Ermənistanı xəritədən siləcək dörd ssenari: Bütün variantlar onu Rusiyanın tərkibinə aparır

Ölkə.az "Yeni Müsavat"a istinadən xəbər verir ki, Cənubi Qafqazda Ermənistanın mövcudluq şərtlərinin qəlizləşməkdə olduğu müşahidə olunur. Rəsmi İrəvan Qərbə inteqrasiya siyasətində hələ də israrlı mövqe tutmağa çalışır. Ancaq nə ABŞ-dan, nə də Avropa Birliyindən əvvəlki kimi ciddi dəstək ala bilmir. Ona görə də, indi rəsmi İrəvan olduqca ciddi tərəddüdlər içərisində qalıb. Çünki Qərbə inteqrasiya siyasətindən imtina üçün yeganə alternativ Ermənistanın yenidən Rusiyanın orbitinə qayıtması ilə bağlıdır. Və bu, Ermənistanın müstəqilliyinin tamamilə Kremlə təhvil verilməsi üzrə inkişaf edə biləcək bir ssenaridir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış situasiyanı nisbətən öz xeyrinə dəyişməyə nail olmuş Rusiya indi Ermənistanı açıq mətnlə təhdid etməyə belə, başlayıb. Belə ki, Kreml Ermənistandan Qərbə inteqrasiya siyasətindən imtina tələb edir. Əks halda, rəsmi İrəvanı Ermənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqından qoyulacağı ilə hədələyir. Və bu, iqtisadi-ticari alternativləri olmayan Ermənistan üçün real fəlakət ssenarisi anlamı daşıyır.

Əslində, Paşinyan hakimiyyəti son illərdə yürütdüyü xaotik xarici siyasət kursu ilə Ermənistanı indiki qəliz vəziyyətə sürükləyib. Yəni, Ermənistanın son dövrlərdəki siyasi addımları ölkənin qarşılaşdığı mürəkkəb daxili və xarici təzyiqlərin əsas səbəbidir. Və rəsmi İrəvanın geosiyasi kursunda müşahidə edilən tərəddüdlər və daxili idarəetmədəki populist meyllər ölkənin uzunmüddətli sabitliyini ciddi şəkildə təhdid edir.

Məsələ ondadır ki, Paşinyan hakimiyyəti son illərdə Avropa Birliyi ilə münasibətləri dərinləşdirmək niyyəti nümayiş etdirsə də, faktiki addımlar bu istiqamətdə ardıcıl və təsirli deyil. Avropa məsələləri üzrə nazir müavininin vəzifədən uzaqlaşdırılması və onun əvəzləyicisinin hələ də müəyyən edilməməsi, inteqrasiya prosesinin prioritet olmaqdan çıxdığını göstərir. Bu isə Avropa Birliyində Ermənistanın etibarlı tərəfdaş ola biləcəyinə müəyyən şübhələr oyadır.

Eyni zamanda, buna paralel olaraq, rəsmi İrəvan yenidən Kreml ilə əlaqələri gücləndirməyə çalışır. Baş nazir Nikol Paşinyanın 9 May tədbirlərində iştirakı və MDB platformasında fəallıq göstərməsi, Ermənistanın Qərbdən uzaqlaşıb, yenidən Rusiyaya meyl etdiyini təsdiqləyir. ABŞ və Avropa Birliyindən umduğu dəstəyi ala bilməyən rəsmi İrəvan Ermənistanın iqtisadi və təhlükəsizlik baxımından, Rusiyaya daha çox möhtac olduğunu anlamağa başlayıb.

Digər tərəfdən, Qərbdən dəstəyi zəifləyən Paşinyan hakimiyyəti növbəti parlament seçkilərində böyük risklər ilə qarşılaşa biləcəyini də nəzərə almaq məcburiyyətində qalıb. Belə ki, baş nazir Nikol Paşinyan hakim "Vətəndaş Müqaviləsi" Partiyası daxilində radikal dəyişiklik planları hazırlayıb. Bu baxımdan, erməni baş nazirin, mövcud parlament fraksiyasının 80 faizini əvəzləmək və tanınmayan şəxslərdən ibarət yeni bir siyahı ilə seçkilərə qatılmaq niyyəti, ictimaiyyətdə dəyişiklik təsəvvürü yaratmaq cəhdidir.

Təbii ki, baş nazir Nikol Paşinyanın bu populist taktikası köhnə uğursuzluqların üzərinə yeni simalarla "pərdə" çəkmək məqsədi güdür. Ancaq real islahatlar olmadan bu dəyişikliklərin yalnız qısa müddətli seçki manipulyasiyası olacağı da qətiyyən şübhə doğurmur. Ona görə də, Paşinyan hakimiyyətini yaxın gələcəkdə olduqca qəliz bir siyasi və geopolitik bir mərhələ gözləyir. Və bu mərhələnin Paşinyan hakimiyyəti üçün uğur gətirmə ehtimalı hazırda o qədər də inandırıcı görünmür.

