Əti kim yeyib? Hökumət camaatı qınayır, camaat pambığı

KTN deyir ki, əhali mal-qaranın axırına çıxır, ekspertlər isə bildirirlər ki...

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (KTN) ətin bahalaşması ilə bağlı iddia edib ki, buna səbəb yeyənlərin sayının artmasıdır. Nazirliyin maraqlı açıqlamasına görə, “əhali cavan heyvanların ətinə üstünlük verir və buna görə də mal-qaranın kökəlməyə vaxtı çatmır”.

KTN hesab edir ki, qiymət artımına səbəb olan qıtlığın əsas səbəbi ət istehlakının çox olmasıdır. Yəni, kəsirdə əhali günahkardır - sayımız artır.

Nazirlik təəssüflə qeyd edib ki, onların maarifləndirici tədbirləri aktual problemin həllinə heç bir şəkildə kömək etmir: “Uzun illər ərzində əhalinin artması və ətə tələbatın artması səbəbindən heyvanların sayı artmır. Bununla bağlı aparılan maarifləndirici tədbirlərə baxmayaraq, təəssüflər olsun ki, heç bir müsbət nəticə müşahidə olunmayıb”.

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, bu il yanvarın 1-nə ölkədə cəmi 6 milyon 850,2 min baş qoyun və keçi, 2 milyon 459,7 min baş iribuynuzlu mal-qara, o cümlədən 1 milyon 223,1 min baş inək və camış var. Görünür, sürətlə artan əhali təkcə qoyun, keçi və mal-qaranı deyil, donuzları da yeyib.

Rəsmi statistikaya görə, xırda və iri buynuzlu mal-qaranın sayı ötən illə müqayisədə azalıb. İnək və camışların (ötən il 1 235 100 baş olub), həmçinin qoyun və keçilərin (ötən ilin sonunda 7 060 600 baş) sayında azalma var. Donuzların sayı da azalıb (keçən il 4828 baş idi).

Artan yeyənlər ordusunun iştahı nəinki mal-qaranı məhv etdi, həm də qiymətlərin durmadan artmasına səbəb oldu. KTN artımın davam etdiyini bildirir. Hazırda mal əti 15-16 manata satılır, quzu ətinin qiyməti isə 20-24 manat arasında dəyişir. Bütün bunlar həqiqətən təsiredicidir.

Hələ 2018-ci ildə hökumət elan etmişdi ki, ixtisaslaşmış qurumların səyləri nəticəsində ətlə özünü təmin etmək 90% kimi möhkəm səviyyəyə çatıb. Düzdür, idxal yerli istehsalın cəsarətli statistikasından geri qalmırdı. Müstəqil ekspertlər isə pambıqçılığın inkişafının konkret üsullarının, otlaq sahələrinin azaldılmasının, yemin bahalaşmasının və idxalın artmasının sənayeyə mənfi təsirləri barədə həyəcan təbili çalırdılar.

Ancaq problem ən gözlənilməyən yerdən gəldi. KTN-ə inanmalı olsaq, bu sənayenin güclü yüksəlişi həddindən artıq qida üstünlükləri və mal-qara yeyənlərin sayının artması fonunda geri çevrilir. Sənaye mütəxəssisləri hesab edirlər ki, ümumilikdə əhalinin artımı mal-qaranın sayının azalmasına səbəb olur, lakin problem daha dərinə gedir.

Əslində, yüksək yerli istehsal haqqında cəsarətli hesabatlardan bir il əvvəl də heyvandarlıq sənayemizdə maraqlı hadisələr başladı. Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatına görə, 2017-ci ildə ət idxalı artmağa başlayıb. Həmin dönüş ilində idxal əvvəlki illə müqayisədə 2,5 dəfə artıb. Bunun əhalinin artımı ilə necə bağlı olması barədə tarix susur, amma DSK-nın hesabatlarından belə çıxır ki, o dövrdə ət istehsalı da artıb.

Kənd təsərrüfatı eksperti Vahid Məhərrəmli AYNA-ya şərhində deyib ki, həmin dönüş ilində heyvanların məcburi kəsimi hesabına ət istehsalı rekord həddə çatıb: “Axı, yaddaqalan pambıq kampaniyası təbii otlaqların və biçənəklərin azalmasına səbəb oldu. 2017-ci ildə iribuynuzlu mal-qaranın sayı əvvəlki illə müqayisədə 9,8 min baş, qoyun və keçilərin sayı isə 62,3 min baş azalıb. Mal-qaranın sayının azalması sonrakı illərdə də davam etdi”.

“Bu prosesi izləyən məmurlar və oliqarxlar vəziyyətdən istifadə edərək heyvandarlıq məhsullarının idxalını artırıblar. Nəticədə ötən il pambıq ixracımız 199 milyon dollar, ət idxalı isə 312 milyon dollar (56,7%) artıb. Yerli fermerlər məhz bu qədər itki verdilər və əhali qıtlığın və qiymət artımının bütün ləzzətlərini hiss etdi”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Onun sözlərinə görə, pambıq sahələrinin təbii biçənəklər və otlaqlar hesabına genişləndirilməsi Azərbaycan heyvandarlarını 311,9 milyon dollar gəlirdən məhrum edib: “Digər tərəfdən, ölkənin yerli heyvandarlıq məhsulları, xüsusilə də yüksək kalorili məhsulları ilə təminatında ciddi boşluq var. Ölkədə alıcılıq qabiliyyətinin aşağı olmasına baxmayaraq, son 10 ildə ət və süd iki dəfə bahalaşıb”.

Onu da qeyd edək ki, DSK-nın məlumatına görə, ötən il yerli istehsal 152,8 min ton mal əti, 88,9 min ton quzu və keçi əti olub. Qurumun son hesabatında mal ətinin rəsmi maya dəyəri 4,4 manat, topdansatış qiyməti isə kiloqramı 5,1 manat göstərilib. Lakin pərakəndə satışda qiymət xeyli yüksəkdir.