Azərbaycanda satılan quru meyvələrə qatılan zəhərlər: PARLAQLIQ sizi aldatmasın

Azərbaycanda Quru Meyvələrin Sağlamlıq Riskləri və Təhlükələri

Azərbaycanda kişmiş, qaysı, xurma, ərik qurusu, əncir və digər quru meyvələr həm dadlı qəlyanaltı, həm də vitamin-mineral mənbəyi kimi geniş istifadə olunur. Bəs süfrəmizi bəzəyən bu gözəl nemətlərin hər hansı bir təhlükəsi ola bilərmi?

Lent.az-ın əməkdaşının bu istiqamətdə hazırladığı araşdırmanı təqdim edirik:

Quru meyvələrin cazibədar görkəminin arxasında bəzi gizli təhlükələr ola bilər. Təəssüf ki, bəzən quru meyvələr rəngini qorumaq, uzun müddət xarab olmamaq və ya çəkisini artırmaq üçün düzgün olmayan kimyəvi emala məruz qalır və ya antisanitar şəraitdə saxlanılır. Nəticədə həddindən artıq kimyəvi qatqılar, kif göbələklərinin toksinləri və ya bakterial çirklənmə səbəbilə quru meyvələrin istehlakı sağlamlığımıza zərər verə bilər. Uzun müddət kif və toksinlə çirklənmiş məhsulların qəbulunun hətta qaraciyər xərçənginə yol aça biləcəyi barədə mütəxəssislər xəbərdarlıq edir. Bu məqalədə sizə quru meyvələrin potensial təhlükələri, real nümunələr və mütəxəssis rəylərinə əsaslanaraq faydalı tövsiyələr verəcəyik.

Həddindən Artıq Kimyəvi Emalın Təhlükələri (Kükürd Dioksidi, Boyalar, Parafin və s.)

Bəzi istehsalçılar quru meyvələrin cəlbedici görünməsi və uzun müddət xarab olmaması üçün onları intensiv kimyəvi emaldan keçirirlər. Məsələn, ərik qurusu və kişmiş təbii şəraitdə qurudulduqda rəngi tündləşir və solğun olur. Lakin satışda tez-tez parlaq narıncı ərik quruları və açıq rəngli kişmişlərə rast gəlirik – bu, meyvələrin kükürd dioksidi (SO₂) qazı ilə fumigasiya olunaraq ağardıldığının göstəricisidir. Kükürd dioksidi quru meyvələrdə qoruyucu E220 əlavəsi kimi istifadə edilir və məhsulun rəngini qeyri-təbii dərəcədə parlaqlaşdırır. Bu maddə həm də zərərvericiləri və kif göbələklərini öldürərək meyvənin korlanmasının qarşısını alır. Lakin qastroenteroloqların fikrincə, kükürdlə işlənmiş meyvələri istehlak etməmək daha məsləhətdir, çünki SO₂ müəyyən dozadan yuxarı olduqda zəhərlidir. Suda asan həll olunan kükürd dioksid mədədə kükürd turşusuna çevrilib həzm sisteminin selikli qişasını zədələyir. Xüsusilə mədə-bağırsaq xəstəliyi olanlar üçün belə məhsullar təhlükəli ola bilər. Bundan əlavə, kükürd dioksid astma və allergiya xəstələrində kəskin reaksiyalara səbəb ola bilən güclü allergendir.

Kimyəvi emal təkcə kükürdlə məhdudlaşmır. Quru meyvələrə qeyri-təbii parlaq rəng vermək üçün bəzən sintetik qida boyaları da əlavə olunur. Məsələn, ərik qurusu normada açıq narıncı və ya tünd qəhvəyi çalarda olmalıdır. Əgər ərik qurusu çox açıq sarı, hətta qırmızımtıl rəngdədirsə, deməli o, təbii yolla deyil, kimyəvi boyalarla emal edilib. Bu cür parlaq və cəlbedici rəng, məhsulun orqanizmə faydasını şübhə altına alır, çünki boyaların bir qismi toksik ola bilər. Eynilə, açıq qızılı rəngdə kişmiş (ağ üzüm qurusu) görürüksə, bilin ki, o, kükürd dioksid və ya digər kimyəvi üsulla süni ağardılaraq əldə edilib.

