3800 il əvvələ aid şəhər tapıldı İnsanlar quraqlıqda necə sağ qalıblar?

Arxeoloqlar Limadan 180 km şimalda yerləşən Suxe səhralıq vadisində təxminən 3800 illik Pəniko şəhərini aşkar ediblər. Bu şəhər alimlərin Amerikanın ən qədim sivilizasiyası hesab etdiyi qədim Karal mədəniyyətinə aid olub. Kəşf 2025-ci ilin iyul ayında, artıq otuz ildən çoxdur ki, bu regionu araşdıran arxeoloq, doktor Rut Şedi tərəfindən edilib.

Lent.az xəbər verir ki, Pəniko əsas Karal-Suxe mərkəzindən cəmi 10 km aralıda yerləşir və həmin mərkəz 2009-cu ildə UNESCO-nun dünya irsi siyahısına daxil edilib. Burada arxeoloqlar artıq mərasim məbədlərindən yaşayış komplekslərinə qədər 18 tikilini aşkar ediblər. Karal kimi bu şəhərdə də nə istehkamlar, nə də silah tapılıb ki, bu da karalların sülhsevər xalq olduğunu təsdiqləyir.

Sivilizasiya e.ə. 3000-ci ildən e.ə. 1800-cü ilə qədər mövcud olub. Karallar pambıq, balqabaq, şirin kartof və digər bitkilər yetişdirir, balıqçılıqla məşğul olur, həmçinin And regionları ilə Amazon arasında ticarət əlaqələri saxlayırdılar.

Pənikonun kəşfi insanların iqlim böhranına necə uyğunlaşdıqlarına dair yeni sübutlar verir. Təxminən 4000 il əvvəl region 130 il davam edən quraqlıq dövrü yaşayıb və bu, bir çox yaşayış məntəqələrinin dağılmasına səbəb olub. Əhalinin bir hissəsi buzlaqlardan qidalanan dağ bulaqlarına yaxın ərazilərə köçərək müharibə və işğallara əl atmadan sağ qala bilib.

Pənikoda tapılan artefaktlar arasında gil fiqurlar, bəzək əşyaları və oyma sümüklər var. Xüsusilə, arxeoloqlar qırmızı piqmentlə boyanmış qadın başı heykəlciyi və pelikan sümüyündən hazırlanmış fleytalar da daxil olmaqla musiqi alətləri aşkar ediblər. Bu isə göstərir ki, hətta demoqrafik tənəzzül dövründə də icma öz mədəni və ritual ənənələrini qoruyub saxlayıb.

Məkan artıq turistlərin ziyarəti üçün açıqdır. Karal kimi Pənikoya da hər gün saat 09:00-dan 17:00-dək baş çəkmək olar. Ekskursiyalar yerli bələdçilər tərəfindən keçirilir və onların əksəriyyəti ispan dilində danışır, buna görə arxeoloqlar səyahətçilərə tərcüməçi ilə getməyi tövsiyə edirlər.