Ailə dəyərlərimizin qorunmasında gənclərin tərbiyəsinin rolu və əhəmiyyəti

Hər bir xalqın gələcəyi onun gənc nəslinin necə formalaşmasından asılıdır. Gənclər cəmiyyətin inkişafında əsas rol oynayan, sabahın rəhbərləri, müəllimləri, elm adamları, hərbçiləri və ailə başçılarıdır. Gənc nəslin təhsili, mənəvi tərbiyəsi, milli ruhda böyüməsi bu günkü fəaliyyətlərimizə bağlıdır. Əgər bu gün biz gəncləri düzgün tərbiyə etməsək, onların milli-mənəvi dəyərlər sisteminə hörmətlə yanaşmalarını təmin etməsək, sabah cəmiyyətimizin qarşılaşacağı problemləri öncədən öz əlimizlə yaratmış olacağıq.

Gənclərimizin formalaşması sadəcə savadlılıq və təhsil göstəriciləri ilə ölçülməməlidir. Onların şəxsi keyfiyyətləri, mənəvi dəyərlərə münasibəti, insani münasibətlərə yanaşması, ailəyə, vətənə və dövlətə sadiqliyi əsas meyarlar kimi qəbul olunmalıdır. Eyni zamanda, onların şəxsi məsuliyyət hissi, ictimai proseslərdə fəallığı, cəmiyyətin problemlərinə laqeyd qalmaması da formalaşmanın tərkib hissəsidir. Cəmiyyətin hər bir üzvü, xüsusən də valideynlər, müəllimlər, dövlət qurumları bu prosesə fəal qoşulmalıdır.

Gənclərin tərbiyəsində milli dəyərlərin rolu

Azərbaycan xalqı əsrlər boyu zəngin mədəniyyətə, milli-mənəvi dəyərlərə malik olmuşdur. Bu dəyərlər nəsildən-nəslə ötürülərək bu günə qədər gəlib çatmışdır. Ailə bağları, böyüyə hörmət, kiçiyə qayğı, qonaqpərvərlik, mərhəmət, ədalət və sədaqət kimi prinsiplər gənc nəslin tərbiyəsində aparıcı yer tutur. Məhz bu dəyərlər sayəsində xalqımız tarix boyu müxtəlif çətinliklərə sinə gərə bilmiş, öz müstəqilliyini, mənliyini, adət-ənənələrini qoruya bilmişdir.

Bu gün gənclərimizin formalaşmasında da bu dəyərlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. İnformasiya texnologiyalarının geniş yayıldığı, xarici təsirlərin artdığı bir dövrdə milli kimliyimizi qoruyub saxlamaq, onu gənclərə aşılayan mühit yaratmaq başlıca məqsədlərdən biridir. Əgər gənc vətəndaş bu dəyərlərlə formalaşarsa, o, təkcə yaxşı mütəxəssis yox, həm də güclü şəxsiyyət olar. Belə şəxsiyyət isə cəmiyyətin inkişafında mühüm rol oynayır.

Texnologiya dövründə gənclərin tərbiyə modeli

Müasir dövr gənclərinin tərbiyəsində texnoloji faktorlar mühüm rol oynayır. İnternetin, sosial şəbəkələrin, müxtəlif mobil tətbiqlərin gündəlik həyatın bir hissəsinə çevrilməsi gənclərin düşüncə tərzinə, davranış modellərinə və sosial münasibətlərinə birbaşa təsir göstərir. Əgər bu proseslər düzgün istiqamətləndirilməzsə, gənclərin xarici mənfi təsirlərə məruz qalması qaçılmaz olar.

Bu baxımdan, ailələr və məktəblər gənclərin virtual aləmdəki fəaliyyətini izləməli, onlara düzgün informasiya seçimi bacarıqlarını aşılamalıdır. Tərbiyə prosesi sadəcə qadağalarla yox, həm də izah və yönləndirmə ilə aparılmalıdır. Gənclərə dəyərlər həm ənənəvi, həm də müasir vasitələrlə çatdırılmalıdır ki, onlar bu dəyərləri könüllü olaraq qəbul etsinlər. Əks halda, yaranacaq boşluğu xarici və qeyri-milli təsirlər doldura bilər.

44 günlük müharibə – gənclərin qəhrəmanlıq salnaməsi

Azərbaycanda gənclərin vətənpərvərlik hissi təkcə ideya səviyyəsində qalmayıb, real əməllərlə sübuta yetirilib. 2020-ci ildə baş vermiş 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan gənclərinin göstərdiyi şücaət bütün dünyaya örnək oldu. Gənc yaşlarına baxmayaraq, minlərlə qəhrəman əsgər və zabit cəbhəyə yollanaraq torpaqlarımızın azadlığı uğrunda canlarından keçdilər. Onların fədakarlığı bu xalqın əyilməz ruhunun göstəricisidir.