Məsələ ondadır ki, Ermənistanın qarşıdakı mərhələdə hansı istiqamətə yönələcəyi, əsasən həm ölkədaxili siyasi iradəyə, həm də xarici şərtlərə bağlı olacaq. Ona görə də, hazırda Ermənistan üçün proseslərin inkişaf istiqamətləri üzrə mümkün ssenarilər şaxələnmiş çoxvektorlu xarakter daşıyır. Birincisi ssenari üzrə Ermənistan həm Rusiya, həm də Avropa Birliyi ilə tarazlaşdırılmış siyasət yürüdə bilər. Əgər, real ölkədaxili islahatlar da aparılarsa, bu halda, sosial-iqtisadi sabitlik də mümkündür. Ancaq Ermənistan cəmiyyətində hökm sürən mövcud "siyasi mədəniyyət" və "elit struktur"un müqaviməti bu variantın uğur qazanmasına əngəl ola bilər.

Rəsmi İrəvanın indiki situasiyada üstünlük verə biləcəyi daha inandırıcı görünən ehtimal məhz Ermənistanın iqtisadi və siyasi sahələr üzrə yenidən daha çox Rusiyaya doğru üzünü çevirməsidir. Bu halda, rəsmi İrəvanın ABŞ, Avropa Birliyi və digər Qərb dövlətləri ilə münasibətlərinin ciddi şəkildə soyuya biləcəyi qətiyyən şübhə doğurmur. Və nəticədə bu, yenidən Rusiyanın təsiri altına düşən Ermənistanın siyasi müstəqilliyinin və daxili sabitliyinin daha da zəifləməsinə yol aça bilər.

Ona görə də, rəsmi İrəvanın siyasi və geopolitik manipulyasiya vərdişlərinə sadiq qalmağa çalışacağı indi daha çox inandırıcı görünür. Halbuki, Paşinyan hakimiyyəti yalnız görüntü xarakteri daşıyan siyasi dəyişikliklər edərsə, bu halda, ölkədaxili böhran da qaçılmaz olar. Yəni, Ermənistan cəmiyyətində ictimai narazılıq və yeni etiraz dalğaları baş qaldıra bilər. Bu baxımdan, radikal-revanşist siyasi düşərgənin yeni iğtişaşlara hazırlaşdığı bir şəraitdə idarəetmənin iflic vəziyyətinə düşməsi və sosial partlayış ilə bağlı risklər də kifayət qədər yüksəkdir.

Maraqlıdır ki, indiki situasiyada Ermənistan üçün ən məqbul variant yeni geosiyasi hədəflərə transformasiya imkanları aça biləcək dəyişikliklərə cəhd göstərməkdir. Ancaq bu, qısa deyil, daha uzunmüddətli perspektiv üçün pozitiv nəticələr vəd etdiyindən siyasi cəsarət də tələb edən ssenaridir. Çünki rəsmi İrəvanın Ermənistanı indiki qəliz situasiyadan çıxartmaq üçün uzunmüddətli hədəflərə hesablanmış çoxvektorlu diplomatiya yürüdə biləcəyi ciddi şübhələr doğurur. Və ən əsası belə riskli ssenari üçün həm də peşəkar siyasi-diplomatik kadrlar, eləcə də strateji düşüncə vərdişləri lazımdır.

Bütün bunları nəzərə aldıqda, Ermənistanın hazırda dövlətçiliyini qorumaq baxımından, öhdəsindən gəlməsi o qədər də asan olmayan problemlərlə qarşı-qarşıya qaldığı qətiyyən şübhə doğurmur. Belə ki, Ermənistan ilk növbədə gələcək sabitlik və inkişafı üçün xarici siyasətdə real və ardıcıl çoxvektorlu strategiya formalaşdırılmalıdır. Ölkə daxilində köklü institusional islahatlar aparılmalı, populist idarəetmədən imtina edilməlidir. Sosial-iqtisadi inkişaf üçün yeni, innovativ proqramlar hazırlayaraq, reallaşdırmalıdır. Siyasi-diplomatik kadrların peşəkarlığı artırılmalı və milli maraqlar uzunmüddətli perspektivlərə uyğunlaşdırılmalıdır.

Əks halda, Ermənistan regional və qlobal proseslərdə zəif, təsirə açıq bir subyekt olaraq qalacaq və ölkədaxili siyasi sabitliyi də həmişə ciddi təhlükə altında olacaq. Üstəlik, bütün bu ölkədaxili siyasi-iqtisadi və geopolitik risklər ümumiyyətlə, Ermənistanın mövcudluğunu belə, təhdid edən proseslərə də yol aça bilər. Çünki Ermənistanın bu risklərin öhdəsindən gələcək siyasi-diolomatik kadrları yoxdur.

Buna paralel olaraq, Ermənistanın uzun müddətli perspektivlərə ümid yaradacaq manevrlər üçün zamanı da mövcud deyil. Bu baxımdan, Ermənistan bir dövlət olaraq, tədricən geopolitik xəritədən yoxa çıxmağa məhkumdur. Və bu uydurma dövlət ən yaxşı halda, Rusiyanın qeyri-rəsmi quberniyası kimi formal mövcudluğa ümid edə bilər.