“Heç bir ölkənin milli qanunvericiliyi vətəndaşlarına qarşı belə zorakılığı qanuniləşdirə bilməz”

“Magen David Azərbaycan” - İnsan Hüquqları müdafiəsi və xeyriyyə cəmiyyətinin və Ümum İsrail Qafqaz Yəhudiləri Assosiasının Azərbaycan nümayəndəliyinin sədri David Seliverstov iyunun 27-də Yekaterinburqda azərbaycanlılara qarşı baş verən hadisələri qiymətləndirib.

“Qafqazinfo” həmin müsahibəni təqdim edir:

-İyunun 27-də Yekaterinburqda baş verən hadisələri necə qiymətləndirirsiniz?

-Bu hadisələr, ilk növbədə, hüququn əsas prinsiplərinə və insan ləyaqətinə qarşı yönəlmiş sistematik zorakılıq nümunəsidir. Hüquqi cəhətdən baxdıqda, məhkəmə qərarı olmadan evlərə daxil olunması və bu zaman insanların fiziki zorakılığa məruz qalması, hətta ölüm hallarının baş verməsi, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 2-ci (yaşamaq hüququ), 3-cü (işgəncələrin qadağan olunması) və 8-ci (şəxsi və ailə həyatına hörmət) maddələrinin kobud şəkildə pozulması deməkdir.

-Bu tip hadisələrin hüquqi əsaslandırması mümkündürmü?

-Xeyr. Heç bir ölkənin milli qanunvericiliyi, vətəndaşlarına qarşı belə bir zorakılığı qanuniləşdirə bilməz. Hətta fövqəladə hallarda belə, hüququn aliliyinə əsaslanan bir prosedur mövcuddur. Burada isə hüquqi yox, daha çox siyasi və təzyiq yönümlü sifarişli əməliyyatla üz-üzəyik. Bu isə beynəlxalq hüquqda “arbitrar dövlət zorakılığı” adlandırılır.

-Fəlsəfi baxımdan bu cür zorakılıqlar cəmiyyət üçün nə ifadə edir?

-Bu, hakimiyyətin “qorxu üzərindən legitimlik” yaratmaq cəhdidir. Hegelin dövlət fəlsəfəsində göstərildiyi kimi, dövlət hüquqla müəyyən olunmuş rasionallıq daşıyıcısı olmalıdır. Lakin hüququ pozan dövlət artıq öz ontoloji mahiyyətini itirir. Bu nöqteyi-nəzərdən, Yekaterinburqda baş verənlər sadəcə hüquqi pozuntu deyil, dövlətin öz mahiyyətinə qarşı çıxmasıdır.

-Azərbaycan və Rusiya arasında strateji tərəfdaşlıq bu hadisələrin fonunda necə görünür?

-Azərbaycanın Rusiya ilə olan münasibətləri qarşılıqlı hörmət və suverenlik prinsipinə əsaslanır. Bu hadisələr, əgər Rusiya dövlətinin rəsmi iradəsi deyilsə belə, onun ərazisində baş verməsi və susqunluqla qarşılanması iki ölkə arasında formalaşmış etimadın ruhuna ziddir. Azərbaycanın tərəfdaş olduğu dövlətlərdən gözləntisi hüququn və insan haqlarının qorunmasıdır.

-Həmin məsələdə saxlanılanlar Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarıdır?

-Bu suala cavab vermək üçün hadisənin konkret detallarını, hüquqi sənədləri və rəsmi mənbələri yoxlamaq lazımdır. Əgər saxlanılan şəxslər arasında Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları varsa, bu halda Azərbaycan hökuməti konsulluq və hüquqi müdafiə tədbirləri görmək hüququna və borcuna malikdir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və diplomatik xidmət haqqında qanunları, vətəndaşlarının xaricdə hüquqlarının qorunmasını tələb edir. Belə bir hal baş veribsə, bu məsələ həm hüquqi, həm də diplomatik müstəvidə ciddi şəkildə qaldırılmalıdır.

-İnsan hüquqları müdafiəçilərinin rolu burada necə qiymətləndirilə bilər?

-Bu cür hallarda hüquq müdafiəçiləri sükut etməməlidir. Onlar həm öz ölkələrində, həm də beynəlxalq səviyyədə hüquqi maarifləndirmə və siyasi təzyiq mexanizmləri ilə bu cür zorakılığın qarşısını almağa çalışmalıdırlar. Əks halda, susqunluq suistifadə edənlərin cəzasızlıq hissini daha da gücləndirir.

-Bu hadisələr hüququn universallığı prinsipinə necə təsir edir?

-Hüququn universallığı odur ki, o, şəxs, millət və ərazi tanımır. Hüquq prinsipləri bütün insanlara şamil olunmalıdır. Yekaterinburq hadisələri isə göstərir ki, bəzi ölkələrdə hüquq seçicidir və bu, universallıq prinsipinə qarşı böyük bir təhlükədir.

-Akademik dairələrin bu hadisələrə reaksiyası necə olmalıdır?

-Universitetlər, tədqiqat mərkəzləri və akademik cəmiyyət bu cür hadisələrə təkcə hüquqi deyil, həm də sosial və psixoloji aspektdən yanaşmalıdır. Elmi analizlər və beynəlxalq konfranslarda bu məsələlər müzakirə olunmalıdır ki, gələcəkdə analoji halların qarşısı alınsın.

-Sonda – sizcə, bu hadisə gələcək üçün hansı siqnalı verir?

-Bu, siqnal deyil, xəbərdarlıqdır. Hüquq normaları pozulduqda və buna beynəlxalq cavab verilmədikdə, bu zorakılıq sistematik hala çevrilir. Bu səbəbdən bu hadisəyə qarşı həm hüquqi, həm fəlsəfi, həm də ictimai reaksiyalar gecikmədən göstərilməlidir.

Yekaterinburqda baş verən hadisə təkcə lokal hüquq pozuntusu deyil, həm də beynəlxalq hüquq və insan haqları sisteminə meydan oxuyan təhlükəli presedentdir. Bütün vicdanlı hüquqşünaslar, filosoflar və vətəndaş cəmiyyəti bu məsələni diqqətlə izləməli və hüququn aliliyinin bərpası üçün birgə səy göstərməlidir.

David Seliverstov – “Magen David Azərbaycan” - İnsan Hüquqları müdafiəsi və xeyriyyə cəmiyyətinin  sədri, Ümum İsrail Qafqaz Yəhudiləri Assosiasının Azərbaycan nümayəndəliyinin sədri