AVROPAYA DOĞRU BİR ADDIM İRƏLİ, İKİ ADDIM GERİ Paşinyan hökuməti niyə seçim edə bilmir? AzPolitika onlayn siyasiictimai qəzet

Ermənistan hökuməti yanvarın 9-da keçirilən iclasında “Ermənistan Respublikasının Avropa İttifaqına (Aİ) qoşulması prosesinin başlanması haqqında” qanun layihəsini təsdiqləyib. Hökumətin iclası zamanı Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan vurğulayıb ki, qanun layihəsinin qəbulu Avropa İttifaqına üzvlük demək deyil. Onun sözlərinə görə, həmin məsələ ilə bağlı referendum keçirmək lazımdır.

Xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan isə bildirib ki, mülki təşəbbüs kimi Ermənistanın Aİ-yə daxil olması prosesinin başlanmasına dair qanun layihəsi parlamentə baxılmaq üçün təqdim edilib və indi hökumət öz mövqeyini bildirməlidir: “Biz bir neçə halı nəzərə alaraq müsbət mövqe bildirməyi təklif edirik”.

Mirzoyan onlardan bəzilərini sadalayıb. Aİ-nin Ermənistanda mülki monitorinq missiyasının yerləşdirilməsini, iqtisadi dayanıqlığının gücləndirilməsinə kömək etməyə hazır olduğunu bəyan etməsini, azad rəqabət mühitinə, inkişaf etmiş elmə malik olmasını xüsusi qeyd edib.

Paşinyan hökumətinin bu addımına Kremldən dərhal reaksiya gəlib. Prezident V.Putinin sözçüsü Dmitri Peskov bildirib ki, Ermənistan eyni vaxtda Aİ və Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) üzvü ola bilməz.

“Ermənistanın Aİ-yə üzvlüyü nə deməkdir? Hazırda bunu demək çətindir, lakin bu məsələyə hipotetik ölçüdə baxsaq, o zaman iki fərqli təşkilatın üzvü olmaq mümkün deyil”, - Peskov bildirib.

Kreml sözçüsünə görə, “əlbəttə, bu, Ermənistanın suveren hüququdur, lakin nəzərə almaq lazımdır ki, Aİİ-yə üzvlük faydalıdır”.

Qeyd edək ki, Ermənistan Rusiyanın liderlik etdiyi Avrasiya İqtisadi İttifaqının üzvüdür. 2024-ü ildə İrəvanın bu birlik üzvləri, o cümlədən Rusiya ilə xarici ticarəti 16 milyard dollardan çox olub. Ekspertlərə görə, Ermənistan Rusiyaya Qərbin iqtisadi sanksiyalarından yayınmaqda kömək edir. Ölkənin ixraının əsas hissəsi Qərb şirkətindən alınan və sanksiyalar siyahısnda olan məhsullar təşkil edir. Rusiya xüsusən elektronika avadanlıqlarını Ermənistan üzrəindən Qərb ölkələrindən alır.

Ermənistanın 2024-cü ildə ümumi ixracı 28 milyard dollardan çox olub və bir il əvvələ nisbətdə bu, az qala ikiqat artımdır. Ekspertlər bildirilər ki, Ermənistanın dövlət və özəl şirkətləri Rusiyadan, qızıl, almaz, brilliant və s. zərgərlik məmulatlarını alır, bir müddət ölkədə saxlayır və daha sonra öz məhsulu kimi ərəb ölkələrinə ixrac edir (Aİİ ticarət qaydaları buna imkan verir). Bu da ölkəyə külli miqdarda valyuta gətirir. Ötən ilin birinci yarısında 4.1 milyard dollar dəyərəində 59 ton ton rus qızılı Ermənistan vasitəsi ilə müxtəlif ölkələrə satılıb.

Peskovun dərhal reaksiyası da Ermənistana Rusiya hesabına qazanılan milyardları xatırlatmaqdır. Ölkənin Avropa İttifaqı ilə ticarəti Aİİ-dən 3 dəfəyə yaxn azdır - 4 milyard dollar civarındadır.

