Bayden Administrasiyasının son dörd ildə həyata keçirdiyi siyasət bəşəriyyətə bir xəyanətdir

Birləşmiş Ştatların Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) yaradılarkən bir sıra mövcud xarici yardım təşkilatlarını və proqramlarını birləşdirdi. O vaxta qədər heç vaxt xarici iqtisadi inkişafla bağlı heç bir agentlik olmamışdı, ona görə də 1961-ci il Xarici Yardım Aktının (pdf) Konqres tərəfindən qəbul edilməsi ilə ABŞ-ın xarici yardım fəaliyyətləri böyük transformasiyaya uğradı. Bu transformasiyaya rəhbərlik edən prezident Con Kennedi idi. Prezident Kennedi inkişafın sosial və iqtisadi inkişafı təşviq etmək üçün xarici ölkələrə yardımların idarə edilməsinə cavabdeh olan vahid qurumda birləşdirilməsinin zəruriliyini qəbul etdi. 1961-ci il noyabrın 3-də USAID yaradıldı. Beynəlxalq İnkişaf səyləri Beynəlxalq inkişaf yardımının müasir konsepsiyası 1945-ci ildə İkinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra formalaşmışdı. 1947-1949-cu illərdə dövlət katibi olmuş Corc C. Marşall müharibədən sonra Avropaya əhəmiyyətli maliyyə və texniki yardım göstərmişdir. Məşhur Marşal Planı kimi tanınan bu, Avropaya öz infrastrukturunu yenidən qurmağa, iqtisadiyyatını gücləndirməyə və regionu sabitləşdirməyə imkan verən uğurlu cəhd idi. Marşal Planının uğuruna əsaslanaraq, Prezident Harri S. Truman 1949-cu ildə beynəlxalq inkişafa yardım proqramı təklif etdi. 1950-ci ilin dördüncü bəndi proqramı iki məqsəd üzərində cəmlənmişdi: İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə yoxsulluğu azaltmaq və ABŞ xarici siyasətini genişləndirmək...

USAID 100-dən çox ölkədə fəaliyyət göstərir, davamlı inkişafı təşviq edən proqramları həyata keçirmək üçün yerli hökumətlər, qeyri-hökumət təşkilatları (QHT) və digər tərəfdaşlarla işləyir.

"USAID-in digər mühüm məqsədi demokratik idarəçiliyi və insan haqlarını təşviq etməkdir". Bunu başqa cür də adlandırmaq olar... İnsan hüquqlarını, yoxsa insanları öz dövlətlərinə qarşı qaldırmaqmı?

Tramp administrasiyası USAID-in fəaliyyətini dayandırdı və bütün dünyada proqramlaşdırmaya təsir edən və minlərlə ölkədəki işçini Vaşinqtona geri çağırmağa çalışan dayandırma əmrləri verdi. “Mövcud xarici yardım prosesləri çox səmərəsizdir və Amerika xalqına əhəmiyyətli dərəcədə fayda vermir. USAID-in Dövlət Departamenti ilə paylaşdığı çoxsaylı ziddiyyətli, üst-üstə düşən və təkrarlayan funksiyaları var. Bundan əlavə, USAID-in sistemləri və prosesləri yaxşı sintez olunmur, inteqrasiya olunmur və ya əlaqələndirilmir və çox vaxt ABŞ-ın xarici siyasətində və xarici əlaqələrində fikir ayrılığı ilə nəticələnir. Bu, prezidentin xarici əlaqələri həyata keçirmək qabiliyyətinə xələl gətirir”, - dövlət katibi Marko Rubio deyib. Rubio həmçinin El Salvadorda Latın Amerikasına səfəri zamanı jurnalistlərə agentliyin "fəaliyyət göstərmədiyi"ni və ABŞ-ın milli maraqlarına uyğunlaşdırılmalı olduğunu deyib.

USAID-in fəaliyyətləri...

Yahoo.news -un yazdığına görə, Ağ Ev ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAID) ləğvi üzrə işin qurulması üçün ABŞ-ın xaricdə maliyyələşdirdiyi ən dəhşətli müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) proqramlarından bəzilərini vurğulayıb. Məsələn; Serbiyada LGBT-nin gücləndirilməsi proqramına, həmçinin USAID-in Uhandakı mübahisəli tibbi araşdırmasına da işarə edilib.

Bəzi mühafizəkar şərhçilər hətta USAID əməkdaşlarının Politico-ya abunə olmasının medianı manipulyasiya etməyin sübutu olduğunu iddia edirlər, bu nəzəriyyəni prezident Donald Trampın özü də təkrarladı.