Digər bir hiylə isə quru meyvələrin üzərinə parafin, keyfiyyətsiz yağ və ya qliserin çəkməkdir. Bu maddələr meyvələrin səthinə parlaq görünüş və yapışıqsız, yumşaq tekstura verir. Məsələn, qara gavalı (quru gavalı) bəzən bitki yağı ilə yağlanır və ya qliserinlə işlənir ki, parıltılı görünsün. Halbuki təbii quru meyvələrin səthi mat olur, iştahaçan parıltısı olmur. Üzəri həddindən artıq parlaq olan gavalı, ərik, əncir kimi meyvələrə ehtiyatla yanaşmaq lazımdır – bu onların ya kimyəvi maddələrlə emal olunduğunu, ya da üzərilərinə parafin tipli bir qatıq çəkildiyini göstərir. Belə əlavələr quru meyvənin faydasını azaltmaqla yanaşı, bədənə də zərərli ola bilər.

Kimyəvi emalın başqa bir növü meyvələri qurudarkən tətbiq edilir. Bəzi istehsalçılar təbii günəş və ya kölgə əvəzinə meyvələri qaz və ya benzin sobalarında yüksək temperaturda qurudurlar. Bu, prosesi sürətləndirsə də, məhsulun keyfiyyətini kəskin aşağı salır. Misal üçün, gavalı, ərik qurusu və kişmiş bu cür sobada qurudulduqda bəzən dizel və ya benzin iyi hopur, qabığı çatlayır və üzərində kanserogen hissəciklər çökə bilir. Belə meyvələrin dadı qəribə (bir az yanıq və ya yanacaq dadı) olur və tərkibindəki vitaminlər, fermentlər demək olar məhv olur. Həkimlərin sözlərinə görə, açıq-aşkar benzin iyi gələn quru meyvələrdən qəti surətdə uzaq durmaq lazımdır. Bu, onların düzgün texnologiya ilə yox, təhlükəli üsullarla hazırlandığını göstərir.

YADDA SAXLAYIN: Keyfiyyətli quru meyvə cəlbedici parlaq rəngdə olmur. Əksinə, bir qədər tutqun, tozlu və təbii görünüşlü olur. Çox parlaq narıncı, ya da floresan rəngli meyvələr böyük ehtimalla kimyəvi konservantlar və ya boyalarla emal edilib. Belə məhsulları almamaq ən doğrusudur. Əgər alınıbsa, istehlakdan əvvəl onları otaq temperaturunda suda 10-20 dəqiqə islatmaq və sonra bol axar suyla yaxşı yumaq tövsiyə edilir. İslatma nəticəsində suda həll olan kükürd dioksid və digər qatqıların bir qismi meyvədən çıxar və risk azalır.

Quru Meyvələrdə Kif və Aflatoksin Riskləri – Saxlanma və Daşınmanın Rolu

Təbii qurudulmuş meyvələrdə rütubət səviyyəsi 18-25%-ə qədər endiyi üçün normalda mikroorqanizmlər orada çoxala bilmir. Lakin düzgün qurudulmayan, normadan artıq nəmlik saxlayan və ya sonradan islanmış – qatılaşan quru meyvələrdə kiflənmə baş verə bilər. Kif göbələkləri (məsələn, Aspergillus növləri) qida məhsullarında çoxaldıqda mikotoksin adlanan zəhərli maddələr ifraz edir. Quru meyvələrdə ən təhlükəli mikotoksinlərdən biri aflatoksin hesab olunur. Aflatoksin kif göbələklərinin istehsal etdiyi, yüksək dərəcədə toksik bir birləşmədir və xüsusilə nəmişliyin yüksək olduğu şəraitdə saxlanan yerfındığı, qarğıdalı, taxıl və quru meyvələrdə əmələ gəlir. Tədqiqatlar göstərir ki, aflatoksinlə çirklənmiş qidaların uzun müddət istehlakı insanlarda qaraciyərin zədələnməsinə, hətta qaraciyər xərçənginə səbəb ola bilər. Uşaqlarda bu maddə böyümənin ləngiməsi və immun sisteminin zəifləməsinə gətirib çıxara bilər. Yəni, quru meyvədə kif inkişaf edibsə, təkcə xoşagəlməz dad-qoxu yaratmır, eyni zamanda gözlə görünməyən ölümcül toksinlərlə orqanizmə ziyan verir.

