Ailə və texnologiya: nəsillərarası ünsiyyətin yeni üfüqləri

Bakı, 30 aprel, Tərgül Babayeva, AZƏRTAC

Müasir dövrdə texnologiyanın insan həyatına təsiri danılmazdır. Bu təsir təkcə iqtisadi və sosial sahələrlə məhdudlaşmır, həm də ailə institutuna ciddi şəkildə sirayət edir. Zamanla dəyişən ailə münasibətləri bu gün daha çox rəqəmsal ünsiyyət vasitələrinin, sosial medianın və texnoloji asılılığın təsiri altındadır. Ailə üzvləri, xüsusilə də müxtəlif nəsillər arasında olan əlaqələr artıq fərqli formada qurulur. Bir tərəfdən ailə üzvləri arasındakı ünsiyyəti asanlaşdıran texnologiya, digər tərəfdən canlı münasibətləri zəiflətmə riski daşıyır. Xüsusilə də müxtəlif nəsillər - gənclər və yaşlılar arasında ünsiyyət texnoloji boşluq səbəbindən çətinləşə bilər. Bəs bu vəziyyətdə ailə dəyərləri necə qorunur? Texnologiya ailəni ayırır, yoxsa birləşdirir?

AZƏRTAC bu yazıda texnologiyanın ailə münasibətlərinə və nəsillərarası ünsiyyətə necə təsir etdiyini, ailə dəyərlərinin bu dəyişikliklər qarşısında necə qorunub saxlanıla biləcəyini təhlil edir.

Texnologiyanın ailə münasibətlərinə təsiri: ziddiyət, yoxsa fürsət?

Əvvəllər ailədə ünsiyyətin əsas vasitəsi söhbət, məsləhət, birgə vaxt keçirmək idi. İndi bu rolları qismən mesajlaşma tətbiqləri, sosial şəbəkələr və videobağlantılar əvəz edir. Bu dəyişiklik bəzən “ailə dəyərləri zəifləyir” düşüncəsini yaratsa da, əslində, doğru yanaşma ilə texnologiya ailə münasibətlərini möhkəmləndirə bilər. Xüsusilə uzaqda yaşayan ailə üzvlərinin əlaqə saxlaması daha asanlaşır.

Lakin bu imkanlarla yanaşı, texnologiya ailədaxili ünsiyyətin təbii və emosional bağlarını da zəiflədə bilir. Ailə üzvləri bir masa ətrafında otursa belə, hər kəsin ayrı-ayrı cihazlara fokuslanması real ünsiyyətin zəifləməsinə gətirib çıxarır. Belə hallarda ailə münasibətləri formallığa çevrilir, dərin emosional bağlar isə arxa plana keçir.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ailə və İnkişaf üzrə hesabatlarında qeyd olunur ki, balanslaşdırılmamış texnologiya istifadəsi ailə strukturunda sosial və emosional əlaqələrin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə uşaqların sosiallaşma prosesinə və emosional inkişafına mənfi təsir göstərir. BMT ailələrə texnologiyadan istifadə zamanı dəyərlərə əsaslanan yanaşma tətbiq etməyi və rəqəmsal maarifləndirməni təşviq etməyi tövsiyə edir.

Nəsillərarası ünsiyyət və ailə dəyərlərinin qorunması

Texnologiyanın inkişafı gənclərin dünyagörüşünü və ünsiyyət vərdişlərini dəyişdirdiyi halda, yaşlı nəsil bu dəyişikliklərə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkə bilər. Bu isə ailə daxilində nəsillərarası anlaşılmazlığa səbəb olur. Gənclər sürətli mesajlaşma, sosial media və rəqəmsal dillə ifadə olunmuş düşüncə tərzinə üstünlük verirlər. Halbuki yaşlı nəsil üçün ənənəvi ünsiyyət – üz-üzə söhbətlər, fiziki görüşlər və emosional jestlər daha dəyərlidir. Bu zaman ailə daxilində nəsillərarası qarşılıqlı anlaşma zəifləyə, ünsiyyətdə boşluqlar yarana bilər. Bu boşluqları doldurmaq isə həm gənc, həm də yaşlı nəslin qarşılıqlı əməkdaşlığından asılıdır. Gənclər yaşlı ailə üzvlərinə texnologiyadan istifadəni öyrətməklə onları informasiya cəmiyyətinə cəlb edə, texnologiyanın müsbət tərəflərini birgə kəşf edə bilərlər. Belə qarşılıqlı öyrənmə prosesi nəsillər arasında körpü rolunu oynayır və ailə birliyini möhkəmləndirir.

Azərbaycan ailə modeli bu baxımdan özünəməxsus nümunə təqdim edir. Ailə dəyərlərinin qorunması və nəsillərarası hörmət prinsipləri bu cəmiyyətin əsas dayaqlarındandır. Əgər texnologiyaya bu dəyərlər fonunda yanaşılarsa, həm ənənəvi ailə modeli qorunar, həm də cəmiyyətin inkişafına müasir ruhda töhfə verilmiş olar.

Nəticə etibarilə, texnologiya nə düşməndir, nə də xilasçı. O, bir vasitədir. Ailənin necə olması isə bu vasitədən necə istifadə etdiyimizdən asılıdır. Əgər bu aləti birgə öyrənmək, birlikdə inkişaf etmək və ailə bağlarını gücləndirmək üçün istifadə etsək, texnologiya Azərbaycan ailələrinin həm bu günündə, həm də gələcəyində müsbət rol oynaya bilər.

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin elan etdiyi müsabiqəyə təqdim olunur.