Brookings İnstitutunun 2019-cu ildə apardığı araşdırma yaxşı bir nümunə göstərdi ki, amerikalılar israfçı “xarici yardım” haqqında danışarkən, büdcənin daha böyük hissəsini tutan xaricdəki hərbi macəraların xərclərini də nəzərdə tuturlar.

İddia olunur ki, xarici yardım çox vaxt xaricdəki müharibələrlə bağlıdır.

1945-ci ildən 2023-cü ilə qədər ABŞ-dan yardım alan ilk beş ölkə (həm USAID, həm də qeyri-USAID proqramları daxil olmaqla) İsrail, Misir, keçmiş Cənubi Vyetnam, Əfqanıstan və Cənubi Koreya olub. 2023-cü maliyyə ilində USAID xərclərinin ən böyük hissəsi, tam məlumatın mövcud olduğu ən son il, “iqtisadi inkişaf”a 18 milyard dollar təşkil edib ki, bu da demək olar ki, tamamilə müharibə dövründəki iqtisadiyyatını ayaqda saxlamaq üçün Ukraynaya 14,4 milyard dollarlıq qrant tərəfindən götürülüb.

USAID-in pis aktyorları dəstəkləmək, anti-Amerika kin-küdurətini artırmaq, xarici puldan qeyri-sağlam asılılıq yaratmaq və xeyirdən daha çox zərər verməklə bağlı layihələrinin uzun tarixi var.

Ən bədnam nümunələrdən bəziləri bunlardır: Əfqanıstanda narkotik istehsalının maliyyələşdirilməsi (1,46 milyard dollar) ... Narkotiklər ABŞ-ın Əfqanıstandakı uğursuz müharibəsi zamanı “otaqdakı fil” idi. Tiryək yoxsul və müharibədən əziyyət çəkən ölkə iqtisadiyyatının böyük bir hissəsi olduğuna görə, Taliban və ABŞ-ın dəstəklədiyi Əfqanıstan respublikası arasında döyüşlər daha çox rəqib narkotik qrupları arasında çəmən müharibəsinə bənzəyirdi, ABŞ ordusu bəzi tiryək sahələrini qoruyur və digərlərini bombalayırdı. USAID 2002-ci ildən 2017-ci ilə kimi "alternativ inkişaf proqramları"na 1,46 milyard dollar xərcləyərək bu vəziyyəti dəyişməyə çalışdı. Məqsəd tiryəksiz əkinçilik üçün gübrələr, avadanlıqlar və digər yardımlar verməklə fermerləri tiryəkdən uzaqlaşmağa təşviq etmək idi. ABŞ-ın Əfqanıstanın Yenidənqurulması üzrə Xüsusi Baş Müfəttişinin (SIGAR) 2018-ci ildə bildirdiyinə görə, bu pulların bir hissəsi “səhvən xaşxaş istehsalını dəstəkləyib”. Başqa sözlə, əfqan fermerlər tiryək yetişdirməkdə davam edərkən USAID-in köməyindən məmnun idilər. Məsələn; SİGAR-a görə, USAID-in oradakı suvarma sistemlərinin genişləndirilməsinə kömək etməsindən sonra 2013-2015-ci illər arasında Qəndəhar Ərzaq Zonasında tiryək əkilməsi 119 faiz artıb. Ümumilikdə, tiryək sahələrinin ölçüsü 2001-ci ildə demək olar ki, sıfırdan - Taliban ABŞ-ın işğalı ərəfəsində narkotik qadağasını tətbiq etməyə çalışmışdı - 2017-ci ildə 350.000 hektara (Rhode Island-dan bir qədər böyük ərazi) qədər artdı.

Narkotiklərə qarşı uğursuz müharibə Əfqanıstanda USAİD-in yeganə uğursuzluğu deyildi. 2021-ci ildə müharibə səylərini nəzərdən keçirərkən SIGAR qeyd etdi ki, USAID nadir hallarda işə salınan elektrik stansiyasına 335 milyon dollar, bir ay ərzində daşqınların apardığı yollara 175 milyon dollar və enerjisi olmayan sənaye parkına 7,7 milyon dollar xərcləyib. SIGAR-ın zəif planlaşdırması ilə bağlı sualına USAID bəyan etdi ki, bu layihələrin mikro idarə edilməsi "Əfqanıstanın özünə inamını artırmaq" məqsədinə "əks-məhsuldar" olacaq. Afrikada uşaq cinsi istismarı qalmaqalları (29,6 milyon dollar) Keniyada USAID tərəfindən maliyyələşdirilən bir xeyriyyə təşkilatının uşaqlara qarşı geniş yayılmış cinsi istismarı ört-basdır etdiyi iddia edilir və USAID böyük cinsi istismar qalmaqalından bir ay sonra Mərkəzi Afrika Respublikasında ikinci xeyriyyə təşkilatını maliyyələşdirib”, bu barədə "Bloomberg" keçən il məlumat yayıb.

