Altıncı hiss: İntuisiya mövcuddurmu, yoxsa mifdir?

...Bəzən heç bir səbəb olmadığı kimi görünsə də, bir şeyin səhv olduğunu hiss edirik və nəticədə haqlı oluruq. Çoxları bunu intuisiyaya, yaxud da adlandırıldığı kimi, altıncı hissə aid edir.

Bəs insanların normal hisslərə görünməyən siqnalları aşkar etmək üçün gizli bir qabiliyyəti varmı?

SİA bu barədə Rambler-ə istinad edir.

Klassik fiziologiya beş hissi müəyyən edir: görmə, eşitmə, dad, qoxu və toxunma. Lakin müasir neyroalimlər uzun müddətdir ki, siyahının bunlarla məhdudlaşmadığını iddia edirlər.

Bədənimiz onlarla müxtəlif növ siqnalları qəbul etməyə qadirdir - sadəcə hamısını tanımırıq.

Elm tərəfindən təsdiqlənmiş əlavə hisslərə propriosepsiya (fəzada bədən mövqeyi hissi), interosepsiya (daxili proseslərin hissi - ürək döyüntüsü, nəfəs alma, temperatur) və vestibulyar qavrayış (tarazlıq və sürətlənmə hissi) daxildir.

Duke Universiteti Tibb Məktəbinin hesabatına görə, bəzi tədqiqatçılar hətta neyrobiotik hissi - bağırsaq mikrobiomu ilə beyin arasında birbaşa emosiyalara və davranışa təsir edən əlaqəni müəyyən edirlər.

Bir vaxtlar fövqəltəbii görünən şey indi neyrofizioloji baxımdan asanlıqla izah olunur. Nə baş verdiyini "təxmin etmirik" - sadəcə emal edə biləcəyimizdən daha çox məlumatı emal edirik.

Beləliklə, altıncı hiss mövcuddur, lakin müəyyən şeyləri qavramaq üçün bir sıra qabiliyyətləri əhatə edir.

Propriosepsiya

Gözlərinizi yumub qolunuzu qaldırmağa çalışın. Görməsəniz də, harada olduğunu asanlıqla müəyyən edə bilərsiniz. Bu, propriosepsiyadır - əzələlərdə, oynaqlarda və vətərlərdəki ixtisaslaşmış reseptorlar vasitəsilə bədənin mövqeyinin və hərəkətinin qavranılmasıdır.

2024-cü ildə Medical Xpress-də dərc olunmuş bir araşdırma göstərdi ki, bu sistem zədələndikdə, insan sözün əsl mənasında "bədənini itirir": vizual nəzarət olmadan dayana bilmir və öz hərəkətlərini hiss etmir.

Alimlər bunu altıncı hiss adlandırırlar, çünki onsuz koordinasiya, tarazlıq və özünüdərk mümkün deyil. Maraqlıdır ki, bu sistem xüsusilə idmançılarda, rəqqaslarda və musiqiçilərdə yaxşı inkişaf etmişdir.

Onların beyinləri hərəkətləri düşünmədən dərhal düzəltmək üçün öyrədilir.

İnterosepsiya

Əgər temperaturunuz yüksəlməmişdən əvvəl özünüzü xəstə hiss etmisinizsə, bu, interosepsiya ilə bağlıdır.

Bu, ürək döyüntüsündən və nəfəs almadan qan şəkəri səviyyəsinə qədər bədənin daxili siqnallarını birləşdirir. Müasir tədqiqatlar göstərir ki, interosepsiya birbaşa emosional tənzimləmə ilə bağlıdır.

İnsan bədəninin siqnallarını "eşidə" bildikdə, stress, narahatlıq və panik ataklarının öhdəsindən daha yaxşı gəlir.

"Psychology Today" jurnalında dərc olunmuş bir araşdırmaya görə, "inkişaf etmiş daxili hissiyyata malik insanlar vəziyyətin fərqində olduqlarını belə dərk etməzdən əvvəl bədənlərini hiss etdikləri üçün düzgün qərarlar qəbul etməyə daha çox meyllidirlər."

Kembricdən olan alimlər hətta interoseptiv həssaslıq şkalası da yaradıblar. Bu şkala göstərir ki, məsələn, insan ürək döyüntüsünü monitor olmadan nə qədər dəqiq müəyyən edə bilsə, emosional olaraq özünü tənzimləmə qabiliyyəti bir o qədər yüksəkdir.

