Fransanın hədəfi Xaqani Cəfərli yazır
Icma.az, 525.az portalına istinadən məlumat yayır.
Xaqani CƏFƏRLİ
Fransanın ümumi dəyəri 7.6 milyard avro olan "26 Rafale M" döyüş təyyarəsinin Hindistana satışı ilə bağlı danışıqları uğurla başa çatdırması Rusiyanın növbəti uğursuzluğu, Parisin Moskva üzərində növbəti qələbəsi kimi tarixə düşə bilər. Hindistan Hərbi Dəniz Qüvvələri üçün Farnsadan alacağı təyyarələrlə Rusiya istehsalı MiQ-29K və MiQ-29KUB təyyarələrini əvəz etməyi planlaşdırır. Güman edilir ki, müqavilə Fransa müdafiə nazirinin aprel ayında Hindistana səfəri zamanı imzalana bilər. Fransa Hindistana 26 "Rafale M" döyüş təyyarəsini almağı tövsiyə edəndə, Rusiyada Parisin bu təklifini utopiya adlandırdılar. Lakin 2023-cü ildə Rusiyanı geridə qoyaraq ABŞ-dan sonra dünyanın ikinci ən böyük silah ixracatçısına çevrilən Farnsa Rusiyanın çox böyük ümidlər bəslədiyi Hindistan bazarını da ələ keçirməyə başlayıb. Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (Stockholm International Peace Research Institute-SIPRI) son hesabatına görə, Fransa 2019-2023-cü illərdə silah ixracını əvvəlki beş illik dövrlə müqayisədə 47 faiz artırıb. Qlobal silah bazarında Fransanın əsas rəqibi olan Rusiyanın silah ixarcı isə kəskin şəkildə azalmağa davam edir. SIPRI-nin məlumatlarına görə, 2024-cü ildə Rusiyanın silah ixracı 2022-ci illə müqayisədə 47 faiz azalıb. Ümumilikdə, son beş ildə Rusiyanın silah ixracı 64 faiz, qlobal silah bazarındakı payı isə 7.8 faiz azalıb. Rusiya silahlarından imtina edən Hindistan Fransa silahlarının ən böyük alıcısına çevrilməkdədir.
Fransa Rusiyanı ötüb keçərək dünyada ABŞ-dan sonra ən çox silah satan ölkəyə çevrilsə də, bu, Parisin son hədəfi deyil. Donald Trampın Kanada və Avropa İttifaqı ilə ticarət müharibəsi, Rusiyanın təcavüzkar siyasətinə qarşı Ukraynanı dəstəkləməkdən imtina etməsi və ABŞ-nin NATO-dan çıxmaq ehtimalının gündəmə gəlməsi Fransa üçün yeni imkanlar açır. Kanada və Almaniya ABŞ-dən F-35 qırıcılarının alışından imtina edə bilər. Kanadanın müdafiə naziri Bill Blair bildirib ki, ölkəsi ABŞ-dən 88 ədəd F-35 qırıcıları almaq üçün 19 milyard dollarlıq müqavilədən çıxa və başqa variantlar axtara bilər. Almaniya da ABŞ-dən 8 milyard avroya 35 ədəd F-35A qırıcısının alınması ilə bağlı müqaviləni ləğv etməyi müzakirə edir. Fransa prezidenti Emmanuel Makron müttəfiqlərini F-35-lər əvəzinə "Rafale" qırıcılarını almağa çağırıb. "Airbus" Avropa aviasiya konserninin müdafiə və kosmos bölməsinin rəhbəri Maykl Şellhorn da oxşar müraciətlə çıxış hesab edib. Maykl Şellhorn Avropa ölkələrini ABŞ-dən asılı olmamaq üçün Amerika silahlarının alışını azaltmağa çağırıb. Maykl Şellhorn ABŞ-dən F-35 təyyarələrini alan və indi Trampın Qrenlandiya ilə bağlı niyyətindən şoka düşən danimarkalıların üzləşdiyi vəziyyəti xatırladıb.
