Avstraliyanın çəhrayı gölləri necə yaranıb?

...Göllər və çaylar müxtəlif formalarda və ölçülərdə olur, lakin onlar nadir hallarda çəhrayı göllər qədər elmi diqqəti cəlb edir.

SİA-nın məlumatına görə, Avstraliyanın çəhrayı gölləri rənglərini piqment istehsal edən nadir mikroblardan alır.

Bu göllərdəki su okeandan 10 dəfə duzludur və yerkökü, xərçəngkimilər və flaminqolara da fərqli rəng verən qırmızı-narıncı piqment olan beta-karotin istehsal edən yosunları və bakteriyaları cəlb edir.

Ölkənin çəhrayı göllərinin əksəriyyəti - ümumilikdə təxminən on ikisi - qərbi Avstraliyada yerləşir.

Onlar 15 milyon ildən çox əvvəl bu ərazilərdən axan qədim çayların qalıqlarıdır və göllərin özlərinin min illər yaşı var. Qədim çaylar quruduqca su hövzələri quru torpaqda qaldı və zamanla qismən buxarlanaraq duzu cəmləşdirdi.

Dunaliella salina və Salinibacter ruber kimi duzsevər mikroorqanizmləri cəlb etdi - müvafiq olaraq təkhüceyrəli yosun və qırmızı bakteriya...

Bu mikroorqanizmlər günəş işığına məruz qaldıqda beta-karotin istehsal edir və duzun konsentrasiyasından asılı olaraq gölə çəhrayı rəng verir.

Beta-karotin isə öz növbəsində mikrobları ultrabənövşəyi şüalanmadan qoruyur və işıq enerjisini udur, orqanizmlərin yaşamasına və çoxalmasına imkan verir.

Lakin, çəhrayı göllərin kövrək ekosistemlər olduğunu başa düşmək vacibdir, çünki duz tərkibindəki dəyişikliklər onların sakinlərinin sağlamlığına xələl gətirə bilər.

Məsələn, güclü yağışlar göl suyunu o qədər durulaşdıra bilər ki, fotosintetik yosunlar orijinal bakteriyaları tamamilə əvəz edir.

2022-ci ildə Hillier gölündə də məhz belə oldu: həddindən artıq yağış səbəbindən göl çəhrayıdan mavi-boz rəngə çevrildi, baxmayaraq ki, elm adamları su hövzəsinin 10 il ərzində orijinal rənginə qayıda biləcəyini proqnozlaşdırırlar. Hillierin rəngi itirən yeganə göl deyil.

Çəhrayı Göl də bir əsrlik duz hasilatından sonra 2000-ci illərdə boz rəngə çevrildi.

Mədənçilər əvvəllər süfrə duzu, mal-qara üçün duz yalama və ət qoruyucuları hazırlamaq üçün duz çıxarırdılar, lakin bir vaxtlar sənaye gölün ehtiyatlarını o qədər tükəndirdi ki, bakteriyaların qidası qalmadı.

İnvaziv yosunlar gölü ələ keçirdi və rəngi o qədər dəyişdi ki, yerli sakinlər hətta onun adının dəyişdirilməsini təklif etdilər. Və Hillierdən fərqli olaraq, mütəxəssislər Çəhrayı Gölün tezliklə təbii şəkildə bərpa olunacağını düşünmürlər.

Xoş xəbər budur ki, Çəhrayı Gölün orijinal görünüşünü bərpa etmək üçün yaxınlıqdakı göllərdən süni şəkildə duz vurulması nəzərdən keçirilir.

Nazlı Almuradova