Vestibulyar qavrayış

Əgər heç vaxt narahatlıq və ya qəfil qorxu anında altınızdan yerin töküldüyünü hiss etmisinizsə, bu, işləyən vestibulyar sistemdir.

Bu, tarazlıq, sürətlənmə və məkanda bədən mövqeyinizdən məsuldur. Beynin gözlərimiz yumulu olsa belə, dik durduğumuzu, irəli getdiyimizi və ya yıxıldığımızı dərhal anlamasına imkan verir.

Alimlər bunu "daxili kompasımız" adlandırırlar: bu, dünyanı gəzməyimizə və təkcə fiziki deyil, həm də emosional olaraq sabitlik hissini qorumağımıza kömək edir.

Harvard Health Publishing tərəfindən aparılan araşdırmalar göstərir ki, vestibulyar sistem qorxu, oriyentasiya və nəzarət hissi üçün məsul olan beynin sahələri ilə bağlıdır.

Psixoloqlar qeyd edirlər ki, yaxşı inkişaf etmiş tarazlıq hissi olan insanlar öz bədən sərhədlərini daha yaxşı hiss edə və ətraf mühitdəki dəyişikliklərə daha tez reaksiya verə bilirlər - sözün əsl mənasında siqnalları onlardan xəbərdar olmadan əvvəl "tuturlar".

Buna görə də vestibulyar qavrayış intuisiyanın fizioloji əsasının bir hissəsi hesab olunur: beynin təhlükəni və ya vəziyyətdəki dəyişikliyi biz bunu dərk etməzdən əvvəl tanımasına kömək edir.

Neyrobiotik Hiss Bu yaxınlarda Duke Universitetinin (ABŞ) tədqiqatçıları bağırsaqları və beyni vagus siniri vasitəsilə birləşdirən xüsusi bir hüceyrə növü - neyropodlar kəşf etdilər. Bu hüceyrələr millisaniyə ərzində qida tərkibi və bağırsaq mikroblarının fəaliyyəti haqqında siqnallar ötürməyə, əhval-ruhiyyəyə və iştaha təsir göstərməyə qadirdir.

Popular Mechanics-ə görə, alimlər bunu yeni bir sensor sistemi və ya neyrobiotik hiss adlandırırlar.

Əslində, beyin daim bağırsaqdan məlumat alır və ona emosional vəziyyətdəki dəyişikliklərlə cavab verir. Bu, stressin "bağırsaqda hiss olunmasını" və narahatlığın kramplar və həzmsizliklə müşayiət olunmasını izah edir.

Beynin məhsulu kimi intuisiya...

İnsanlar gündəlik həyatda altıncı hiss haqqında danışarkən, əksər hallarda intuisiyanı - məntiqi təhlil olmadan qərar qəbul etmək qabiliyyətini nəzərdə tuturlar.

Neyroalimlər bunu iki beyin sisteminin qarşılıqlı təsiri kimi izah edirlər: rasional (prefrontal korteks) və emosional (amigdala).

Beyin keçmiş təcrübəyə bənzər bir vəziyyətlə qarşılaşdıqda, dərhal "cavab nümunəsi"ni aktivləşdirir və əminlik hissi yaradır: "Mən bunu artıq bilirəm".

Yeni Cənubi Uels Universitetinin apardığı bir araşdırma göstərdi ki, insanlar həqiqətən də nəyin dəyişdiyini şüurlu şəkildə dərk etmədən görmə sahələrində dəyişiklikləri hiss edə bilərlər. Bu, "öncədən hiss" effekti yaradır.

Bu kontekstdə intuisiya, beynin düşünə biləcəyimizdən daha sürətli şəkildə emal etdiyi toplanmış təcrübənin nəticəsidir.

Bəs ekstrasensor qavrayış haqqında nə demək olar? Telepatiya, əvvəlcədən tanıma və ya "ekstrasensor qavrayış"ın digər formaları üçün hələ də heç bir elmi dəlil yoxdur.

Ekstrasensor qavrayış (ESP) üzrə aparılan təcrübələrin əksəriyyəti statistik cəhətdən əhəmiyyətsiz nəticələr verib. Buna görə də, altıncı hiss super güc deyil.

Bu, sadəcə olaraq fərqində olmadığımız mürəkkəb bir hiss sistemləri toplusudur. Beynimiz daim milyonlarla siqnalı - bədən mövqeyindən qan kimyasına qədər təhlil edir. Bəzən bunu şifahi şəkildə, bəzən isə yalnız "nəyinsə səhv olduğunu" incə bir hisslə çatdırmağı bacarır.

Nazlı Almuradova