Bu şanlı tarix gələcək nəsillərin vətən sevgisini daha da artırmalı, gənclərə örnək kimi təqdim olunmalıdır. Hər bir məktəbdə, ailədə bu qəhrəmanlıq salnaməsi haqqında danışılmalı, şəhidlərin xatirəsi uca tutulmalıdır. Gənclər bilməlidirlər ki, bu torpaq uğrunda minlərlə insan öz qanını töküb, vətənin azadlığı hər şeydən üstündür. Belə tərbiyə ruhunda böyüyən gənc həm vətəndaş, həm də əsgər kimi hazır olacaq.

Ailə – tərbiyənin ilk və ən təsirli ocağı

Gənclərin düzgün tərbiyəsində ailənin rolu danılmazdır. Ailə insanın formalaşdığı ilk sosial mühit, ilk davranış qaydalarını öyrəndiyi, ilk dəyərləri mənimsədiyi yerdir. Burada əldə olunan bilik və vərdişlər insanın bütün həyatına istiqamət verir. Valideynlərin uşaqlara göstərdiyi münasibət, onlarla qurduğu ünsiyyət, verdiyi nümunə çox vaxt müəllimdən, dostdan və cəmiyyətdən daha təsirli olur.

Əgər ailədə hörmət, qarşılıqlı anlayış, əməksevərlik və düzgünlük mövcuddursa, həmin ailədə böyüyən uşaq da bu dəyərləri mənimsəyir. Amma əksinə, əgər ailədə münaqişələr, laqeydlik, etinasızlıq hökm sürürsə, bu, uşağın psixoloji inkişafına mənfi təsir göstərir. Valideynlər övladlarına yalnız maddi təminat verməklə kifayətlənməməlidirlər. Onların mənəvi ehtiyaclarını ödəmək, sevgi və diqqət göstərmək, birlikdə vaxt keçirmək uşağın psixoloji inkişafı üçün vacib şərtdir.

Ailə və cəmiyyət arasındakı tərbiyə əlaqəsi

Cəmiyyət və ailə bir-birini tamamlayan tərbiyə institutlarıdır. Ailədə aşılanan dəyərlər cəmiyyətdə davam etdirilməlidir ki, uşaqda bu dəyərlərin həqiqiliyinə inam formalaşsın. Əgər ailədə doğruluq, ədalət, vətənpərvərlik təbliğ olunursa, lakin cəmiyyətdə bunların əksi müşahidə olunursa, bu zaman gəncdə dəyərlər sistemi dağılır. Belə ziddiyyətlər onun həm psixoloji durumuna, həm də ictimai münasibətlərə münasibətinə mənfi təsir göstərir.

Bu baxımdan, cəmiyyətin bütün strukturları – təhsil müəssisələri, media, qeyri-hökumət təşkilatları və dövlət orqanları – ailənin tərbiyəvi fəaliyyətini dəstəkləməli, ümumi bir mənəvi mühit formalaşdırmalıdırlar. Televiziya və internetdə yayımlanan verilişlər, sosial kampaniyalar, maarifləndirmə tədbirləri bu istiqamətdə mühüm rol oynaya bilər. Hər bir gənc özünü dəyərlər sisteminin içində hiss etməlidir ki, onun inkişafı sağlam əsaslara söykənsin.

Maarifləndirmənin əhəmiyyəti və informasiya təhlükəsizliyi

Gənclərin tərbiyəsində maarifləndirmə işi mühüm yer tutur. Gənclərə düzgün istiqamət vermək üçün onları maarifləndirmək, hansı informasiyanın faydalı, hansının isə zərərli olduğunu izah etmək vacibdir. İnformasiya bolluğu dövründə yaşadığımız bu çağda gənclər bəzən lazımsız, yanlış və zərərli mənbələrdən təsirlənə bilirlər. Bu isə onların dünyagörüşünə, milli-mənəvi dəyərlərə münasibətinə mənfi təsir göstərir.

İnformasiya təhlükəsizliyi artıq təkcə texniki yox, mənəvi məsələ kimi də qəbul edilməlidir. Gənclər sosial şəbəkələrdə yayılan təxribat xarakterli, milli dəyərləri aşağılamağa yönəlmiş materiallardan qorunmalı, onlara bu informasiyalara qarşı tənqidi düşüncə ilə yanaşmaq öyrədilməlidir. Bu isə həm ailənin, həm müəllimin, həm də cəmiyyətin vəzifəsidir. Maarifləndirmə yalnız dərsliklərlə məhdudlaşmamalı, müasir audiovizual vasitələrlə, sosial platformalar üzərindən də aparılmalıdır.

Gənclərin məsuliyyət hissi və cəmiyyətə inteqrasiyası

Gənclərin formalaşmasında məsuliyyət hissinin tərbiyəsi əsas yer tutur. Məsuliyyətli gənc həm ailəsinə, həm məktəbinə, həm də vətəninə qarşı vəzifələrini dərk edir. O, sadəcə fərdi uğur üçün deyil, eyni zamanda cəmiyyətin inkişafı naminə çalışır. Belə gənclər gələcəyin vətəndaş cəmiyyətinin əsas sütunları sayılır. Onlarda bu hissin formalaşması uşaqlıqdan başlamalıdır.

