Çin dünyanın ən böyük tikintisini dayandırdı...

...Çin, sözdə "Higgs fabriki"nə çevrilmək və ölkəni fundamental hissəciklər tədqiqatında lider kimi tanıtmaq üçün nəzərdə tutulmuş dünyanın ən böyük toqquşdurucusu olan CEPC-nin tikintisini müvəqqəti olaraq dayandırır.

SİA-nın məlumatına görə, New Voice xəbər verir ki, layihə yeni beş illik inkişaf planına daxil edilmədiyi üçün faktiki olaraq dayandırılıb.

...CEPC-nin (Dairəvi Elektron Pozitron Toqquşdurucusu) hazırlanmasına Higgs bozonunun kəşfindən sonra 2012-ci ildə başlanılıb.

O, Pekin Yüksək Enerji Fizikası İnstitutu (IHEP) tərəfindən hazırlanıb. Layihə rəhbəri professor Vanq Yifanq təsdiqləyib ki, rəsmi maliyyələşdirmə hələ təmin olunmasa da, komanda elmi tədqiqatları davam etdirəcək və müraciətini 2030-cu ildə yenidən təqdim edəcək.

CEPC toqquşdurucusu "Tanrı hissəciyi"nin misli görünməmiş dəqiqliklə öyrənilməsinə imkan verəcək 100 kilometr uzunluğunda halqa formalı bir qurğu olması nəzərdə tutulurdu.

2025-ci ilin oktyabr ayında tamamlanan texniki hesabatda çoxsaylı yeniliklər təsvir edilmişdir: mövqeyi 10 mikrometr dəqiqliyi ilə və vaxtı 50 pikosaniyə dəqiqliyi ilə ölçməyə qadir olan ultra dəqiq izləmə detektoru, eləcə də enerji ayrılmasını on qat artıran yeni kalorimetrlər.

Ayrıca olaraq, məlumatların oxunması üçün enerjiyə qənaət edən mikroçip hazırlanmışdır ki, bu da enerji istehlakını 65 faiz azaldır.

Professor Daniela Bortolettonun (Oksford Universiteti) sədrlik etdiyi beynəlxalq ekspert komitəsi CEPC-nin texniki dizaynını "yetkin" və aydın şəkildə müəyyən edilmiş elmi məqsədlərə malik hesab etmişdir.

Layihə təxminən 5,1 milyard ABŞ dolları dəyərində qiymətləndirilmiş və dünyanın 160 institutundan 1000-dən çox alimi bir araya gətirmişdir.

Buna baxmayaraq, Çin 2026-2030-cu illər arasında digər əsas elmi təşəbbüslərə diqqət yetirmək qərarına gəlmişdir. Bu vaxt, CEPC CERN-də hazırlanan Avropa Gələcək Dairəvi Toqquşdurucusu (FCC) ilə rəqabətdə qalır.

Avropa kollayderinin halqası bir qədər qısa olacaq - təxminən 90 kilometr - lakin tikinti dəyəri xeyli yüksəkdir və təxminən 18,4 milyard dollardır.

Onun tətbiqi ilə bağlı qərarın 2028-ci ildə qəbul edilməsi gözlənilir. Gecikməyə baxmayaraq, Çin əsas fizika layihələrindən imtina etmir: növbəti beşillik plana daha bir iddialı inkişaf - Hefeidəki Super Tau-Charm qurğusu daxil edilə bilər.

Əli Babayev