“Hazırkı Konstitusiya dəyişiklikləri Naxçıvanın muxtariyyətinə xələl gətirmir”

"Milli Məclisə təqdim olunan Naxçıvan Muxtar Respublikasına dair dəyişikliklər layihəsi ölkənin dövlət idarəçiliyində institusional harmoniyanın gücləndirilməsi istiqamətində mühüm bir addım kimi qiymətləndirilir. Bu dəyişikliklər Naxçıvanın idarəetmə modelində köklü transformasiyanın başlanğıcını qoyaraq, mərkəzləşdirilmiş və funksional idarəetmə konsepsiyasının dərinləşdirilməsinə xidmət edir. Layihə muxtariyyətin hüquqi çərçivədə qorunması ilə yanaşı, onun ümummilli hüquq sisteminə inteqrasiyasını təmin etməyi hədəfləyir".

Bunu "Yeni Sabah"a "Konstitusiya Araşdırmalar Fondu"nun rəhbəri Əliməmməd Nuriyev bildirib.

Onun sözlərinə görə, Naxçıvan MR Komissiyasının dəyişikliklər layihəsi təkcə hüquqi düzəlişlər toplusu deyil, həm də Azərbaycan Respublikasının dövlət idarəçiliyində institusional harmoniyanın təmin edilməsi yolunda strateji addımdır: 

"Muxtar modelin yeni konfiqurasiyası Naxçıvanın idarəetmə mexanizmlərinin Əsas Qanuna ümumi şəkildə yenidən tənzimlənməsini nəzərdə tutur. Bu, ilk növbədə, aşağıdakı istiqamətlərdə özünü göstərir: ali vəzifəli şəxs, yəni Ali Məclis sədrinin idarəetmədə xüsusi statusu aradan qaldırılır. Bu isə Naxçıvanın siyasi-hüquqi modelində artıq simvolik yox, real icra hakimiyyəti təmsilçisi ilə əvəz olunur.

Prezidentin səlahiyyətli nümayəndəliyi institusional çərçivəyə salınıb. Bu isə ümumi təmsilçiliyi və icra funksiyalarını vahid mərkəzdən əlaqələndirilməsinə şərait yaradır. Bu dəyişiklik klassik konstitusional doktrinada unitar dövlət baxımından muxtariyyətin funksional inteqrasiyası modelə uyğunluq təşkil edir. Yəni Konstitusiyaya uyğunlaşdırma baş verir.

İcra hakimiyyətinin səmərəliliyinin artırılması və paralel idarəetmənin aradan qaldırılması əvvəlki dövrlərdə Naxçıvanda həm Ali Məclis, həm də Nazirlər Kabinetinin rəhbərliyi tərəfindən müxtəlif formalarda dövlətin icra funksiyasının həyata keçirilməsi ilə müşayiət olunurdu. Bu ikilik inzibati resursların böyüməsinə, normativ aktların status və hüquqi qüvvəsində ziddiyyətlərə, hesabatlı mexanizmlərdə qeyri-müəyyənliyə səbəb olurdu. Yeni dəyişikliklərlə bu struktur təkrarlanması aradan qaldırılıb, Prezidentin razılığı ilə mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının yaradılması və ləğvi təsbit olunub. Bu, siyasi nəzarət və inzibati məsuliyyətin eyni mərkəzdə cəmlənməsi deməkdir.

Digər məsələ isə normativ-hüquqi bazar üzərində də bu dəyişikliklərin təkmilləşdirmələrə gətirib çıxaracağıdır. Belə ki:

- “Sərəncam” kimi aktlar arasında fərqin dəyişdirilməsi;

- Normativ hüquqi akt ifadəsinin istifadəsi; fərman, təklif, qanun və təyinat terminlərinin sistemli şəkildə redaktə olunması.

Bütün bunlar qanunvericilik texnikasının və hüquqi müəyyənlik prinsipinin möhkəmləndirilməsinə xidmət edir. Bu yanaşma hüquq sistemində tətbiq boşluqlarını azaldır, məhkəmə və icra orqanlarının normativ aktlarının vahid məntiq üzrə tətbiq edilməsinə şərait yaradır. Eyni zamanda, dəyişikliklər hüquqi sabitlik balansını təmin edəcəkdir.

Bu dəyişikliklər Muxtar Respublikada icra sərhədlərinin Prezidentə yaxınlaşdırılması ilə mərkəzi nəzarətin təmin olunması, normativ əsasların aydınlaşdırılması ilə hüquqi sabitliyin qorunulması və tərtiblərlə bağlı mexanizmlərin Prezidentin birbaşa səlahiyyətlərinə verilməsi ilə idarəetmə, çevik qərarvermə mexanizmləri yaradılır.

Konstitusiya 1991-ci ildən bu günə qədər vahidlik və bütövlük prinsipləri əsasında formalaşmış dövlətçiliyi qorumağa çalışır. Naxçıvan Muxtar Respublikasının idarəetmə modelində də bu dəyişikliklər tarixi muxtariyyət hüququna toxunmadan onun idarəetmə formalarını yeniləyib, Qarabağdan sonra Naxçıvanın hüquqi və idarəetmə strukturu milli sistemə uyğunlaşdırılması təmin edilir. İqtisadi layihələrdə Naxçıvanın iştirakını daha çevik formaya gətirir.

Bütün bu dəyişikliklər inteqrasiyalı idarəetmə, hüquqi ardıcıllıq və funksional muxtarlığın tətbiqinə gətirib çıxaracaq. Hazırkı Konstitusiya dəyişiklikləri Naxçıvanın muxtariyyətinə xələl gətirmədən onun idarəetmə mexanizmlərinin Azərbaycan ümumi hüquq sisteminə inteqrasiyasını təmin edir. Bu isə dövlətin strateji idarəetmə qabiliyyətini daha da artırır".

Rəvan Rzazadə