Azərbaycanda qida təhlükəsizliyi mütəxəssisləri xəbərdarlıq edirlər ki, quru meyvənin üzərində ən kiçik kif əlaməti varsa (ağ, yaşıl və ya boz kif ləkələri, kif iyi və ya fermentləşmiş spirt qoxusu), həmin məhsulu qətiyyən yemək olmaz. Quru meyvənin üzərində spirt iyi gəlməsi onun artıq qıcqırmağa (fermentasiya olmağa) başlamasının göstəricisidir və bu da sağlamlıq üçün təhlükəlidir. Belə məhsulları istehlak etmək qida zəhərlənməsinə, ciddi allergik reaksiyalara və uzun müddətdə hətta xroniki xəstəliklərə yol aça bilər.

Quru meyvələrdə aflatoksin yaranmasının qarşısını almaq üçün saxlanma və daşınma şərtlərinə ciddi əməl olunmalıdır. İstehsalçılar və satıcılar meyvə qurusunu rütubətsiz, sərin və təmiz mühitdə saxlamalıdırlar. Mütəxəssislər bildirir ki, quru meyvələr ideal olaraq +5…+20°C temperaturda, nisbi rütubətin 70%-dən aşağı olduğu şəraitdə, günəş şüalarından uzaq saxlanmalıdır. Bu şərtlərdə quru meyvələrin ömrü 6-12 ay civarında olur. Əgər daşınma zamanı məhsul nəmlənərsə (məsələn, yağış suyu dəyməsi, konteynerdə kondensasiya yığılması və s.), dərhal qurudulub çeşidlənməzsə, kif göbələkləri sürətlə artaraq toksin ifraz edə bilər. Daşınma prosesində yüksək temperatur da risk yaradır – qızmar havada konteyner və ya nəqliyyat vasitələri içində “istiləmə” baş verib meyvələrin tərləməsinə, nəm çəkməsinə səbəb ola bilər ki, bu da kif inkişafını sürətləndirir.

Real nümunələr göstərir ki, düzgün qurudulmayıb büzüşük qalan, yaxud artıq müddətindən çox saxlanılan qaysı, əncir, xurma quruları bəzən içərisində gözlə görünməyən ağ kif sapları ilə örtülür. Belə hallarda meyvənin rəngi də bir qədər tündləşib bulanıq olur. İstehlakçı olaraq quru meyvəni alarkən diqqət etməliyik: əgər meyvə qurusunun daxilində və ya səthində xarakterik olmayan ağappaq toz və ya pambıqvari təbəqə görürüksə, bu, böyük ehtimalla kifdir və məhsul istifadəyə yararsızdır. Məsələn, xurma qurusunun üzərində olan ağ toz isə istisna təşkil edir – o, kif deyil, meyvənin öz təbii şəkərinin kristallaşmasıdır (yəni şəkər tozu qatmanı) və təhlükəli deyil. Ancaq hər bir halda, quru meyvədə şübhəli ləkə və ya pis qoxu varsa, onu yeməkdən imtina etmək lazımdır.

Yadda saxlayın: Kiflənmiş qidaları yemək olmaz. Əgər bir ədəd quru meyvədə kif əlaməti görürsünüzsə, onu sadəcə kənara qoymaqla iş bitmir – həmin partiyadan olan bütün meyvələr artıq sporlarla çirklənmiş ola bilər. Bu səbəbdən, belə məhsulları ümumiyyətlə almamağınız və ya varsa, hamısını atmağınız tövsiyə olunur. Aflatoksin kimi mikotoksinlər yüksək temperaturda belə tam məhv olmur, yuyulmaqla isə qəti çıxmır. Ona görə, quru meyvələri satın alarkən kiflənmiş nümunələrin olub-olmamasına diqqətlə baxın və saxlayarkən quru yerdə, qapalı qabda saxlayın.