SIPRI ekspertlərinin hesablamalarına görə, Avropa ölkələri silah idxalatının 55 faizini ABŞ-dən təchizat təşkil edir. İnstitutun ekspertlərinin hesablamalarına görə, Avropa ölkələri son beş ildə əsas silahların idxalını demək olar ki, iki dəfə artırıblar. 2019-cu ildən 2023-cü ilə qədər silah alış həcmi əvvəlki beş illik dövrlə müqayisədə 94 faiz artıb. Bu dövrdə ABŞ silah satışını 17 faiz artırıb və qlobal silah bazarındakı payını 34 faizdən 42 faizə yüksəldib. İndi isə Trampın sərsəm siyasəti nəticəsində ABŞ Avropa bazarlarını itirmək təhlükəsi ilə üzləşib. Özü də bu, elə bir dövrdə baş verir ki, Avropa İttifaqı qarşıdakı 4 ildə hərbi xərclərə 800 milyard avroya qədər vəsait xərcləməyi nəzərdə tutur. Fransa isə Avropa İttifaqına üzv olmayn ölkələrin 800 milyard avroluq silahlanma proqramından kənarda saxlanılmasında təkid edir. Fransadan fərqli olaraq Almaniya Böyük Britaniya, Norveç və Türkiyə kimi ölkələrin də imkanlarından istifadə edilməsini təklif etsə də, ABŞ-dən silah alışının əleyhinədir. Avropanın silahlanması ilə bağlı Fransa və ya Almaniyanın planının qəbul edilməsindən asılı olmayaraq, bu, ABŞ-nin zərərinə olacaq. Bundan ən çox itirən ABŞ, ən çox qazanan Fransa olacaq. Hələlik Fransa hərbi-sənaye kompleksinin ən böyük problemi məhdud imkanlardır. "Dassault Aviation" ildə 25 "Rafale" qırıcısı istehsal etmək imkanlarına malikdir. Lakin Fransanın başqa bir üstünlüyü var. Fransa ABŞ-dən asılı olmadan başdan sona silah istehsal edə və bunu inkişaf etdirə bilən müdafiə sənayesinə malik azsaylı Avropa ölkələrindən biridir. Hazırda Fransanın hərbi-sənaye kompleksinə doqquz böyük sənaye qrupu daxildir: "Airbus Defence and Space", "Ariane Group", "Arquus", "Dassault Aviation", MBDA, "Naval Group", "KNDS France", "Safran", "Thales".
Böyük sənaye qrupları ilə yanaşı, Fransada hərbi-sənaye kompleksinə aid edilə biləcək 4500 kiçik və orta müəssisə də mövcuddur. Onlardan 1000-i strateji müəssisə hesab olunur. Hazırda Fransanın hərbi-sənaye komleksinə aid edilən müəssisələrdə 210 min işçi çalışır. Ancaq Avropanın silahlanma qərarı və bu zaman yerli istehsala öncüllük verilməsi Fransa hərbi-sənaye kompleksinin ciddi şəkildə böyüməsinin yolunu açacaq. Fransanın 2024-2030-cu illər üçün hərbi büdcə qanunu müdafiə xərclərinə 413 milyard avro ayrılması nəzərdə tutulur. Bu məbləğn 100 milyardı əsas silah proqramlarına ayrılıb. Ancaq Parisdə anlayırlar ki, bu, yetərli deyil. Hətta Fransanın 1990-cı illərdəki səviyyəsinə qayıtmaq üçün çox iş görülməlidir. Bu işlərin görülməsinə isə artıq başlanılıb. Üstəlik, Fransa Ukrayna ilə birlikdə silah istehsalına başlayıb. Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəsi fransız hərbi şirkətləri üçün yaxşı fürsət olub. Ancaq bununla yanaşı, Fransa şirkətləri Ukraynada silah istehsalına da yaxşı fürsət kimi baxırlar. Bu məqsədlə onlarla müqavilə bağlanıb. Bütün bunlar Fransa silah istehsalçılarının qlobal silah bazarında mövqeyini gücləndirəcək. Ekspertlər hesab edirlər ki, Trampın sərsəm siyasəti davam etdikcə ABŞ etimadlı müttəfiq və tərəfdaş imicini itirəcək. Bu isə ilk öncə ABŞ-dan silah alan ölkələrin mövqeyində dəyişikliyə səbəb olacaq. Rusiyanın itirdiyi mövqeləri ələ keçirən Fransa ABŞ-ı da əvəz etməyə başlayacaq. Bir neçə il öncə heç kim Fransanın Rusiyanı ötüb keçəcəyinə inanmırdı. İndi bu, artıq baş verib və Fransa qlobal silah bazarında ABŞ-dən sonra ən böyük paya sahibdir. İndi isə Fransanın hədəfi ABŞ-la rəqabət aparmaq və ona qalib gəlməkdir.

