Böyük köçün anonsu verildi, 5 ölkə çağırış etdi: Regionda gərginlik artır

ABŞ Prezidenti Donald Trampın Qəzza sakinlərinin Misir və İordaniyaya köçürülməsi ilə bağlı açıqlaması rezonans doğurub. Bundan sonra Qahirədə bir araya gələn 5 ərəb ölkəsi – Səudiyyə, BƏƏ, Qətər, Misir və İordaniyanın xarici işlər nazirləri Trampın fələstinliləri deportasiya etmək planına etiraz olaraq, ABŞ dövlət katibi Marko Rubioya ortaq məktub göndəriblər.

Məlumata görə, məktubda qəzzalıların köçürülməsinin regiondakı böhranı və çaxnaşmanı dərinləşdirəcəyi bildirilir. Həmçinin bunun əvəzinə ərazinin sürətli bərpasına və İsrail ilə Fələstinin birlikdə mövcud olduğu ikidövlətli həll yoluna dəstək verilməsi barədə çağırış edilir.

Tramp 5 ölkənin bu çağırışa cavab verəcək? Ağ Ev rəhbərinin açıqlaması ərəbləri qorxutmaq üçün ortaya atılmış taktikadır, yoxsa real plan?

Globalinfo.az-a danışan politoloq Rüstəm Tağızadə deyib ki, Qəzzanı “ələ keçirmək” və onu bir növ Yaxın Şərq Rivyerasına çevirmək təklifi beynəlxalq məsələlərlə bağlı fərqli düşüncə tərzini əks etdirir:

“Konfliktlərə diplomatiya, danışıqlar və çoxtərəfli konsensus kimi ənənəvi dövlətçilik alətləri ilə yanaşmaq əvəzinə, bu ideya biznes əməliyyatları və mülkiyyətin inkişafı baxımından çərçivəyə salınır. Tənqidçilər iddia edirlər ki, bu cür yanaşma mürəkkəb insani və siyasi reallıqları əhəmiyyətsizləşdirir. Həmçinin sıx məskunlaşılan və münaqişələrin yaşandığı ərazini satın alına, dəyişdirilə və ya rebrendinq edilə bilən “layihə”yə qədər azaldır.

Tramp ABŞ-ı sonsuz xarici müdaxilələrdən çıxarmaq istəyini əsas gətirərək dərin dövlət quruculuğu qarışıqlıqlarından qaçmaq üçün kampaniya aparsa da, bu kimi təkliflər onun elan etdiyi xətti qarışdırır. Əhalinin daimi olaraq köçürülməsi və ABŞ-ın uzunmüddətli nəzarətinin qurulması ideyası onun əvvəlki vədləri və ənənəvi Amerika xarici siyasət prinsipləri ilə kəskin şəkildə ziddiyyət təşkil edir. O, bununla həm beynəlxalq normalara, həm də tarixi presedentlərə məhəl qoymayan daha geniş, birtərəfli icraçı yanaşma təklifi irəli sürür”.

Rüstəm Tağızadə

Ekspert bildirib ki, Qəzzanı ələ keçirmək, ehtimal ki, regional gərginliyi alovlandıracaq:

“Misir və İordaniya kimi qonşu dövlətlər onsuz da Fələstin məsələsinə görə dərindən təsirləniblər. Belə bir addımı regional dinamikanın təxribatçılıqla yenidən nizamlanması kimi qiymətləndirəcəklər. Bu, ekstremist qruplaşmaları gücləndirə, İran kimi rəqibləri cəsarətləndirə və onsuz da tarixi münaqişələr, hakimiyyət mübarizələri ilə dolu olan regionda sabitliyi poza bilər.

Həmçinin belə bir təşəbbüslə bağlı maliyyə və hərbi xərclər astronomik olardı. Uzunmüddətli hərbi mövcudluğu saxlamaq zərurəti və təqribən iki milyon nəfərlik əhalinin köçürülməsinin maddi-texniki kabusu, qeyri-sabit olan bölgəni gözlənilməz nəticələrə və uzun sürən münaqişələrə səbəb olan ABŞ-ın digər müdaxilələrini xatırladan uzunmüddətli bataqlığa çevirə bilər.

Düşünürəm ki, bu ideyanın HƏMAS-ı Qəzza zolağından tam çıxarmaq üçün dünya gündəminə gətirilmə ehtimalı da var. Həmçinin sözügedən qruplaşmanı Qəzzada tam məhv etmək üçün İsrailə zaman lazımdır. Eyni zamanda Misir və İordaniyanın bu məsələyə necə yanaşacağı maraqlıdır”.