Gənclik yaşı

Aysu KƏRİMZADƏ
BDU magistr, II kurs tələbəsi

Gənclik insanın ən məhsuldar olduğu, cəmiyyətdə özünütəsdiq üçün ən çox şəraitin yarandığı dövr hesab edilir. Sosiallaşmanın və ətraf mühitin təsiri nəticəsində bu yaş dövründə gənclər arasında, əsasən yeniliyə maraq göstərmə, dəyişkənlilik, təsir altına tez düşmə, özünü yenidən tərbiyə, zövqlərin dəyişməsi, şəxsiyyətin formalaşması kimi amillər özünü göstərir.

Cəmiyyətin əsas həyatverici təbəqəsindən olan, bir çox ölkələrdə dövlətin daima diqqət mərkəzində saxladığı gənclərin hansı yaş dövrlərini əhatə etməsi haqqında bir sıra mülahizələr mövcuddur.

Azərbaycan Respublikasının 2002-ci ildə qüvvəyə minmiş Gənclər siyasəti haqqında qanunda gənclik yaşı 14-29 yaş aralığı kimi göstərilib. Qanunda gənc ailə anlayışına da yer verilib. Respublikamızda 35-yaşadək şəxslərin nikaha daxil olmasından yaranan ailə, habelə himayəsində azı bir uşağı olan və yaşı 35-dən çox olmayan tək valideyn gənc ailə hesab olunur. Qanundan da gördüyümüz kimi, gənclik yaşı ölkəmizdə rəsmi olaraq 14 yaşdan, - yəni məktəb illərindən başlayır. Artıq 7-8-ci sinifdə oxuyan bir yeniyetmə gənclik illərinə qədəm qoyur və gənclərə məxsus imkanlardan istifadə edə bilir, sosiallaşmanın növbəti mərhələsinə keçid edir və artıq öz ətraf mühitini formalaşdırır. Uşaqlıq və yetkinlik arasında olan bu illər şəxsiyyətə çevrilmiş fərd üçün olduqca vacibdir. Gənclik illərində düzgün ətraf mühit qazanmaq, özünün yenidən tərbiyəsi üzərində işləmək, təhsildə və təşkilatçılıqda uğurlu olmaq, asudə vaxtın düzgün dəyərləndirilməsi, idman, incəsənət kimi xeyirli və yaradıcı hobbilər qazanmaq cəmiyyətə məhsuldar, intellektual səviyyəsi yüksək, inkişafa maraqlı, dövlətin maraqlarını müdafiə etməyə hazır gənclər yetişdirir. Məhz Azərbaycan Respublikasının Gənclər siyasəti haqqına Qanunu gənclərin azərbaycançılıq, vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsini, habelə adət-ənənələrə sadiq, cəmiyyətin mənəvi, sosial-iqtisadi həyatında fəal iştirakı əsas prinsiplərdən biri olaraq götürüb. Bunun əksinə olaraq, həmin illəri "avaralanmaqla" keçirən, özünə bir növ "investisiya" qoymayan, yanlış mühitə düşmüş, vaxtını düzgün məşğuliyyətlərə ayırmayan gənclərin təəssüf ki, gələcəkdə risk qrupuna daxil olan gənclər sırasına düşmə ehtimalı çoxalır. Bu nəinki fərdin özünə, habelə cəmiyyətə, dövlətə müəyyən mənfi təsir edir - deviant davranışlı şəxslərin sayı artır, gənclər arasında mənəvi və iqtisadi rifah səviyyəsi aşağı olur, əhalinin orta intellektual səviyyəsinə təsirsiz ötüşmür, müəyyən mənada dövlətin sosial siyasəti üzərində yük yaradır. Bunun qarşısının alınması üçün dövlətimiz gənclərə yönəlik bir sıra dövlət proqramları hazırlayır, gənclər təşkilatları ilə sıx işləyərək müxtəlif layihələrin reallaşdırılmasına öz dəstəyini göstərir.

Avropada gənclərin siyasətdə iştirak etməsi çox vaxt sosial şəbəkələr və digər qeyri-rəsmi fəaliyyətlər vasitəsilə olur. Mədəniyyətin və sosial şəbəkələrin təsiri altında gənclər, fərqli sosial hərəkatlara qoşulurlar. Bu hərəkatlar, çox zaman sosial bərabərlik, ətraf mühitin qorunması və insan haqları kimi məsələlər üzərində cəmlənir. Gənclər, daha çox öz ideyalarına uyğun siyasi mövqeləri mənimsəyərək bu mövqeləri ictimaiyyətə təqdim edirlər.