Gənclər ictimai həyatda fəal iştirak etməli, könüllü hərəkatlarda, sosial layihələrdə, mədəni tədbirlərdə və ictimai təşkilatların fəaliyyətində yer almalıdırlar. Bu proses onların şəxsi inkişafına, sosial bacarıqlarının formalaşmasına və milli mənlik şüurunun möhkəmlənməsinə böyük təsir göstərir. Cəmiyyət gənclərə yalnız təhsil alan fərdlər kimi deyil, eyni zamanda sosial məsuliyyət daşıyan vətəndaşlar kimi yanaşmalıdır. Bu münasibət onların cəmiyyətə inteqrasiyasını sürətləndirir.

Təhsil sistemi və müəllim nüfuzunun rolu

Gənc nəslin tərbiyəsində təhsil sistemi və müəllimlər müstəsna rol oynayır. Müəllim yalnız bilik verən deyil, həm də şəxsiyyət formalaşdıran bir şəxsdir. Onun davranışı, sözləri, münasibəti şagirdlərin xarakterinin formalaşmasına birbaşa təsir edir. Ona görə də müəllim peşəsinə yüksək məsuliyyətlə yanaşılmalı, bu sahədə çalışan şəxslərin peşəkarlığı ilə yanaşı, mənəvi keyfiyyətləri də diqqətdə saxlanılmalıdır.

Təhsil sistemi təkcə elmi bilikləri ötürmək funksiyasını daşımamalı, həm də vətəndaşlıq dəyərlərini, milli ideologiyanı, sosial məsuliyyəti və əxlaqi prinsipləri öyrətməlidir. Dərsliklərdə, dərs proqramlarında milli qəhrəmanlarımızın həyatı, vətən uğrunda mübarizə aparmış insanların əməlləri geniş yer almalı, şagirdlər bunlarla tərbiyələndirilməlidir. Eyni zamanda, müasir pedaqoji metodlardan istifadə olunmalı, gənclərin maraq dairəsinə uyğun interaktiv tədris üsulları tətbiq edilməlidir.

Mədəniyyətin rolu və gənclərin estetik tərbiyəsi

Gənclərin vətənpərvərlik və mənəvi tərbiyəsində mədəniyyətin rolu əvəzsizdir. Ədəbiyyat, musiqi, teatr və kino vasitəsilə gənclərə milli kimlik, tarix və dəyərlər çatdırıla bilər. Azərbaycan xalq musiqisi, aşıq sənəti, klassik poeziyamız və müasir incəsənət nümunələri gənclərdə estetik zövq formalaşdırmaqla yanaşı, onların mənəvi inkişafına da müsbət təsir göstərir.

Bu baxımdan, mədəni tədbirlərə, muzey və sərgilərə, folklor festivallarına gənclərin cəlb olunması vacibdir. Onlar milli mədəni irsimizlə daha yaxından tanış olduqca, bu mədəniyyətin bir parçası olduqlarını hiss edirlər. Estetik tərbiyə təkcə gözəllik anlayışını deyil, həm də ahəngdar, nizamlı və zövqlü düşünməyi, incə münasibət qurmağı öyrədir. Bu isə şəxsiyyətin tam formalaşmasında mühüm rola malikdir.

Dövlətin rolu və gənclər siyasətinin istiqamətləri

Gənclərin sağlam ruhda formalaşmasında dövlətin xüsusi rolu var. Azərbaycan Respublikasının dövlət siyasətində gənclərlə iş mühüm prioritetlərdən biridir. Gənclər və İdman Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və digər strukturlar bu sahədə müxtəlif layihələr həyata keçirirlər. Qanunvericilik bazası da bu siyasətin əsas dayağını təşkil edir.

Dövlət səviyyəsində həyata keçirilən gənclər siyasəti onların təhsilinə, məşğulluğuna, ictimai fəallığına, vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsinə və mədəni inkişafına yönəlməlidir. Gənclər üçün sosial liftlər yaradılmalı, onların təşəbbüsləri dəstəklənməli, innovativ düşüncə formalaşdırılmalıdır. Dövlət bu prosesi təkbaşına deyil, ailə, məktəb və cəmiyyətlə birlikdə həyata keçirməlidir. Yalnız bu halda kompleks və effektli nəticə əldə etmək mümkündür.

Qeyd: Yazı “Rəvan” Gəncliyə Dəstək İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Azərbaycanda ailə dəyərlərinə qarşı hibrid təhdidlər” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb. Əks olunan fikir və mülahizələr müəllifə aiddir və Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin rəsmi mövqeyini əks etdirməyə bilər.

AzPost.az

Paylaş