Antisanitar Qablaşdırma və Satış Şəraitinin Sağlamlıq Riskləri

Quru meyvələrin sağlamlığa təsirində təkcə kimyəvi maddələr deyil, onların qablaşdırıldığı və satıldığı şərait də mühüm rol oynayır. Gigiyena qaydalarına əməl edilmədən qablaşdırılan, açıq şəraitdə çirk içində saxlanılan və ya çoxlu insanın toxunduğu məhsullar müxtəlif mikroblarla çirklənə bilər. Xüsusilə açıq bazarlarda və küçə ticarətində quru meyvələr bəzən üstüaçıq qablarda, toz-torpağın içində satışa çıxarılır. Nəticədə havadakı toz hissəcikləri, torpaq və həşərat qalıqları bu meyvələrin üzərinə düşür, həmçinin hər müştəri əli ilə qarışdırdığı üçün üzərində bakteriyalar toplanır. Mütəxəssislərin məlumatına görə, bazardan alınan quru meyvələr çox zaman toz, mikroorqanizm və bakteriyalarla çirklənmiş olur, çünki onlara müxtəlif alıcılar toxunur və açıq mühitdə saxlanılır. Belə məhsullar yuyulmadan yeyildikdə bağırsaq infeksiyaları törədə bilər.

Antisanitar şəraitdə qablaşdırılan quru meyvələrdə E. coli, Salmonella, stafilokok kimi qida zəhərlənməsi yaradan mikroblar aşkar oluna bilər. Düzdür, quru meyvələrin rütubəti az olduğundan bakteriyaların çoxalması məhduddur, lakin onlar uzun müddət yaşaya və passiv halda qala bilərlər. Məsələn, araşdırmalar göstərib ki, bəzi patogen bakteriyalar (məs., Salmonella və Listeria) quru ərik üzərində aylarla sağ qala bilir. Düzgün dezinfeksiya olunmamış qablar (xüsusilə təkrar istifadə edilən kisə, yeşik və ya bankalar) da təhlükə mənbəyidir. Əgər quru meyvə əvvəldən yoluxucu mikroblarla bulaşıbsa, sonradan onu sadəcə qurutmaq və ya qablaşdırmaqla bu mikroblar ölmür. Cronobacter kimi bəzi bakteriyalar isə quru, aşağı nəmlikli mühitdə belə sağ qalaraq xüsusilə körpələr üçün risk yarada bilər.

Bununla yanaşı, gigiyenik olmayan istehsal şəraitində quru meyvələrə heyvan ekskrementləri (siçan nəcisi, həşərat qalıqları) düşə bilər ki, bu da parazit və digər xəstəliklərin yayılmasına səbəb olur. Məsələn, qurutma zamanı açıq havada üzərində milçək qonarsa, sonradan meyvənin səthində mikrob yuvaları qala bilər. Qablaşdırma işçilərinin şəxsi təmizliyə riayət etməməsi də (əlcəksiz, natəmiz əllə toxunma) məhsulu təhlükəli edir.

Azərbaycanda Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) quru meyvə satışı edən obyektlərə dair tələblərində vurğulayır ki, satış yeri mütləq gigiyenik qaydalara uyğun olmalı, məhsullar piştaxta üzərində açıqda deyil, şüşə vitrində və ya qapalı qabda saxlanılmalıdır. Təəssüf ki, reallıqda bəzi bazarlarda buna əməl olunmur – quru meyvələr üstü açıq vedrələrdə, qutularda satılır və “bütün bazar elə satır, mən niyə fərqli edim” kimi satıcı arqumentləri ilə qarşılaşırıq. Nəticədə, istehlakçı antisanitar vəziyyətdə qalmış məhsulu almış olur. Belə nəzarətsiz satış qadağan olunsa da, istehlakçılar özləri ehtiyatlı davranmalıdırlar.

