə öz nümayəndələrini Nyu-Yorka qurultaya göndərdilər. Konqres Britaniyadan gətirilən bütün malları boykot elan etdi. Konqresin qəbul etdiyi qətnaməyə görə İngiltərə parlamenti müstəmləkələrin razılığı olmadan onlara vergi qoya bilməzdi. Bundan qorxuya düşən Britaniya parlamenti Gerb rüsumunu ləğv etdi.

1775-ci ilin mayında Filadelfiyada bütün müstəmləkələrin nümayəndələrinin İkinci Kontinental Konqresinin açılışı oldu. Konqres İngiltərə ilə bütün əlaqələri kəsməyi qərara aldı və partizan dəstələrindən ibarət ordunu öz ordusu hesab etdi. Konqres Virciniya plantatoru Corc Vaşinqtonu bu ordunun baş komandanı təyin etdi. Bu zaman Şimali Karolinada loyalistlər öz malikanələrindən qovuldular. Beləliklə, 1776-cı il iyulun 4-də Konqres Filadelfiyada İstiqlaliyyət Bəyannaməsini qəbul etdi. Bu sənəd yeni bir dövlətin yarandığını elan etməklə yanaşı, həm də bütün dünyada ilk dəfə olaraq insan azadlıqlarının şərhini verdi.

İstiqlaliyyət Bəyannaməsini Amerika inqilabının görkəmli xadimi Tomas Cefferson hazırlamışdı. Bəyannamədə göstərilirdi ki, bütün insanlar xalqın zülmkarları devirmək və öz hökumətini təsis etmək hüququ var. Bununla da ilk dəfə olaraq xalq hakimiyyətin mənbəyi elan edildi.

Amerikalılar bayramı necə qeyd edirlər?

İyulun 4-də amerikalılar əsas bayramlarını ənənəvi paradlar, pikniklər, soyuq pivə və təbii ki, atəşfəşanlıqla qeyd edirlər. Pirotexnika bu bayramı xüsusilə təhlükəli edir. Adətən, bu səbəbdən 10 mindən çox insan təcili yardım bölmələrinə düşür. Buna baxmayaraq, atəşfəşanlıq 249 il bundan əvvəl baş verən hadisələrə əsaslanan Müstəqillik Gününün əsasını təşkil edir.

4 iyul tarixindən imtina edən yeganə prezident...

1776-cı il iyulun 4-də İkinci Kontinental Konqres Şimali Amerika koloniyalarının Böyük Britaniyadan ayrılmasını bəyan edən Müstəqillik Bəyannaməsini yekdilliklə qəbul edib.

Adams həyat yoldaşı Ebiqeyla ünvanlandığı 3 iyul 1776-cı il tarixli məktubda yazıb ki, Amerikanın müstəqilliyi “bu andan və həmişəlik bu qitənin bir tərəfindən digər tərəfinə qədər təntənəli şəkildə paradlar, tamaşalar, oyunlar, idman yarışları, silah yaylımları, zənglər, tonqallar və çıraqbanlıqla qeyd olunmalıdır”. Pirotexnik şoular lap başlanğıcdan qurucu lider Con Adamsın əvvəlcədən təyin etdiyi kimi, Müstəqillik Gününün qeyd edilməsinin mühüm hissəsi olub.

Bununla belə, Adams 4 iyul - ölkənin təşəkkülü gününü qeyd etməkdən imtina edən yeganə ABŞ prezidenti olub. Nəyə görə? Ona görə ki, o, 2 iyul tarixini həqiqi Müstəqillik Günü hesab edirdi, çünki məhz 1776-cı il iyulun 2-də Kontinental Konqres Müstəqillik Bəyannaməsinə səs verib, hərçənd bu sənəd iki gün sonra qəbul olunub.

Adams o qədər israrlı olub ki, hətta ölkənin ikinci prezidenti olaraq, şənliklərə və digər tədbirlərə dəvətləri rədd edib.

Eyni gündə vəfat edən 3 prezident...

Amerika liderlərindən üçü iyulun 4-də dünyasını dəyişib. Bunların ikisi-Tomas Cefferson və Con Adams Müstəqillik Bəyannaməsini hazırlamış “Millət Ataları”dır. Nə qədər qəribə görünsə də iki keçmiş prezident aralarında bir neçə saat fərqlə dünyasını dəyişib. 4 iyul buna görə həm də ABŞ tarixində mühüm rol oynamış Tomas Cefferson, Benjamin Franklin və Con Adams kimi görkəmli şəxsiyyətlərin yad edildiyi gündür.

Yeganə BAYRAMOVA