Dünyanın gözü Ər Riyadda Ərəb çöllərindən Ukrayna düzlərinə SÜLH SİYASƏTİ
Icma.az, Yenicag-ə istinadən bildirir Dünyanın gözü Ər Riyadda Ərəb çöllərindən Ukrayna düzlərinə SÜLH SİYASƏTİ.
“Birləşmiş Ştatlar və Rusiya arasında Səudiyyə Ərəbistanının paytaxtı Ər-Riyadda keçirilən danışıqlar, Ukrayna böhranına dair mühüm diplomatik cəhdləri ifadə edir, lakin onların effektivliyi bir neçə əsas amillə sual altındadır”.
Bunu Yenicag.az-a açıqlamasında beynəlxalq hüquq üzrə amerikalı ekspert və siyasi icmalçı İrina Tsukerman bildirib.

Analitik, Ər-Riyad görüşlərinin pərdəarxası məqamlarını və bu danışıqların fonunda baş verənləri şərh edib.
Onun sözlərinə görə, Ər-Riyad görüşləri, Ukraynadan və müəyyən dərəcədə Avropa müttəfiqlərindən yan keçərək ABŞ-Rusiya arasında birbaşa əlaqə qurulmasına doğru atılmış addımı əks etdirir:
“Bu, Vaşinqtonun razılaşdırılmış bir həll tapmağa çalışdığını göstərir. Lakin Ukraynanın bu danışıqlarda təmsil olunmaması, hər hansı bir mümkün razılaşmanın qanuniliyini və davamlılığını şübhə altına alır. Rusiya, bu danışıqlardan öz tələblərini irəlilətmək üçün istifadə edir; bunlar arasında təhlükəsizlik zəmanətləri, Ukraynanın NATO-ya üzvlük ambisiyalarının dayandırılması və mümkün ərazi güzəştləri yer alır. ABŞ müzakirələrə açıq görünür, amma həm daxili, həm də xarici təzyiqlərlə üzləşir, çünki hər hansı bir razılaşma Ukraynanın suverenliyinə zərər verməməli və onun tələbləri ilə uzlaşmalıdır”.
İ. Tsukerman əlavə edib ki, Ər-Riyad, bu danışıqlardan diplomatik təsirini artırmaq üçün istifadə edir və özünü qlobal münaqişələrdə vasitəçi kimi təqdim edir:
“Ukraynanın iştirak etmədiyi bir sülh razılaşması əldə etmək çox çətindir. Kiyev bu müzakirələrdə iştirak etmədikdə, hər hansı bir razılaşma dərhal Ukrayna hökuməti və xalqı tərəfindən rədd edilə bilər. Əgər Ukrayna prosesdə iştirak etməzsə, əldə edilən həllin tətbiqi və qəbul edilməsi mümkünsüz olacaq. Ukraynanın xaric edilməsi, həmçinin ABŞ-Avropa münasibətlərində gərginliyə səbəb ola bilər, çünki NATO müttəfiqləri Kiyevi dəstəkləməyə davam edirlər”.
Analitik vurğulayıb ki, Avropa İttifaqı və NATO üzvləri bu danışıqlara şübhə ilə yanaşır və hər hansı bir davamlı həllin Ukraynanı da daxil etməsi lazım olduğunu qeyd edirlər:
“Brüsselin mövqeyi açıqdır: ABŞ Ukraynaya hərbi və maliyyə yardımlarını təsdiqləyib və Kiyevin tək başına buraxılmadığını təmin edir. Avropa liderləri də Rusiya ərazisi üzərində hər hansı bir razılaşmanın legitimləşdirilməsinə qarşı çıxırlar. Tramp dövründəki yanaşmanın Ukrayna məsələsində transatlantik həmrəyliyi zəiflədəcəyi ilə bağlı artan narahatlıqlar var. Ər-Riyad görüşləri yeni bir diplomatik cəhd kimi görünür, lakin Ukrayna iştirak etmədiyi halda onların uğuru qeyri-müəyyəndir. Avropa müttəfiqləri Kiyevi dəstəkləməkdə qərarlıdır və ABŞ-Rusiya tək tərəfli razılaşması ciddi çətinliklərlə üzləşə bilər. Əsl sınaq isə gələcək danışıqların Ukraynanı prosesə daxil edib-etməyəcəyinə və hər hansı bir razılaşmanın yerində tətbiq edilə biləcəyinə bağlı olacaq. Bu arada, avropalılar alternativ bir yol izləyir, amma bu günə qədər qarışıq nəticələr əldə olunub”.
O, həmçinin Fransa prezidenti Emmanuel Makronun çağırdığı təcili sammitin Ukrayna müharibəsi və daha geniş Avropa təhlükəsizliyi məsələlərini müzakirə etmək üçün Avropa İttifaqı ölkələri və Böyük Britaniya liderlərini bir araya gətirdiyini bildirib:
“Görüş ABŞ-Rusiya danışıqları nəticəsində Avropa və Ukrayna təmsilçilərinin xaric edildiyi halda Avropanın birləşdirilmiş cavab formalaşdırmaqda çətinlik çəkdiyini ortaya qoydu. Avropa liderləri, qitənin müdafiə qabiliyyətlərini artırmağın vacibliyini vurğulayıb. Müzakirələr, hərbi xərclərin artırılmasının zəruriliyi üzərində cəmlənib. Lakin, konkret öhdəliklər və birgə strategiyalar sammitdə təsdiqlənmədi. Ukraynada mümkün sülh razılaşması çərçivəsində Avropa sülhməramlı qüvvələrinin yeridilməsi təklifi üzərində ciddi fikir ayrılıqları meydana gəldi. Bəzi ölkələr daha aktiv mövqe tutmağa çağırarkən, digərləri ehtiyatlı yanaşdı, bu da yekdil qərarın qəbul edilməməsinə səbəb oldu”.
Mütəxəssis əlavə edib ki, sammitdə Avropanın Ər-Riyadda keçirilən ABŞ-Rusiya danışıqlarına dair narahatlıqları vurğulandı, çünki bu danışıqlar Avropa və Ukrayna təmsilçiləri olmadan keçirildi:
“Bu istisna, hər hansı bir razılaşmanın effektivliyi və qanuniliyi haqqında suallar doğurub. Mübahisələrə baxmayaraq, Avropa liderləri Ukraynanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə tam dəstək verdiklərini təkrarladılar. Bütün Avropa liderləri birgə olaraq, davamlı bir sülh həllinin yalnız Ukraynanın birbaşa iştirakını və onun müstəqilliyini qorumaqla mümkün olduğunu bildirdilər. Fransa, daha geniş bir dialoq üçün növbəti sammiti təşkil etməyi planlaşdırdığını açıqladı. Bu toplantıya əlavə Avropa ölkələri və Kanada da dəvət olunacaq və böhranla bağlı daha əhatəli yanaşma məqsədilə daha çox müxtəlif perspektivlərin nəzərə alınması təmin ediləcək. Parisdəki sammit, Avropanın daxili fikir ayrılıqlarını və Ukrayna böhranına birgə cavab verməkdəki çətinlikləri ortaya qoydu. Həlledici danışıqlardan kənar qalmaq, Avropa liderlərini öz strategiyalarını yenidən qiymətləndirməyə vadar edib, gələcək sülh cəhdlərində həmrəyliyin və birbaşa iştirakın vacibliyini vurğulayıb ki, bu da hər hansı bir həllin həm qanuni, həm də effektiv olmasını təmin edəcək”.
Rafi Müslümov
www.yenicag.az