Maraqlıdır, Ermənistan rəhbərliyi Moskvanın sərt reaksiyasını niyə nəzərə almır və nəyə ümid edir?

Hələ ötən ilin oktyabrında İrəvana səfər edən Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk açıq mətnlə Paşinyan hökumətini təhdid edərək Avropa İttifaqı və Avrasiya İqtisadi İttifaqı arasında seçim etməli olduğunu bildirmişdi. Onun sözlərinə görə, bu məsələdə Rusiyanın mövqeyi aydın və prinsipialdır: əgər Ermənistan Avropa İttifaqına doğru real addımlar atarsa, Moskva iqtisadi münasibətləri yenidən nəzərdən keçirəcək. Bunu elə bu gün Peskov da dilə gətirib.

Paşinyan Rusiyanın reaksiyasını yumşaltmaq üçün hökumətin iclasında bildirib ki, qanun layihəsinin qəbulu Avropa İttifaqına üzvlük demək deyil. Əslində doğru deyir, iqtisadi inkişafdan qalmış, sovetdən qalma sənaye müəssisələrinə sahib, qanunverciliyində çoxsaylı uyğunsuzluqlar olan Ermənistanın Avropa İttifaqının qapılarına yaxınlaşmasına illərlə vaxt lazımdır. Bu sürəci keçmək üçün Avropa Birliyinin maliyyə texniki yardımları şübhəsiz ki olacaq. Amma Rusiya ilə perspektivdə görünən iqtisadi qopmaların yerini doldurmaq üçün real mənbələr lazımdır.

Avropa İttifaqı ölkələri Ermənistan üçün bazar deyil, bu səviyyəyə qalxmaq üçün yüksək texnoloji, idarəetmə islahatları keçmək lazımdır. Paşinyan hökuməti ümidini Türkiyə ilə sərhədlərin açılmasına və iqtisadi əlaqələrin sürətli bərpasına bağlayır. Bu istiqamətdə ABŞ və Avropa İttifaqı Ankara ilə dialoq aparır. Amma bu məsələdə real irəliləyiş Azərbayanın mövqeyindən asıldır. Türkiyə rəhbərliyi bu məsələdə Bakının razılığı olmadan addım atmaz. Bu mövqe elə prezidentlər Ərdoğan-Əliyev arasında baş tutan son telefon danışığında da ifadə olunub.

Görünür, Ermənistan hakimiyyətini beynəlxalq münasibətlərin həssas dövründə bu addımı atmağa məcbur edən səbəblər var. Çünki Paşşinyan iqtidarına “maya qoyan” Qərb strukturlarının əsas gözləntisi İrəvanın Rusiyanın təsirindən çıxmaq istiqamətində addımlar atmasıdır. Bura Rusiya hərbi bazalarının Ermənistandan çıxarılması, dövlət sərhədlərinə nəzarətin ölkənin özünə qaytarılması, iqtisadiyyatdakı inhisratçı Rusiya şirkətlərinin bazardan çıxarılması və s. daxildir. Bəs Ermənistan hakimiyyətində bu barədə qərarları qəbul etməyə iradə varmı? Görünən odur ki, yox.

Dünən xarici işlər naziri Arart Mirzoyan da Rusiya hərbi bazalarının ölkədən çıxarılmasının gündəmdə olmadığını bildirdi...

Beləliklə, Paşinyan hökumətinin hələ bir müddət siyasi spekuliyasiları, manipuliyasiyaları davam etdirəcəyi, real addımlar əvəzinə gurultulu bəyanatlar səsləndirəcəyi gözləniləndir. Rusiya-Ukrayna müharibəsinin nəticələri görünməyinə qədər İrəvan ortada belə var-gəl edəcək.. Sözdə Avropaya doğru inteqrasiya edəcəyini bildirsə də, reallıqda Rusiyanın forpostu, İranın arxa qapısı olaraq qalacaq.

E.Rüstəmli

“AzPolitika.info”