Nə etmək lazımdır? Quru meyvəni haradan alırsınızsa alın, yeyilməzdən əvvəl mütləq yuyun! Bu araşdırmada bizə yardımçı olan AQTA tövsiyə edir ki, quru meyvələr ilıq su ilə yaxşıca yuyulmalıdır, çünki təkcə görünən toz deyil, gözlə görünməyən bakteriyalar da beləliklə təmizlənəcək. Qaynar sudan istifadə etmək olmaz – bu, vitaminləri öldürə bilər. Xüsusilə açıq bazardan alınan kişmiş, qaysı, əncir qurusu əvvəlcə suda 15-20 dəqiqə isladılmalı, sonra axar su altında yuyulmalıdır. Bu üsul meyvələrin üzərindəki toz, mikroblar və hətta bəzi kimyəvi qalıqları uzaqlaşdırmağa kömək edir. Qablaşdırılmış məhsul alsanız belə, qabın təmizliyinə diqqət edin – bəzən mağazalarda açılıb-qapanan konteynerlərdə satılan quru meyvələrin qapağına çoxlu sayda insan toxunur, toz yığılır. Həmin konteyneri açdıqda o mikroblar içəri düşə bilər. Buna görə də hər bir halda evdə yenidən yumaq ən doğru üsuldur.

Saxta və Keyfiyyətsiz Quru Meyvələri Tanıma Yolları

Bəzən bazarda elə quru meyvələrə rast gəlirik ki, zahirən çox gözəl və “orijinal” görünsə də, əslində keyfiyyətsiz və ya saxta olur. Saxta dedikdə, məsələn, meyvə qurusunun kimyəvi müdaxilələrlə “bəzənib-düzənməsi” və ya bahalı növlərin ucuz alternativlərinin əvəzlənməsi başa düşülə bilər. İstehlakçılar üçün belə məhsulları tanımaq çox vacibdir. Aşağıda keyfiyyətli və saxta, yararsız quru meyvələrin fərqləndirilməsi üçün bəzi ipuclarını təqdim edirik:

Rənginə Diqqət Edin: Təbii qurudulmuş meyvənin rəngi adətən tünd və solğun olur. Məsələn, ərik qurusu təbii üsulla qurudulduqda tünd narıncı-qəhvəyi rəng alır. Əgər rəng qeyri-təbii dərəcədə parlaqdırsa – çox açıq narıncı, limon sarısı və ya qırmızımtıl tonlardadırsa – bu, böyük ehtimalla kükürd dioksidi və ya süni boyalarla emal olunduğunu göstərir. Keyfiyyətli qaysı açıq narıncı olur; əgər əlvan, “neon” çalarda rəng görürsünüzsə, təhlükəlidir. Həmçinin, kişmiş (quru üzüm) təbii quruduqda tünd qızılı-qəhvəyi olmalıdır – çox açıq sarı kişmiş kimyəvi ağardılmanın əlamətidir. Parlaqlığı və Görünüşü: Təbii quru meyvələr mat olur, onlarda güclü parıltı olmur. Əgər quru meyvənin səthi günəş kimi parıldayırsa, deməli ya üzərinə yağ, qliserin sürtülüb, ya da şəkər şərbətinə batırılıb. Məsələn, qurudulmuş əncir və ya gavalı əlinizdə yağlı iz buraxırsa, bu, onun üzərinə bitki yağı əlavə olunduğunu göstərir. Çox vaxt saxtakarlar məhsulun saxlanma müddətini artırmaq və cazibədar görünüş vermək üçün meyvələri qlükoza siropuna batırırlar. Bu isə meyvəni daha ağır edir, çəkiyə salaraq alıcıya eyni qiymətə az məhsul verir. Yadda saxlayın: Ən keyfiyyətli quru meyvələrin üzəri tutqun olur, təbii rəngində qalır və əlinizdə yapışqan iz buraxmır. Tekstura və Forma: Keyfiyyətli quru meyvə nə çox bərk, nə də çox yumşaq olmur – barmaqla basdıqda bir az elastiklik hiss edilməlidir. Əgər meyvə daşa dönmüş kimi bərkidirsə, bu, ya çox köhnədir, ya da qurudulma prosesində səhvə yol verilib. Əksinə, əlinizdə əziləcək qədər yumşaqsa və ya yapışqanlıqdadırsa, bəlkə də şərbətə qoyulub. Quru meyvənin həddindən artıq büzüşüb qırışması da yaxşı hal deyil – bu, meyvənin çox yüksək temperaturda və ya uzun müddət qurudulduğuna, nəticədə keyfiyyətinin aşağı düşdüyünə işarədir. Həmçinin meyvə qurusunun üzərində zərərvericilərin dişlək izləri, deşiklər, qəribə qara nöqtələr varsa, ondan uzaq durun – içində qurd ola bilər. Qoxu və Dad: Quru meyvəni alarkən mümkündürsə, onun qoxusuna baxın. Təbii üsulla qurudulan meyvələrin aroması xoş və meyvəyə xas olur – məsələn, quru əncir meyvəvari şirin iy verir, quru ərik özünəməxsus ərik ətrini saxlayır. Əgər meyvədən benzin, dizel, kerozin iyi kimi yandırıcı qoxular gəlirsə, bu, onun qurudulma zamanı yanacaq ocağında hisə verildiyini göstərir. Belə qoxu aldığınız anda həmin məhsulu almaqdan vaz keçin. Həmçinin, qoxusu çox kəskin kimyəvi (məsələn, kükürd-dioksidə xas kəskin qoxu) olan meyvələr də təhlükəlidir. Dadına baxmaq imkanı varsa, ağzınızda kimyəvi acılıq, sabunabənzər bir hiss yaradıb-yaratmadığına fikir verin – təbii quru meyvə sadəcə şirin və ya turşməzə dadmalı, başqa xoşagəlməz tam gəlməməlidir. Qiymət və Məlumat Etiketləri: Saxta və keyfiyyətsiz məhsullar adətən özünü qiymətindən büruzə verir. Əgər bazarda hər yerdə ərik qurusu 8-10 manata satılırsa, amma bir yerdə onun “çox gözəl və iri” görkəmlisi 4 manata təklif olunursa, şübhələnmək lazımdır. Ucuz malın arxasında ya keyfiyyətsiz emal, ya da tamam fərqli məhsul dura bilər. Məsələn, 2025-ci ilin əvvəlində sosial şəbəkələrdə yayılan bir videoda keşyu fındığının (anakard qozunun) saxta versiyasının hazırlanması göstərilirdi. Ucuz nişastalı xammaldan hazırlanan bu “keşyu”lar orijinal kimi qablaşdırılıb satılırdı. Xoşbəxtlikdən, dövlət orqanlarının apardığı yoxlamalarda həmin saxta çərəzin ölkə bazarında geniş yayılmadığı bildirildi. Lakin bu misal göstərir ki, istehlakçı yalnız qiymətə və görüntüyə aldanmamalı, məhsulun etiketindəki məlumatlara da baxmalıdır. Qablaşdırılmış quru meyvənin üzərində istehsalçı adı, ünvanı, istehsal və son istifadə tarixi, tərkibi, konservant varsa E-kodu və s. tam qeyd olunmalıdır. Etiketdə “kükürd dioksid ilə işlənmişdir” kimi qeydlər olarsa, bilin ki, o məhsul kimyəvi emala məruz qalıb. Ümumiyyətlə, tanımadığınız markaların ucuz qablaşdırılmış meyvələrində uyğunsuzluqlar (etiketdə məlumat azlığı, saxlama şəraiti göstərilməyibsə və s.) görsəniz, ondan imtina etmək daha yaxşıdır.

Uşaqlar və Hamilə Qadınlar Üçün Risklər – Həssas İnsanlara Tövsiyələr

Quru meyvələr hər nə qədər faydalı qida sayılsa da, bəzi kateqoriya insanlar – xüsusilə uşaqlar, hamilə qadınlar, allergiya və astma xəstələri – onları istehlak edərkən daha ehtiyatlı olmalıdır.

