4500 illik bir sirr açıldı: Dünyanın ən qədim stolüstü oyunu belə oynanılır

Alimlər nəhayət ki, dünyanın ən qədim stolüstü oyunlarından birinin qaydalarını anladılar. 1977-ci ildə İranın cənub-şərqindəki Şehr-i Sokhta məzarından çıxarılan təxminən 4500 illik stolüstü oyun, uzun illər davam edən araşdırmalardan sonra mütəxəssislər tərəfindən deşifrə edilməyə başlandı.

Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verdi ki, İranın cənub-şərqində tapılan qədim stolüstü oyun qazıntıdan yarım əsr sonra məna qazanıb. Elm adamları minlərlə il yaşı olan bu oyunun necə oynanacağı ilə bağlı mümkün qaydaları açıqlayıb.

İngiltərədən olan kompüter alimi və iranlı arxeoloqla birgə oyunun mümkün qaydaları yenidən yaradılıb və 50 təcrübəli oyunçu üzərində sınaqdan keçirilib.

Şehr-i Soxtada tapılan bu qədim oyun dəsti oyun taxtası, 27 plitələr, 20 dairəvi sahə və dairəvi formalarla həkk olunmuş 4 zardan ibarət idi.

Bu əşyaların stolüstü oyunların tam dəsti olduğu düşünülür. Oyun Mesopotamiyada oynanan oxşar Royal Game of Ur oyununa yaxın bir dizayna malik olsa da, onun qaydalarındakı fərqlər həlli çətinləşdirirdi.

Essex Universitetinin kompüter alimi Sam Jelveh və müstəqil arxeoloq Hossein Moradi bu qədim oyunun qaydalarını yenidən qurmaq üçün fiziki sübut və ehtimal modelləşdirməsini birləşdirdilər.

Dövrün digər oyunlarından ilham alan tədqiqatçılar Şehr-i Sokhta oyununda istifadə edilən daşların rollarını müəyyən ediblər. Hər biri iki oyunçu üçün dəst kimi hazırlanmış daşlar oyunda müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilib. Ulduz formalı daşlar “təhlükəsiz zona” rolunu oynayırdı, konus formalı daşlar isə rəqibə mane olmaq üçün istifadə olunurdu.

Lövhə üç hissədən ibarətdir: Oyunçular zər ataraq öz fiqurlarını lövhədə hərəkət etdirərək rəqiblərini geridə qoymağa çalışırdılar.

Eramızdan əvvəl 3-cü minillikdə öz zirvəsinə çatan Şehr-i Soxta Şərqi İran yaylasının mühüm şəhərlərindən biri idi. Burada tapılan stolüstü oyunun eramızdan əvvəl 2600-2400-cü illərə aid olduğu güman edilir. Eyni dövrə aid yüzlərlə oxşar oyun stolüstü oyunların bölgənin sosial həyatında nə qədər populyar olduğunu ortaya qoyur.

Tədqiqatçılar bu oyunların “iyirmi kvadrat oyunu” və ya “iyirmi oyun” adlandırıldığını, lakin hər mədəniyyətin bu oyunlara fərqli adlar verdiyini bildiriblər.

Orxan Saffari

Gununsesi.info