Milli Məclisin deputatı Tahir Rzayev Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, Bayden Administrasiyasının son dörd ildə həyata keçirdiyi siyasət bəşəriyyətə bir xəyanətdir və Amerika Birləşmiş Ştatlarının demokratik, demokratik imicinə çox böyük zərbə vurmuşdur: “Bu antimilli, antidemokratik siyasət, bilavasitə ölkələrin müstəqilliyinin, xalqların sıxışdırılmasına, müharibə ocaqlarının, alovlandırılmasına, qarşıdurmaların bilavasitə genişləndirilməsinə hesablanmışdır. Bu, acı reallıqdır. Rusiya, Ukrayna, Fələstin, İsrail və Suriyada baş verən hadisələr, Azərbaycan- Ermənistan sülh müqaviləsinin bağlanmasına maneəçilik və qonşu İrana, eləcə də müstəqilliyini təmin edən ölkələrə təqiblər bunu deməyə əsas verir”.

Tahir Rzayev

Deputat hesab edir ki, bu siyasət casus şəbəkələri ilə birgə həyata keçirilmişdir və bu şəbəkələrdən biri də USAID adlı təşkilatdır

“USAID-in son illərdə bir casus şəbəkəsi kimi formalaşdırdığı və bilavasitə bəşəriyyətin əleyhində işlədiyi aydın faktlarla sübuta yetirilmiş və dəhşətli faktlar bu gün də araşdırılmaqdadır.

USAID humanitar çətir altında dünya xalqlarına qarşı, ölkələrə qarşı bilavasitə mənəvi terror həyata keçirmişdir. Azərbaycan da bu terrora məruz qalan ölkələrdən biridir.

USAID 1990-cı ildə Ermənistanı maliyyələşdirməklə təcavüzkar dövlətin qeyri-hökumət təşkilatlarına, müəyyən dairələrinə də külli miqdarda vəsait ayırmaqla, eləcə də özünə tabe etdirdiyi bir çox media qurumlarını antiAzərbaycan təbliğatına cəlb etməklə, ölkəmizə qarşı çox böyük yaramaz fəaliyyət nümayiş etdirmişdir.

50 milyard dollarlıq maliyyə bazasına malik olan və bunu bilavasitə dünyada demokratiyanın, sülhün bərqərar edilməsinə, humanist tədbirlərin göstərilməsinə deyil, terrora riyakarlığa sərf edən USAID adlı təşkilat milyonlarla insanın faciəsinə səbəb olmuşdur”-deyən Tahir Rzayev bildirib ki, Donald Tramp yenidən ABŞ prezidenti seçiləndən sonra bu mənfur və terrorçu təşkilatın riyakarlığını üzə çıxarmış və onun bağlanmasına qərar vermişdir.

Deputatın fikrincə, Donald Trampın bu qərarı müstəqil dövlətlər tərəfindən mənəvi terrora məruz qalan ölkələr xalqlar tərəfindən rəğbətlə qarşılanmış və USAID-in süqutu yüksək rəğbətlə qeyd edilmişdir.

“Bu terrorçu, riyakar təşkilatın geniş masştabda fəaliyyəti, xalqları və dövlətləri qarşı- qarşıya qoyması Azərbaycan üçün də təhlükəli idi və hələ USAID bağlanmamışdan əvvəl cənab Prezident televiziya müsahibəsində bu təşkilatın yaramaz fəaliyyətini açıb göstərmiş və onun mənfur məqsədlərini dünya ictimaiyyətinə çatdırmışdır. Bu gün USAID yoxdur. Belə bir əminlik hasil etmək olar ki, dünya xalqlarının, demokratik dövlətlərin və sülhsevər rəhbərlərin fəaliyyəti sahəsində belə təşkilatlar siyasi səhnədən çıxarılacaq və xalqların birliyinin, bərabərliyinin, əməkdaşlığının təmin olunması üçün çox böyük uğurlu siyasət həyata keçiriləcəkdir”-deyə Tahir Rzayev qeyd edib.

Tahir Rzayev vurğulayıb ki, ölkələrin əməkdaşlığı, münasibətlərin yaxşılaşması bəşəriyyətin xeyrinədir və Azərbaycan da bu yolu tutub, bu məqsədə xidmət edir və ABŞ-ın son günlərdə həyata keçirdiyi tədbirləri rəğbətlə qarşılayır.

İradə Cəlil, Bizimyol.info