Bütün jurnalistləri təbrik edirəm!
Xalqcebhesi portalından verilən məlumata əsasən, Icma.az bildirir.
Azərbaycan Mətbuatı- 150
Bildiyiniz kimi, tezliklə 150 illiyini qeyd edəcəyimiz Azərbaycan mətbuatının tarixi 22 iyul 1875-ci ildə “Əkinçi” qəzetinin nəşri ilə başlayır. Və biz, milli mətbuatımızın banisi kimi Həsən Bəy Zərdabini tanıyırıq. Bu gün mətbuatımızın keçdiyi yola nəzər yetirəndə, onu dörd dövrə ayırmalı oluruq. 1-ci Çar Rusiyasının dövründə işıq üzü görən mətbuat, 2-ci sovet dövrünün mətbuatı, 3 və 4-cü hərc mərclik və müstəqillik dövrünün mətbuatı...
Çar Rusiyasının dövründəki mətbuatımız daha çox milli təfəkkürün inkişafına xidmət edirdisə, sovet dövründəki mətbuatımız sosialist quruluşunun ideyalarını təbliğ edirdi. Hərc mərclik dövrünün mətbuatında isə, dərəbəylik hökm sürürdü. Kim kimi istəyirsə tənqid atəşinə tutur, daha çox qudurmuş oliqarxlarla mübarizə aparırdı. Hərc mərclik dövründən müstəqillik dövrünə adlayan mətbuatımız isə, ilk illərdə köhnə qaydalardan ayrıla bilmirdi. Demək olar ki, bütün partiyaların, o cümlədən imkanlı şəxslərin hər birinin qəzetləri var idi. Bu qəzetlər əsl mətbuatı yox, müxtəlif maraqları ifadə edirdi...
Tarixə nəzər yetirsək, keçdiyi bütün dövrlər mətbuatımız üçün kəməkeşli olub. İnternet mənbələrində araşdırdıqca məlum olur ki, "Əkinçi" qəzetinin ilk nömrəsinin ərsəyə gəlməsində Mirzə Fətəli Axundov, Seyid Əzim Şirvani, Nəcəf bəy Vəzirov, Əsgər ağa Gorani yaxından iştirak ediblər. "Əkinçi" elm, maarif, mədəniyyət, ədəbiyyat və incəsənətin inkişafına, yeni tipli məktəblərin yaradılmasının zəruriliyinə aid materiallar dərc edirdi. Qəzetin qazandığı ən böyük uğurlar ilk növbədə onun dilinin xalq dilinə yaxın, sadə və səlis olması idi. Xalqın elmi və mədəni cəhətdən tərəqqi etməsi uğrunda çalışan "Əkinçi" qadın azadlığı və qadın təhsili ideyasını təbliğ edən ilk Azərbaycan qəzeti olub. O, dini mövhumata, xurafata və cəhalətə qarşı kəskin çıxışlar edirdi. Qəzetdə təbiət elmləri və kənd təsərrüfatının inkişafı ilə bağlı elmi-kütləvi məqalələr verilirdi, vəssalam...
XX əsrdə isə Azərbaycan dilində çıxan ilk qəzet Məhəmməd ağa Şahtaxlinskinin 1903-cü ildə Tiflisdə buraxdığı ictimai-siyasi, iqtisadi, elmi, ədəbi "Şərqi-rus" qəzeti olub. Bəli, bu qəzetin də Azərbaycanda ictimai fikir tarixinin inkişafında xüsusi yeri var idi. Qəzetdə dünyəvi elmlər, ana dili, qadın azadlığı ilə bağlı mütərəqqi fikirlər öz əksini tapırdı. "Şərqi-rus" qəzeti Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Abbas Səhhət, Hüseyn Cavid kimi bir sıra mütəfəkkirləri öz ətrafında birləşdirə bilmişdi. Qəzetin ən böyük xidmətlərindən biri də Cəlil Məmmədquluzadəni bir jurnalist kimi üzə çıxarması oldu...
