Azərbaycan Ermənistandakı Aİ missiyasının dayandırılması şərtini qoya bilər Paşinyan hansı qərarı verəcək? AzPolitika onlayn siyasiictimai qəzet

Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Fərhad Məmmədov Ermənistanda 2 ildir fəaliyyət göstrən, gələn ilin fevralında mandatı başa çatacaq Avropa İttifaqı müşahidə missiyasının sülh danışıqları prosesinə yaratdığı maneələrdən bəhs edib. Ekspert hesab edir ki, əgər İrəvannın müraciəti əsasında missiyanın mandatı yenidən uzadılarsa, əldə olunmuş naliyyətlərə kölgə salacaq.

“AzPolitika” politoloq F. Məmmədovun məqaləsini oxuculara təqdim edir:

Avropa İttifaqının (Aİ) Ermənistandakı missiyası (EUMA) sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi prosesində maneəyə çevriləcəkmi?! EUMA-nın tarixi 2022-ci ilin oktyabrında imzalanmış Praqa sazişlərinə gedib çıxır. EUMA cəmi iki ay davam etməli idi, bu müddət ərzində sülh müqaviləsi imzalanmalı idi. Bu, Azərbaycanla razılaşdırılmış qərar idi. Lakin Praqa görüşündən sonra Fransa Prezidenti Qarabağla bağlı qəbuledilməz bəyanatlar verdi və Ermənistanın Baş naziri iki həftə sonra Soçidə Rusiya prezidenti ilə qondarma rejim arasında “Təxirə salınmış status” sülh müqaviləsi planı layihəsini dəstəklədi.

Bu gün EUMA-nın Ermənistanda olması Azərbaycan üçün qıcıqlandırıcıdır, çünki bu missiya Azərbaycana qarşı istifadə olunur. Bununla yanaşı, EUMA həm də Ermənistan hökumətinin münasibətlərdən əl çəkmədiyi Rusiya üçün qıcıqlandırıcıdır.

Bu gün Azərbaycan və Ermənistan arasında faktiki sülh rejimi mövcuddur və bu, EUMA-nın fəaliyyətinin nəticəsi deyil. De-fakto sülh ikitərəfli danışıqların nəticəsidir və Ermənistandan təhlükə gələrsə, EUMA təhlükəni neytrallaşdırmaq üçün gücdən istifadə etməyə mane ola bilməyəcək.

Ermənistan rəhbərliyi mövcud de-fakto sülh rejimini qiymətləndirməli və ikitərəfli formatda danışıqları davam etdirməli, hər fürsətdə üçüncü tərəfləri danışıqlar prosesinə dəvət etməməlidir.

Sülh müqaviləsinin bəndlərindən biri sərhədin müəyyən edilməsi prosesindən bəhs edir və Azərbaycan silahlı qüvvələr və ya qondarma mavi jiletlilər olmasından asılı olmayaraq sərhəddə üçüncü qüvvələrin müşahidəçilərinin olmasına qarşıdır. Məntiq belədir: danışıqlar masasında üçüncü tərəf yoxdursa, deməli, yerdə də heç kim olmamalıdır!

Ermənistanın Baş naziri bu yanaşmadan istifadə edərək Moskvanı 2021-ci ildə özünün Rusiyaya verdiyi Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhədindəki dislokasiya yerlərini tərk etməyə razı salıb. İndi növbə EUMA-dadır!

Bu yaxınlarda Paşinyan EUMA nümayəndələrinin sərhədin artıq delimitasiyası və demarkasiyası olan hissələrində görünməyəcəyinə işarə etdi. Yəni belə çıxır ki, EUMA uzun illər Azərbaycanla sərhəddə olacaq... Ermənistan bu yanaşma ilə sərhədin müəyyənləşdirilməsi üzrə hökumətlərarası komissiyanın effektivliyini şübhə altına alacaq və onu iflic vəziyyətinə salacaq. Axı o zaman Azərbaycan da komissiyanın fəaliyyətini davam etdirmək üçün EUMA-nın fəaliyyətinin dayandırılması ilə bağlı şərt qoya bilər...

Amma komissiyanın fəaliyyətində nəticələr var - həm sərhədçilərin dəbilqəsiz və gülləkeçirməz jiletsiz patrul xidməti həyata keçirdiyi razılaşdırılmış ərazi, həm də bütün hüquqi prosedurlardan keçmiş Komissiyanın Əsasnaməsi...

Ermənistan bu günədək gələn ilin fevralında bitəcək EUMA-nın fəaliyyətinin uzadılması tələbi ilə hələ də Aİ-yə müraciət etməyib.

Bununla yanaşı, komissarların yeni tərkibi formalaşandan sonra Aİ-nin özündə də maraqlı proseslər gedir. Belə çıxır ki, Aİ-nin Xarici və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndəliyinin strukturları 2024-cü il üçün büdcəsini azaldıb və 2025-ci ildə məhdudiyyətlər gözlənilir...

Yeni Ali Nümayəndə Kaja Kallas Aİ-nin xarici təmsilçiliyini optimallaşdırmaq üçün təkliflər hazırlayıb. Bu gün Aİ-nin 145 ölkədə ofisləri var. Aİ-nin fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərdə cəmləşdirilməsi təklif olunur. Gəlin qeyd olunan prioritetləri nəzərdən keçirək və Ermənistanın hara aid olduğunu görək:

Prioritet - qonşu ölkələr və regionlar (Ermənistan Aİ-nin qonşusudur),

Prioritet – Aİ-yə daxil olmaq istəyən ölkələr (Ermənistan bu siyahıda yoxdur),

Prioritet – G20 ölkələri (Ermənistan bu siyahıda yoxdur və olmayacaq),

Aİ üçün təhlükənin gələ biləcəyi ölkələrə üstünlük verilir (Ermənistan bu siyahıda yoxdur).

Həmçinin diplomatik nümayəndəliklərin birbaşa Avropa İnvestisiya Bankının ofisləri, mülki müdafiə və humanitar yardım üzrə əməliyyatları həyata keçirən strukturlarla birləşdirilməsi təklif edilir.

Ümumiyyətlə, 800-ə qədər işçini ixtisar edəcəklər!

Və bu şərtlərlə Aİ Ermənistanda EUMA-nı uzatmağa hazırlaşır?! Hansı prioritetə daxildir? Rusiyaya sanksiyalardan yan keçmək üçün şərait yaradan və Rusiya büdcəsini doldurmaqla məşğul olan ölkədə Aİ niyə missiya ilə iştirak etməlidir?!

“AzPolitika.info”