“Biz Putinin hesablarını dəyişə bilərik...” “Bütün müttəfiqlər üzərlərinə düşəni etmir”

NATO-nun keçmiş rəhbəri: “Rusiya yüz minlərlə itki verib və müharibəyə görə həm insan, həm də pul baxımından çox böyük qiymət ödəyir”

“AzPolitika” Norveçin keçmiş Baş naziri Yens Stoltenberqin “Radio Svoboda”-ya müsahibəsini qısa ixtisarla təqdim edir:

– Siz NATO-ya çox çətin dövrdə rəhbərlik etdiniz. Əfqanistandan çıxış, Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı müdaxiləsi - hər iki hadisə sizin dövrünüzə təsadüf edir. Ümumi sual vermək istəyirəm: ABŞ Prezidenti Donald Tramp bu yaxınlarda Rusiyanı “kağız pələng” adlandırdı. Rusiya Prezidenti Vladimir Putin isə cavab olaraq soruşdu: “Əgər Rusiya kağız pələngdirsə, bəs NATO nədir?” Siz bu barədə nə deyərdiniz?

– NATO dünyanın ən güclü hərbi alyansıdır. Biz Atlantikanın hər iki tərəfində - Şimali Amerikada və Avropada yerləşən 32 ölkəni birləşdiririk. Bu, təxminən bir milyard əhali və dünya iqtisadi və hərbi gücünün 50 faizidir. Biz NATO daxilində birlikdə olduğumuz müddətcə, şübhəsiz ki, dünyanın ən güclü hərbi qüvvəsiyik.

– Siz “birlikdə olduğumuz müddətcə” dediniz. Bu birlik barədə şübhələr varmı?

– Həm Avropada, həm də ABŞ-da “biz birlikdə qalacağıqmı?” sualı səslənir. Amma mən inanıram ki, biz birlikdə qalacağıq, çünki birlikdə daha güclüyük. Birlikdə olarkən daha təhlükəsizik. Daha təhlükəli və proqnozlaşdırılması çətin dünyada NATO-da birlikdə qalmaq ölkələr üçün daha da vacibdir. Güclü NATO Avropa üçün yaxşıdır, bu mənim üçün açıqdır. Amma güclü NATO həm də ABŞ üçün yaxşıdır.

– Gəlin Rusiyaya və Ukraynaya qayıdaq. Siz kitabınızda NATO ölkələrinin 2022-ci il işğalına verdiyi reaksiyanı sərt tənqid edirsiniz. Silah tədarükündə gecikmələrdən, qətiyyətsizlikdən danışırsınız. İndi vəziyyət yaxşılaşıbmı?

– Bəli, belə hesab edirəm. 2024-cü ildə Vaşinqton sammitində biz Ukrayna üzrə NATO missiyasını yaratdıq. Mənim səlahiyyət müddətimin sonunda verilən ən mühüm qərarlardan biri məhz bu idi. İndi isə yeni baş katib Mark Rutte bu işi davam etdirir və Ukraynaya silah və hərbi yardımın davamlı axını üçün təşkilat yaradılıb. Vəziyyət yaxşılaşıb.

Amma hər şey ideal deyil. NATO ölkələri 2022-ci ildən bəri Ukraynaya misilsiz dəstək verib, amma problem ondadır ki, bütün müttəfiqlər üzərlərinə düşəni etmir. Ən böyük problem isə — və bunu açıq deyirəm, bizim çox gec başlamamızdır.

Biz bunu 2014-cü ildə etməli idik - Rusiya Krımı qanunsuz şəkildə anneksiya edib Donbasa daxil olanda. Amma biz tərəddüd etdik və gözlədik.

– Siz deyirsiniz ki, bəzi NATO ölkələri Ukraynaya kifayət qədər dəstək vermir. Onlar hansılardır?

– Mən onları adları ilə çəkməyəcəyəm. Bu, doğru olmazdı. Bu məsələ NATO daxilində müzakirə olunur. İndi isə mən Norveç hökumətində maliyyə naziriyəm və başqa ölkələri açıq şəkildə tənqid etmək mənə düşməz. Norveç Ukraynaya illik dəstəyi 7 milyard avroya qaldırıb və əhalinin sayına nisbətdə baxanda, yəqin ki, dünyada Ukraynaya ən çox dəstək verən ölkədir.

– Putinlə şəxsi təcrübəniz sizə nə deyir? Diplomatik səylər necə olmalıdır?

– Putinlə işləyəndə öyrəndim ki, düzgün şərait yaradılanda onunla anlaşmaq mümkündür. Amma o, masa arxasında əldə edəcəyi nəticənin daha üstün olduğuna inanmalıdır.

Hazırda o belə düşünmür. O hesab edir ki, Ukraynada döyüş meydanında masa arxasında əldə edə biləcəyindən daha çoxunu qazana bilər. Ona görə də Zelenski ilə danışıqlardan imtina edir və atəşkəs təkliflərini rədd edir.

Biz Putinin niyyətlərini dəyişə bilmərik. Onun məqsədi Ukraynanı nəzarətə götürməkdir. Amma biz Putinin hesablarını dəyişə bilərik - Ukraynaya daha çox hərbi dəstək verərək, ona göstərməliyik ki, döyüş meydanında qələbə qazana bilməyəcək.

– Bu artıq baş verirmi? Ukraynaya verilən dəstək kifayət qədərdirmi?

– Daha çox etmək olar. Amma real vəziyyət budur: Ukrayna xalqının cəsarəti və NATO müttəfiqlərinin dəstəyi nəticəsində Putin strateji uğursuzluğa düçar olub.

O, Kiyevi bir neçə günə, Ukraynanın qalanını isə bir neçə həftəyə ələ keçirməyi planlaşdırırdı. Amma 2022-ci ildən bu günə qədər Rusiya hətta Donbası belə tam nəzarətə götürə bilməyib. Rusiya yüz minlərlə itki verib və müharibəyə görə həm insan, həm də pul baxımından çox böyük qiymət ödəyir.

– Əgər Rusiya Baltik ölkələrinə genişmiqyaslı zərbə vursa, NATO onları müdafiə edə biləcəkmi?

– Bəli. 2016-cı ildən etibarən NATO ilk dəfə olaraq Baltik ölkələrində və Polşada döyüşə hazır çoxmillətli qüvvələr yerləşdirdi. Bu, Rusiyaya açıq mesajdır: NATO artıq oradadır.

Biz həmçinin yeni hərbi planlar hazırladıq və alyansın döyüş hazırlığını artırdıq. Bu, Rusiyaya çox aydın siqnal verir: bir müttəfiqə hücum bütün alyansa hücumdur.

“AzPolitika.info”