ABŞ Panamaya müəyyən təzyiqlər edərək, kanalın nəzarətini ələ keçirə bilər

“ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Trampın vəzifə fəaliyyətinə başlamadan müxtəlif dövlətlərə qarşı ərazi iddiaları səsləndirməsi böyük narahatlıq yaradıb. Kanadanı ABŞ-ın 51-ci ştatına çevirəcəyini deyən Tramp Danimarkaya məxsus Qrenlandiyanı da ələ keçirəcəyini vurğulayıb. Yeni prezident Ağ Evə rəhbərlik etdiyi ilk dönəmdə də Qrenlandiya ilə bağlı niyyətini açıqlamışdı. Hətta bu səbəbdən Danimarka-ABŞ münasibətləri gərginləşmişdi. Onun yeni hədəflərindən biri də Panamadır”.

“Donald Trampın Qrenlandiya, Panama və Kanada ilə bağlı tvitləri və söyləmləri təbii ki, beynəlxalq hüquqa ziddir. Amma Amerika böyük dövlətdir və özünü dünyanın hegemon gücü hesab edir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının bir çox siyasətçilərində belə bir fikir formalaşıb ki, onlar istədiyi bəyanatları verib, istədiyi hərəkəti edə bilərlər. Ancaq təbii ki, bu belə deyil. Nəzərə alsaq ki, Kanada ilə bağlı söylənilən fikirlər ümumiyyətlə reallıqdan tam kənardır. Əvvəl o baxımdan ki, hər iki dövlət bir-birinə kifayət qədər yaxındırlar və onların olduqca böyük sərhəd xətləri var”.

Bu fikirləri AzNews.az-a açıqlamasında politoloq Oqtay Qasımov deyib.

Politoloq qeyd edib ki, faktiki olaraq bir-biri ilə olduqca yaxın əlaqələrə malikdirlər.

“Digər tərəfdən, burada Böyük Britaniya faktoru da var. Çünki Kanada dövləti həm də Böyük Britaniya imperiyasının tərkib hissəsi kimi fəaliyyət göstərir. Kanada ilə bağlı söylənilən fikirlər hesab edirəm ki, bu, daha çox ritorik bir məsələdir. Nəzərə alsaq ki, Kanadadan verilən reaksiyalar məhz bunu göstərir. Kanada dünyanın yeddi böyük iqtisadiyyatından birinə malikdir və onun Amerika ilə elə qəfildən və hansısa bir siyasi liderin istəyi ilə birləşməsi imkansızdır. Burada müəyyən qədər də tarixi faktor var. O ki qaldı Panama məsələsi, təbii ki, Panama kanalını vaxtilə Amerika Birləşmiş Ştatları inşa edib və maliyyə vəsaiti də onlara aid olub. Amma qarşılıqlı razılaşmaya görə bu kanalın işlətməsi 99 illiyinə Amerika verilmişdi və 1975-ci ildə imzalanmış müqaviləyə görə Panama kanalın üzərindəki yurisdiksiya Panamaya verilib. Amerika Birləşmiş Ştatları bir formada Panamaya müəyyən təzyiqlər edərək o kanalın nəzarətini ələ keçirə bilər. Bu, real bir məsələdir. Çünki Panama dövlətinin özü də məhz həmin kanalın çəkildiyi dövrlərdə yaranıb. Əslində həmin ərazilər vaxtilə Kolumbiya dövlətinə aid olub. Hesab edirəm ki, bununla bağlı tərəflər arasında əgər Amerika ciddi şəkildə bu məsələ ilə bağlı niyyətlərini həyata keçirməyə çalışsa, müəyyən bir razılığa gələ bilərlər. Qrenlandiya məsələsində Donald Tramp onun satışı ilə bağlı fikirlər söyləyib və bu, əslində yeni ideya deyil. Trampdan əvvəl də belə ideyalar səslənib. Nəzərə alsaq ki, artıq müəyyən olunub ki, Arktikada olduqca böyük enerji ehtiyatları cəmlənməkdədir. Qrenlandiya olduqca zəngin faydalı qazıntılara malikdir. Bununla bağlı da hesab edirəm ki, Amerika Birləşmiş Ştatları əgər doğrudan da ciddi şəkildə fəaliyyətə keçəcəksə və bunu dəqiq istəyəcəksə, Danimarkanı müəyyən qədər hansısa bir formada razılaşdıra bilər. Kanada istisna olmaqla digər ərazilərlə bağlı tam şəkildə də olmasa, Amerika Birləşmiş Ştatları ciddi şəkildə prosesə başlasa, müəyyən hansısa bir güzəştlər əldə edə bilər”.

Rəfiqə NAMAZƏLİYEVA