Heydər Əliyevin fundamental iqtisadi islahatları tədqiqat mövzusudur Deputat

Müasir Azərbaycan dövlətinin memarı, Ümummilli lider Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi fundamental iqtisadi islahatlar və onların ölkəmizin inkişafındakı rolu daim iqtisadçıların tədqiqat mövzusudur.

Modern.az xəbər verir ki, bunu Milli Məclisin deputatı Tahir Mirkişili deyib.

Onun sözlərinə görə, Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı ölkəmizin tarixində dönüş nöqtəsi oldu.
"Həmin dövrdə Azərbaycan dərin iqtisadi böhran içərisində idi. Sənaye istehsalı 1990-1993-cü illər ərzində 60%-dən çox azalmış, inflyasiya 1700%-ə çatmış, milli valyutanın dəyəri kəskin şəkildə düşmüş, dövlət büdcəsi demək olar ki, tamamilə tükənmişdi.

Belə bir vəziyyətdə Heydər Əliyev sistemli və mərhələli iqtisadi islahatlar strategiyası işləyib hazırladı. Bu strategiyanın əsas istiqamətləri bunlar idi:

Birinci mərhələdə, iqtisadi sabitləşdirmə tədbirləri həyata keçirildi. Makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi, inflyasiyanın cilovlanması və milli valyutanın məzənnəsinin sabitləşdirilməsi prioritet istiqamətlər oldu. 1994-1995-ci illərdə sərt pul-kredit siyasəti, büdcə kəsirinin azaldılması və maliyyə intizamının gücləndirilməsi sayəsində inflyasiya səviyyəsi 1700%-dən 1996-cı ildə 6.7%-ə endirildi.

İkinci əsas istiqamət bazar iqtisadiyyatına keçid üçün hüquqi və institusional bazanın yaradılması oldu. 1995-1998-ci illərdə 100-dən artıq qanun qəbul edildi ki, bunlar mülkiyyət hüquqlarını, azad sahibkarlığı, rəqabəti və xarici investisiyaları tənzimləyirdi. Milli Bankın, Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin, Antiinhisar Siyasəti və Sahibkarlığa Yardım Komitəsinin yaradılması bazar mexanizmlərinin inkişafına təkan verdi.

Üçüncü mühüm islahat istiqaməti özəlləşdirmə proqramı oldu. 1995-ci ildə qəbul edilən "Dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi haqqında" qanun və Dövlət Özəlləşdirmə Proqramı çərçivəsində kiçik və orta müəssisələrin özəlləşdirilməsi başlandı. 1998-ci ilə qədər 30 mindən çox kiçik müəssisə, 1500-dən çox orta və iri müəssisə özəlləşdirildi. Özəlləşdirmə prosesi nəticəsində 1996-2003-cü illərdə özəl sektorun ÜDM-də payı 40%-dən 73%-ə yüksəldi.

Dördüncü əsas istiqamət neft strategiyasının hazırlanması və həyata keçirilməsi oldu. 1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanan "Əsrin müqaviləsi" ölkə iqtisadiyyatının dirçəlişində həlledici rol oynadı. Bu müqavilə ilə Azərbaycan 7 ölkənin 11 neft şirkəti ilə 30 il müddətinə əməkdaşlığa başladı. Növbəti illərdə 20-dən çox neft-qaz müqaviləsi imzalandı və xarici investorlar tərəfindən ölkə iqtisadiyyatına 60 milyard dollardan artıq sərmayə qoyuldu.

Beşinci istiqamət kimi aqrar islahatları qeyd etmək lazımdır. 1996-cı ildə başlanan torpaq islahatı keçmiş sovet məkanında ən radikal aqrar islahatlardan biri oldu. Kolxoz və sovxozlar ləğv edildi, 1.3 milyon hektar torpaq əvəzsiz olaraq kəndlilərə paylandı, 3600-dən çox fermer təsərrüfatı yaradıldı. Nəticədə, 1998-ci ildən etibarən kənd təsərrüfatında illik artım 5-7% təşkil etməyə başladı.

Altıncı mühüm istiqamət sosial müdafiə sisteminin yenidən qurulması oldu. Minimum əmək haqqı və pensiya məbləğləri mütəmadi olaraq artırıldı, əhalinin sosial müdafiəsini gücləndirən yeni qanunlar qəbul edildi, məcburi köçkünlərə dövlət qayğısı artırıldı.

Yeddinci istiqamət beynəlxalq iqtisadi inteqrasiya oldu. Azərbaycan Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, İslam İnkişaf Bankı kimi nüfuzlu maliyyə qurumları ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurdu. TRASEKA, INOGATE kimi regional layihələrdə fəal iştirak etməyə başladı", - o deyib.

Parlamentari qeyd edib ki, bu fundamental islahatların nəticələri özünü çox gözlətməyib:

"1996-cı ildən etibarən ÜDM artımı bərpa olundu və 1998-ci ildən etibarən illik 10%-ə yaxın artım qeydə alındı. 2003-cü ilə qədər Azərbaycana 20 milyard dollardan artıq xarici investisiya cəlb edildi. 1995-2003-cü illər ərzində yoxsulluq səviyyəsi 60%-dən 43%-ə endi. Azərbaycanın valyuta ehtiyatları 1,4 milyard dollara çatdı.

Lakin Heydər Əliyevin ən böyük iqtisadi xidməti yalnız böhrandan çıxış strategiyasını hazırlamaq deyil, həm də ölkənin uzunmüddətli inkişaf konsepsiyasını formalaşdırmaq oldu. 1999-cu ildə onun təşəbbüsü ilə yaradılan Dövlət Neft Fondu neft gəlirlərinin şəffaf idarə olunması, "holland sindromu"ndan qaçılması və gələcək nəsillər üçün ehtiyatların yaradılması məqsədi daşıyırdı.

Bu gün Azərbaycanın iqtisadi uğurlarının təməlində məhz Heydər Əliyevin 1990-cı illərdə həyata keçirdiyi islahatlar dayanır. Onun müəyyən etdiyi iqtisadi inkişaf strategiyası ölkəmizin modernləşməsi, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası və regional liderə çevrilməsində həlledici rol oynayıb.
Heydər Əliyev iqtisadi strategiyasının dövlət başçısı cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla icra olunması Azərbaycana möhtəşəm qələbələr bəxş edib və ölkəmizi gələcəyə daha yaxşı hazırlayıb".