Britaniyalı bioloqlar ürək əzələsinin əsasının formalaşmasını hüceyrə səviyyəsində izləyiblər

Bakı, 14 may, AZƏRTAC

Britaniyalı alimlər embrion inkişafının ən erkən mərhələlərindən olan qastrulyasiya zamanı ürək əzələsinin əsasının necə formalaşdığını ilk dəfə ayrı-ayrı hüceyrələr səviyyəsində müşahidə etməyə nail olublar.

AZƏRTAC xəbər verir ki, London Universitet Kollecinin (UCL) mətbuat xidmətinin yaydığı məlumata görə, tədqiqat nəticəsində ürəyin formalaşmasına cavabdeh olan bir neçə fərqli hüceyrə qrupu aşkar edilib.

“Apardığımız təcrübələr göstərdi ki, gələcək ürək toxuması hüceyrələrinin ixtisaslaşması və miqrasiyasını idarə edən inkişaf proqramı əvvəllər düşündüyümüzdən xeyli tez işə düşür. Bu isə ürəyin formalaşması ilə bağlı təsəvvürlərimizi əsaslı şəkildə dəyişir. Görünür ki, bu hüceyrələrin xaotik hərəkətləri əslində gizli qanunauyğunluqlarla idarə olunur”, – deyə UCL-in baş elmi əməkdaşı Kenzo İvanoviç bildirib.

Bu nailiyyət yeni biovizualizasiya metodikası sayəsində əldə olunub. Metodika embrionun ilkin inkişaf mərhələlərində konkret hüceyrə tiplərinin hərəkətini izləməyə imkan verir. Bu isə, əsas funksiyalarına toxunmadan, embrion inkişafında mühüm rol oynayan ferment və zülallara işıqsaçan markerlərin birləşdirilməsi texnologiyası ilə mümkün olub.

Alimlər bunun üçün bu peptidlərin sintezini təmin edən genə xüsusi DNT ardıcıllığı əlavə ediblər. Bu ardıcıllıq hüceyrələrə toplanmış amin turşusu zəncirlərini iki müstəqil hissəyə ayırmağa imkan verir. Eyni üsulla ürək əzələsinin əsas zülallarından birini kodlaşdıran TNNT2 genini modifikasiya edərək qastrulyasiya zamanı bu genin hansı hüceyrələrdə və nə vaxt aktivləşdiyini izləyiblər.

Tədqiqat göstərib ki, ürəyin formalaşması prosesi erkən, qastrulyasiyanın ilk bir neçə saatı ərzində başlayır. Bu prosesə bir-biri ilə əlaqəli olmayan bir neçə hüceyrə qrupu cəlb olunur. Onlar ilkin inkişaf mərhələlərində ürəyin gələcək hissələrinin konkret yerlərinə doğru hərəkət etməyə başlayır və qulaqcıqları, mədəcikləri, qapaqları və orqanın digər hissələrini yaratmağa başlayırlar.

“Ürək yalnız bir hüceyrə qrupundan yox, qastrulyasiyanın müxtəlif mərhələlərində və embrionun müxtəlif yerlərində yaranan bir neçə fərqli hüceyrə koalisiyasından formalaşır. Hazırda biz bu mürəkkəb hüceyrə “xoreoqrafiyasını” idarə edən və ürəyin formalaşdığı ilkin mərhələlərlə əlaqəsi olan siqnal mexanizmlərini araşdırırıq. Bu məlumatlar bizə ürəyin anadangəlmə qüsurlarının necə yarandığını daha yaxşı anlamağa kömək edəcək”, – deyə UCL-in elmi işçisi Şayma Abukar bildirib.