Uşaqlar üçün: Bir çox valideyn quru meyvələri uşaqlar üçün konfetə sağlam alternativ kimi görür. Doğrudur, qaysı, kişmiş, xurma qurusu uşaqların zövqlə yediyi, lif və vitamin qəbulunu artıran qidalardır. Ancaq uşaqlar üçün porsiya ölçüsü kiçik olmalıdır. Həkim qastroenteroloqların tövsiyəsinə görə, gündə cəmi 30 qram (təxminən kiçik bir ovuc kişmiş və ya 2-3 ədəd xurma qurusu) quru meyvə yetərlidir. Çünki qurudulmuş meyvələrdə şəkərin və lifin konsentrasiyası yüksək olur – həddindən artıq yeyildikdə uşaqlarda şişkinlik, ishal, qarın ağrısı verə bilər. Körpə yaşda (1 yaşdan kiçik) uşaqlara birbaşa quru meyvə vermək məsləhət görülmür. 1 yaşından sonra isə əvvəlcə kompot şəklində sınamaq, uşaq reaksiyanı normal keçirərsə, az miqdarda yaxşı yuyulub doğranmış quru meyvəni sıyıqlara, pürelərə əlavə etmək olar. Uşaqlara verilən quru meyvələr mütləq yuyulmuş, mümkün qədər təbii (qatqısız) olmalıdır. Parlaq rəngli, üzərində toz şəkəri kimi parıltı olan meyvələrdən uşaqları uzaq tutun. Eyni zamanda, kişmiş, quru gavalı kimi məhsulları 3-4 yaşdan kiçik uşaqlara bütöv vermək boğulma riski daşıyır – onları xırda doğrayıb vermək lazımdır.

Hamilə və laktasiya dövründə olan qadınlar: Hamiləlik zamanı qadının immun sistemi nisbətən zəiflədiyindən infeksiyalara qarşı daha həssas olur. Bu dövrdə istənilən qida təhlükəsizliyi məsələsi ikiqat əhəmiyyət daşıyır. Hamilə qadınlar quru meyvə seçərkən xüsusi diqqətli olmalıdırlar: yalnız güvənilən mənbədən alınmış, təmiz və keyfiyyətli meyvələr istehlak etməlidirlər. Kiflənmiş, şübhəli qoxulu və ya həddən artıq kimyəvi işarəli (məsələn, parlaq rəngli) quru meyvələrdən uzaq durmaq lazımdır, çünki onların tərkibindəki toksinlər plasenta baryerini keçərək dölə zərər verə bilər. Məsələn, aflatoksin kimi maddələrin hamilələrin qaraciyərinə təsiri ilə bağlı tədqiqatlar məhdud olsa da, heyvan modellərində dölün inkişafına mənfi təsirləri göstərilib. Ona görə “ehtiyat igidin bacısıdır” prinsipi ilə hamilələr hər cür şübhəli qidadan çəkinməlidir. Həmçinin, kükürd dioksidlə emal olunmuş meyvələr hamilələrdə mədə turşuluğunu artırıb yanma (ürəkbulanma) verə bilər. Mütəxəssislər hamilə qadınların qida rasionu barədə tövsiyəsində bildirir ki, hamiləlikdə quru meyvələr faydalı olsa da, onların tam gigiyenik və sağlam olması şərtdir və qəbul edilməzdən əvvəl mütləq yuyulmalıdır.

Allergiya və astma xəstələri: Bu kateqoriyadan olan insanlar quru meyvə seçimində xüsusilə diqqətli olmalıdır. Bildiyimiz kimi, sulfitle (kükürd dioksidlə) emal edilmiş meyvələr astmalı bəzi insanlarda hətta az miqdarda belə ciddi allergik tutmalara, bronxospazma səbəb ola bilər. Əgər sizdə astma, allergik rinit, dəri səpgiləri kimi reaksiya meylləri varsa, quru meyvə alanda etiketində “sulfitsiz”, “unsulfured” (yəni kükürdlə işlənməmiş) olanları seçin. Təbii qurudulmuş orqanik meyvələr bu baxımdan daha təhlükəsizdir. Həmçinin kifə qarşı allergiyası olan şəxslər diqqətli olmalıdır: bir qədər kiflənmiş quru meyvə belə həmin insanlarda allergik rinit, asqırma, göz yaşarması və astma tutmalarına yol aça bilər. İmmun sistemi zəif, xroniki xəstəliyi olan şəxslər (məsələn, onkoloji xəstələr, yaşlılar) da quru meyvə yeyərkən “təmizlik və təbii olma” prinsipinə əməl etməlidirlər. Onlar üçün hər hansı əlavə kimyəvi yük və ya mikrobioloji risk arzuolunmazdır.