Digər bir yanaşma isə iqtisadi yanaşmadır. Xüsusən Avropada iqtisadi şəraitin vəziyyəti və əmək bazarının tələbləri gənclik dövrünü müəyyən edən mühim amillərdən hesaba olunur. Bəzi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə gənclər iş tapmaqda çətinlik çəkir və bu məqamda təhsilin və təcrübənin önəmi artır. Gənclər təhsillərini başa vurduqdan sonra əmək bazarına daxil olmağa çalışır və iş həyatında atılan gənclər nəinki iqtisadi tələbatlarını ödəyə bilir, həmçinin siyasi həyata da maraq göstərirlər.

Bundan başqa, erkən gənclik dövründə gənclər çox vaxt məktəb və universitetlərdə siyasi təhsil alır, müxtəlif siyasi proseslər haqqında məlumatlar öyrənirlər. Siyasi təcrübə adətən kütləvi aksiyalar, tələbə hərəkatları, sosial şəbəkələrdə aktivlik və digər qeyri-rəsmi yollarla formalaşır. Bu yaşda olan gənclər tez-tez siyasi və sosial məsələlər haqqında daha radikal fikir sahibləri ola bilərlər. Bəzi hallarda isə onlar dəstəkləyici, vətənpərvər mövqeydən çıxış edə bilirlər. Sonrakı gənclik dövründə isə artıq siyasi təcrübə daha çox iş və şəxsi həyat təcrübəsi ilə əlaqəli olur. Gənclər, öz karyeralarını qurduqca və ailə həyatı qurduqca, siyasəti öz şəxsi həyatlarını təsir edən məsələlərə görə daha çox əhəmiyyətlə dəyərləndirirlər. Onlar siyasətdə daha praqmatik yanaşmalarla yanaşır və artıq daha çox siyasətin real həyatla necə əlaqəli olduğunu anlayırlar.

İnformasiya və texnologiyaların inkişafı və həyatımızdakı rolu da gənclərdən və onların siyasi həyatda iştirakından yan ötüşmür. Belə ki, gənclik yaşına yeni qədəm qoymuş şəxslər sosial media vasitəsilə daha çox siyasi xəbərləri, gedişatı izləmə imkanına malik olur və digərləri ilə birlikdə siyasi mövzuları müzakirə edə bilirlər. Artıq gənclik illərinin sonuna doğru bu tendensiyada da azalma müşahidə olunur. Bu zaman gənclər siyasəti daha çox peşəkar və ənənəvi kanallar vasitəsilə izləyirlər.

Siyasi qərarların qəbulunda məsuliyyət məsələsinə gəldikdə isə erkən gənclik dövründə, gənclər siyasətdə hələ çox təcrübəsizdirlər və bəzən siyasi qərarlar onların gündəlik həyatlarına birbaşa təsir etməyə bilər. Bu dövrdə siyasi qərarlara təsir etmək və onları həyata keçirmək üçün daha çox social hərəkatlar və geniş ictimaiyyətin dəstəyinə ehtiyac duyurlar.

Gənclik illərinin sonuna doğru onlar daha çox hökumət və siyasi strukturlarda məsuliyyət alır, siyasi proseslərə daha çox daxil olur və öz qərarlarını daha çox praktiki təcrübəyə əsaslanaraq qəbul edirlər.

Gənclik dövrünün əvvəlində və sonunda siyasi həyatda iştirakda baş verən dəyişikliklər əsasən təcrübə, sosial vəziyyət, şəxsi inkişaf və yaşla əlaqədardır. Erkən gənclik dövründə siyasi fəallıq daha çox yenilikçi, idealist və təcrübəsiz olur, gec gənclik dövründə isə daha çox konkret, praktiki və təcrübəyə əsaslanan siyasi fəaliyyətlərə yönəlir. Hər iki dövrün özünəməxsus əhəmiyyəti var və gənclərin siyasi həyatda iştirakı həm fərdi inkişaf, həm də cəmiyyətin inkişafı üçün vacibdir.