Alimlər: Sahara səhrası minilliklər öncə sulu və yaşıl savanna olub

Bakı, 7 aprel, AZƏRTAC

Sahara səhrası dünyanın ən quraq və kimsəsiz yerlərindən biridir. Şimali Afrikada 11 ölkənin bir hissəsini əhatə edən, Çin və ya ABŞ əraziləri ilə müqayisə oluna bilən bu nəhəng məkan əvvəllər “qonaqpərvər” olub.

AZƏRTAC “Reuters” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, təxminən 14.500 ilə 5 min il əvvəl arasında Sahara su hövzələri ilə zəngin və həyat dolu yaşıl bir savanna idi. Təxminən 7 min il əvvələ aid olan və indiki Liviyada yaşamış iki insanın sümüklərinin qalıqlarından əldə edilən DNT-ə görə, bu ərazilər xarici aləmdən təcrid olunmuş sirli bir insan nəslinə ev sahibliyi edirdi.

Tədqiqatçılar “Yaşıl Sahara” adlanan yerdə yaşayan insanların ilk genomlarını təhlil ediblər. Onlar Liviyanın ucqar cənub-qərbindəki Takarkori adlı qaya sığınacağında dəfn edilən iki qadının sümüklərindən DNT əldə ediblər. Bu qalıqlar ən qədim dövrdə mumiyalanmış vəziyyətdə olublar.

Bu həftə “Nature” jurnalında dərc olunan tədqiqatın müəlliflərindən biri, Maks Plank Təkamül Antropologiya İnstitutunun arxeogenetiki Yohannes Krauze deyib: “O vaxt Takarkori indiki quraq səhra landşaftından fərqli, yaxınlıqda gölü olan sulu savanna olub.

Genomlar Takarkori fərdlərinin min illər boyu Sub-Sahara və Avrasiya populyasiyalarından ayrı yaşayan fərqli və əvvəllər naməlum insan nəslinin bir hissəsi olduğunu ortaya qoyur. Arxeoloji sübutlar göstərir ki, bu insanlar əhliləşdirilmiş heyvanları otarıblar. Ərazidən tapılan artefaktlara daş, ağac və heyvan sümüklərindən hazırlanmış alətlər, saxsı qablar, toxunmuş zənbillər və oyma heykəlciklər daxildir.

İki Takarkori fərdinin əcdadının təxminən 50 min il əvvəl Sub-Sahara populyasiyalarından ayrılmış Şimali Afrika nəslindən gəldiyi aşkar edilib. Bu, təxminən digər insan nəsillərinin qitədən kənara və Yaxın Şərqə, Avropaya və Asiyaya yayıldığı vaxta təsadüf edir.

Alimlər qeyd edirlər ki, 20 min il əvvəldən etibarən genetik sübutlar Şərqi Aralıq dənizindən qrupların axınını, bunun ardınca isə təxminən 8 min il əvvəl İberiya və Siciliyadan miqrasiyaların olduğunu göstərir. Bununla belə, hələ də məlum olmayan səbəblərə görə, Takarkori nəsli gözləniləndən daha uzun müddət təcrid olunmuş vəziyyətdə qalıb. Sahara yalnız bir neçə il əvvəl onların yaşayış yeri olaraq qalıb.

Sahara yenidən yaşayış üçün yararsız hala gələnə qədər onların nəsli varlığının çox hissəsi boyunca təcrid olunmuş vəziyyətdə qaldı. Afrikanın “Rütubət dövrü” adlanan daha isti və rütubətli iqlim mərhələsinin sonunda Sahara təxminən eramızdan əvvəl 3000-ci illərdə dünyanın ən böyük isti səhrasına çevrildi.

Afrikanın hüdudlarından kənara yayılan Homo sapiens növlərimiz Avrasiyanın bəzi yerlərində artıq mövcud olan Neandertal populyasiyaları ilə qarşılaşıb və onlarla birləşib və bu gün qeyri-afrikalı populyasiyalarda qalıcı bir genetik miras qoyub. Ancaq Yaşıl Sahara xalqı yalnız az miqdarda neandertal DNT-si daşıyırdı, bu da onların kənar populyasiyalarla az təmasda olduqlarını göstərir.