Dezinformasiyanın günahı oxucudadır, yoxsa medianın özündə? ŞƏRH

Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin təşəbbüsü ilə 15–22 dekabr tarixləri arasında “Media Savadlılığı” Həftəsinə start verilib.

“Media Savadlılığı” Həftəsinin keçirilməsində əsas məqsəd cəmiyyətdə media savadlılığının artırılması, dezinformasiya ilə mübarizədə maarifləndirmənin və həmrəyliyin gücləndirilməsi, həssas istifadəçi qrupu hesab edilən və bir çox hallarda zərərli məlumatların təsirinə məruz qalma ehtimalı yüksək olan yeniyetmə və gənclərin media savadlılığı mövzusunda bilik və bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi, o cümlədən, müxtəlif tərəflər arasında koordinasiya və əməkdaşlığın genişləndirilməsidir.

Maraqlıdır, görəsən, media savadlılığı yalnız informasiyanı ayırd etmək bacarığıdır, yoxsa artıq vətəndaş məsuliyyətidir?

Üstəlik, Azərbaycanda media savadlılığı problemi daha çox oxucudadır, yoxsa media qurumlarının özündə?

Nəhayət, “Hər kəs jurnalistdir” dövründə peşəkar medianın rolu necə dəyişib, yaxşıdır, yoxsa pis?

Bu barədə Milli Məclisin deputatı Elnarə Akimova Gununsesi.info-ya danışıb.

O bildirib ki, media savadlılığı uzun müddət informasiyanı düzgün ayırd etmək, yalanla doğrunu seçə bilmək kimi başa düşülüb.

“Lakin müasir informasiya mühitində bu anlayış təkcə fərdi bacarıq çərçivəsindən çıxaraq ictimai vətəndaş məsuliyyəti səviyyəsinə yüksəlib. Sosial şəbəkələr hər kəsi həm informasiya istehlakçısına, həm də yayıcısına çevirdiyi üçün artıq “mən aldadılmadım” demək kifayət etmir. İnsan paylaşdığı, şərh etdiyi, reaksiya verdiyi hər məlumatla ictimai rəyin formalaşmasına təsir göstərir. Bu baxımdan, media savadlılığı informasiyanı anlamaqla yanaşı, onu yayarkən nəticələri düşünmək, etik və sosial məsuliyyəti dərk etmək deməkdir. Bu məsələ Azərbaycanda daha kəskin görünür. Cəmiyyətin bir hissəsi emosional, sensasiyalı və təsdiqlənməmiş məlumatları sürətlə qəbul edir və paylaşır. Mənbəyə diqqət yetirməmək, başlığı məzmundan üstün tutmaq, öz mövqeyinə uyğun olan informasiyanı avtomatik “doğru” saymaq geniş yayılıb. Bu, təkcə media savadlılığının deyil, ümumi tənqidi düşüncə mədəniyyətinin zəifliyi ilə də bağlıdır”,-deyə o bildirib.

Akimova, həmçinin bildirib:

“Ancaq məsuliyyəti yalnız oxucunun üzərinə qoymaq düzgün olmaz. Çünki oxucunun bu davranışı çox vaxt media mühitinin özünün yaratdığı reallığın nəticəsidir. Media qurumları klik və baxış uğrunda yarışa girdikcə peşəkar standartlardan geri çəkilmə halları artır. Manipulyativ başlıqlar, faktla şərhin qarışdırılması, təsdiqlənməmiş məlumatların sürətlə tirajlanması oxucunun düzgün seçim etməsini daha da çətinləşdirir. Media cəmiyyət qarşısında yalnız informasiya ötürən platforma deyil, həm də maarifləndirici və istiqamətləndirici institutdur. Bu səbəbdən oxucu zəifdirsə, media bundan istifadə etməməli, əksinə, keyfiyyətli və məsuliyyətli jurnalistika ilə bu zəifliyi azaltmağa çalışmalıdır. Güc balansı media tərəfdə olduğu üçün məsuliyyət də daha çox onun üzərinə düşür”.

O, son olaraq bildirib:

“ “Hər kəs jurnalistdir” kimi xarakterizə olunan indiki dövr bu mənzərəni daha da mürəkkəbləşdirib. Sosial şəbəkələr sayəsində hər kəs hadisəni çəkə, yaza, şərh edə və yayımlaya bilir. Bu, informasiya plüralizmini artırsa da, jurnalist peşəsinin dəyərini və etibarlılıq anlayışını sarsıdır. Fakt yoxlaması arxa plana keçir, emosional və qərəzli məzmun normaya çevrilir, sürət dəqiqliyi üstələyir. Belə şəraitdə peşəkar medianın rolu azalmır, əksinə, daha da vacibləşir. Onun missiyası artıq xəbəri birinci vermək deyil, xəbəri düzgün, yoxlanmış və kontekstli təqdim etməkdir. Nəticə etibarilə media savadlılığı nə təkcə texniki bacarıqdır, nə də yalnız fərdi məsələ. O, cəmiyyətin informasiya ilə davranış mədəniyyətini əks etdirən vətəndaş məsuliyyətidir. Azərbaycanda bu sahədə problemlər həm oxucu, həm də media tərəfində mövcuddur, lakin media öz ictimai rolunu dərk edib məsuliyyətli davranmadıqca oxucudan yüksək media savadlılığı gözləmək çətindir. “Hər kəs jurnalistdir” dövrü peşəkar medianı sıradan çıxarmır; o, ya etibarlılıq və keyfiyyətlə fərqlənərək mövqeyini gücləndirir, ya da informasiyanın səs-küyündə itib gedir. Bu dövrdə qalib gələn tərəf ən çox danışan yox, ən çox güvənilən media olur”.

Orxan

Gununsesi.info