Azərbaycanlı ailənin övladları niyə əllərindən alındı? Avropaya köçüb avropalı olmaq istəməyənlər

Kulis.az Rəna Nevzatın yeni yazısını təqdim edir.

Ənənə, dəyər, ailə anlayışı — bunlar Azərbaycan cəmiyyətində çox müqəddəs sayılır və gəlin etiraf edək ki, bəzən də bu “müqəddəslik” adı altında insanlar bir-birinin həyatını cəhənnəmə çevirməkdən çəkinmirlər.

Amma unuduruq ki, bu anlayışlar bir çərçivə daxilində, yalnız bizim coğrafiyada keçərlidir. Bunları tıxa-basa çamadanına doldurub Avropaya aparanda isə, artıq işlər dəyişir. Sənin üçün “müqəddəs” olan dəyərlər, başqaları üçün təhlükəli davranış modelinə çevrilə bilər.

Parisdə azyaşlı uşaqları əlindən alınan azərbaycanlı ailənin hekayəsi son günlər sosial mediada qızğın müzakirə mövzusuna çevrilib.
Özlərinin verdikləri məlumata görə, onlar bir neçə il Almaniyanın Dortmund şəhərində yaşayıblar. Almaniya tərəfindən övladlarının Avropadan çıxışına qadağa qoyulub. Uşaqlarının birinin 2 yaşı var, digəri 6 aylıqdır. Avqustun 6-da ailə birdəfəlik Azərbaycana qayıtmaq üçün yola çıxıbmış. Ailə üzvlərinin sözlərinə görə, Paris Hava Limanında polis əməkdaşları onlara yaxınlaşaraq uşaqları əllərindən alıblar.

Ailə deyir ki, guya Almaniya səhiyyə işçiləri “əsassız” şikayət verib, guya onlar uşaqlarına işgəncə verirmiş. Guya… Amma gəlin bu “guya”ların arxasında duran gerçəkliyə bir az daha dərindən baxaq.
Almaniyada bir uşaq xəstəxanada müalicə alır və orada çalışan mütəxəssislər valideynin davranışını şübhəli sayır. Məsələ “Jugendamt”a qədər gedib çıxır — bu qurum Avropada uşağın hüquqlarını valideyndən belə üstün tutan mexanizmdir. Avropa sistemində “mən valideynəm, ürəyim nə istəsə, edərəm” düşüncəsi keçərli deyil. Əgər sənə uşaqla necə davranmağı öyrətmək üçün evinə pedaqoq göndərilirsə, bu, artıq problemin ciddiliyindən xəbər verir. Yəni məsələ “əsassız” deyil.
Məsələnin başqa bir tərəfi isə budur: Azərbaycan ailəsi faktiki Almaniyada yaşasa da, alman qanunları ilə yox, azərbaycanlı təfəkkürü ilə ömür sürmək istəyiblər.
Ailənin verdiyi açıqlamalarda açıq şəkildə görünür ki, onlar bu cəmiyyətin qaydalarına uyğunlaşmağa yox, öz düşüncə tərzlərini orada da yaşatmağa çalışıblar. Sual yaranır: əgər sən yaşadığın cəmiyyətin qanunlarını qəbul etməyəcəksənsə, niyə ora köçürsən? Niyə orada uşaq dünyaya gətirirsən?
Bu təkcə azərbaycanlılara xas davranış modeli deyil. Əfqanıstandan, Suriyadan, Yaxın Şərqdən Avropaya sığınan minlərlə insan orada özlərinin dini və bəzən radikal dəyərlərini yaymağa çalışırlar. Avropada yaşayıb, Avropa cəmiyyətinin açıq və hüquq əsaslı sistemini qəbul etməyənlər, sanki bir azadlıq platformasına çıxıb, həmin azadlığı baltalayırlar. Gəmidə oturub gəmiçi ilə dava eləmək kimi... Orada bəzi dini icmalar qadının azadlığına qarşı çıxır, uşaqları cəmiyyətə qapalı şəkildə böyüdür, hətta bəzi hallarda zorakılıq halları da aşkarlanır.
Şərq cəmiyyəti Avropanı “qaçış yeri” kimi görür — orda yaxşı yaşayış var, rifah var, hüquqlar var. Amma bu hüquqların fonunda gələn öhdəlikləri, yaşam standartlarını unudur.
Sənin "uşağıma necə istəsəm, elə də baxaram" prinsipin Avropada işləmir. Hətta bəzən "uşağım mənim mülkümdür" anlayışı ilə hərəkət edirlər, halbuki hüquqi sistemə görə uşaq ayrıca bir şəxsdir və onun müdafiəsi dövlətin birbaşa vəzifəsidir.
Bu hadisədə bir sual daha doğur: əgər siz Avropanın sisteminə inanmırsınızsa, onun qanunları ilə razı deyilsinizsə, elə Azərbaycanda qalıb öz mental-patriarxal dəyərlərinizlə yaşamaq daha məqsədəuyğun olmazdımı?
Yaşadığın torpağın qanunlarına uyğun yaşamaq mədəniyyət əlamətidir. Sən hansısa Avropa ölkəsində yaşayırsansa, oranın cəmiyyət modelinə uyğunlaşmalısan. Əgər uyğunlaşa bilmirsənsə, o zaman öz ölkəndə, öz dəyərlərinlə yaşamaq daha doğru yoldur. Avropaya qaçıb, sonra orada azərbaycanlı kimi davranmaq nə ədalətlidir, nə də məntiqli.
Bəzən tənqid etdiyimiz Qərb cəmiyyətləri bizdən daha çox uşaq hüququnu qoruyur. Bu acı həqiqəti qəbul etmək isə bizə bir az çətindir. Bizim üçün ailə “özəl sahə”dir, Avropa üçün isə uşağın rifahı "ictimai məsələdir".
Kimsə uşağını qorumaq adı ilə onu təhlükəyə atırsa, Avropada dövlət müdaxilə edir. Sadəcə olaraq, bu müdaxilə bizə "yad" gəlir. Çünki hələ də elə bilirik ki, uşağın canı da, ruhu da, həyatı da valideynin şəxsi mülkiyyətidir. Amma Avropada belə deyil.

Ona görə də, ya o cəmiyyətə uyğunlaşmaq, ya da uşaqlarını öz əyalətində qaxılıb oturub böyütmək lazımdır...