Çar hökumətinin oktyabr bəyannaməsindən sonra ölkənin hər tərəfinə yayılan mətbuat surətlə inkişaf etməyə başlamışdı. 1905-ci ildən başlayaraq Bakıda qəzetlər sürətlə inkişaf edirdi. Şübhəsiz ki, bu işdə çarın 17 oktyabr tarixli manifesti az rol oynamamışdı. Mətbuat sahəsində senzura qismən zəifləmişdi. Bu illərdə Bakıda 63-ə qədər qəzet və jurnal çap olunurdu. Bu qəzetlərdən çoxunun ömrü qısa olsa da, elə qəzetlər var idi ki, istər ölkə daxilində, istərsə də xarici ölkələrdə öz yüksək professionallığı və intellektuallığı ilə çoxlu abunəçilər toplaya bilmişdi. Savadsız abunəçilər isə "Molla Nəsrəddin" məcmuəsini səhifələrində çap edilən kəskin siyasi karikaturalara görə alırdılar...
Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra isə mətbuatın inkişafı daha çox partiyalı mövqe ilə bağlı idi. Respublikanın “Kommunis”, “Bakinski raboçi”, “Vışka”, “Azərbaycan gəncləri” və sair tanınmış mətbuat orqanlarında kommunist ideologiyası ilə bağlı məsələlərlə yanaşı, respublikanın iqtisadi, elmi, mədəni inkişafı ilə əlaqədar problemlər də öz əksini tapırdı...
Sovet hökuməti dağılandan sonra meydana bir sıra müxalifyönlü qəzetlər gəldi. Bu qəzetlər daha çox hərc mərcliyə xidmət edir, ölkədə sabitliyin pozulmasına çalışırdı. Yaxşı yadımdadır, “Azadlıq”, “Hürriyyət”, “Hesabat” və sair bunlara bənzər qəzet və jurnallar tənqidi yazıları ilə mövcud hökumətə qarşı müxalifət ordusu yetişdirirdi. Məmurların özbaşnalığından, var-dövlətə hərisliyindən bəhs edən yazılarla insanlar arasında narazı kütlələr yaradırdı. Bir sözlə, mətbuatımızın hərc mərclik dövründə pornoqrafiyadan tutmuş, əyləncə xarakterli qəzetlərin say-hesabı yox idi...
İllər ötdü, əsl müstəqil qəzetlər meydana gəldi. Onların arasında tənqidi mətbuatla yanaşı, maarifləndirici, milli mənəvi dəyərləri təbliğ edən qəzet və jurnallar da çox idi. Onların əksəriyyəti bu gün sıradan çıxsa da, əvəzinə xeyli onlayn mətbuat- sosial media yarandı. Onlar isə daha çox xəbər xarakterli portallardır. Çox güman ki, nə vaxtsa bu portalların da böyük əksəriyyəti bazar iqtisadiyyatında iflasa uğrayacaq. Çünki Azərbaycan dünya dövlətləri arasında balaca ölkədir. Statiskaya görə on milyon əhalisi var. Və bu xəbər portallarının hamısı bir-birinin təkrarıdır. Birində gedən məlumatı digərlərindən də oxumaq olur...
Nə isə, o ki qaldı jurnalistlərimizə, bu sahədə XIX, XX əsrə nisbətən xeyli irəliləyiş var. Əgər ötən dövrlərdə bu sahəni əsasən qeyri-peşəkar jurnalistlər zəbt etmişdisə, bu gün peşəkar jurnalistlərdən ibarət bir ordumuz var. Bu ordunun yetişməsində Nəsir İmanquliyev, Mir Cəlal Paşayev, Şirməmməd Hüseynov, Qulu Məhərrəmli və digər alim-müəllimlərimizin böyük rolu olub. O ki qaldı istedadlı jurnalistlərimizə, onların sayı o qədər çoxdur ki, qorxuram adlarını sadalasam kimlərisə unutmuş olaram...
Bəli, qarşıdan Azərbaycan Mətbuatının 150 illiyi gəlir. Mən də ənənəyə sadiq qalıb, bu bayram ərəfəsində xoş şeylərdən danışdım. Problemlər həmişə olub, var, olacaq da. Axı, harada insan amili varsa, orada problem də var...
Fürsətdən istifadə edib, bütün jurnalistləri təbrik edirəm!
Hörmətlə, Elman Eldaroğlu