Nəhayət, mətbəxdə istifadə: Uşaqlar və həssas insanlar üçün quru meyvələri istifadə etmənin ən təhlükəsiz yollarından biri onları yeməzdən əvvəl suda qaynatmaqdır (kompot bişirmək, sıyığa əlavə etmədən öncə bir neçə dəqiqə qaynar suda saxlamaq kimi). Bu, həm meyvələri yumşaldır, həm də üzərindəki mikrobları böyük ölçüdə öldürür. Lakin unutmayaq ki, qaynatmaq bəzi vitaminləri azalda bilər, buna görə balanslı yanaşmaq lazımdır.

Sosial Mediada İstifadəçi Şikayətləri və Ekspert Rəyləri

Son dövrlərdə həm sosial şəbəkələrdə, həm də xəbər portallarında quru meyvələrin keyfiyyəti ilə bağlı müzakirələr artmaqdadır. İstehlakçılar arasında ən çox rast gəlinən şikayətlər quru meyvələrin çox kəskin kimyəvi iyi gəlməsi, qeyri-təbii parlaq rəngdə olması, benzin dadması  və ya içindən çıxan yad cisimlərlə bağlıdır. Məsələn, Facebook və Instagram kimi platformalarda bəzi istifadəçilər aldığı quru əriklərin o qədər parlaq rəngdə olduğunu yazır ki, “sanki boya ilə rənglənib”. Digərləri kişmişin üzərində yapışqan yağlı bir qat olduğunu, toxunanda barmaqlarının qara rəngə bulaşdığını qeyd edir ki, bu da yuxarıda bəhs etdiyimiz qliserin ya da yağla işlənmənin əlamətidir. Belə paylaşımlar yüzlərlə insan tərəfindən müzakirə olunur, hər kəs öz təcrübəsini bölüşür – kiminin övladı belə meyvədən sonra allergiya olub, kiminin aldığı xurmanın içindən qurd çıxıb və s. Bu cür geribildirimlər istehlakçıların maariflənməsi üçün vacibdir.

Məsələyə ekspertlər və aidiyyəti qurumlar da biganə deyil. Mətbuatda çıxan xəbərlər göstərir ki, mütəxəssislər dəfələrlə quru meyvələrin zərərləri barədə danışıb, düzgün seçimin vacibliyini vurğulayıblar. Məsələn, Bakıda fəaliyyət göstərən tanınmış qastroenteroloqlardan biri media müsahibəsində bildirib ki, bəzi vicdansız istehsalçılar quru meyvələri şirin şəkər şərbətinə batırır, üstəlik normadan artıq sulfit qatırlar ki, nəticədə həmin məhsul “vitamin bombası” əvəzinə sağlamlıq üçün “zərər bombası” na çevrilir. Bu cür emal olunmuş quru meyvələrin həddən artıq istifadəsi piylənmə, diabetə meyillilik, mədə-bağırsaq pozğunluqları yarada bilər. Həkim Yekaterina Kaşuxun sözlərinə görə, quru meyvələrin gündəlik normadan artıq qəbulu (yuxarıda qeyd etdiyimiz 30 qramdan çox) hətta sağlam insanlarda belə meteorizm və ishal törədə bilər. O həmçinin əlavə edir ki, kükürd dioksid bir çox insanda kiçik dozada belə bağırsaq pozğunluğu və allergik reaksiya verə bildiyi üçün quru meyvələri çox yemək düzgün deyil.

Ümumilikdə, həm sosial mediada istifadəçi şikayətləri, həm də ekspert rəyləri eyni nəticəyə gəlir: quru meyvə alarkən və istehlak edərkən diqqətli olun. Aldığınız məhsulun görünüşünə, qoxusuna, qablaşdırılmasına və qiymətinə xüsusi fikir verin. Unutmayın ki, faydalı hesab etdiyimiz meyvə quruları bəzi hallarda düzgün hazırlanmır və “fayda” yerinə zərər verə bilər. Doğru seçim meyarlarını bildiyiniz təqdirdə isə quru meyvələr rasionumuzun dəyərli bir hissəsi olaraq qalacaq. Mütəxəssislərin tövsiyələrinə əməl edin, keyfiyyətsiz məhsullardan uzaq durun və sağlamlığınızı qoruyun.