Hindistan Pakistan gərginliyinin qarşısı alınmalıdır ŞƏRH

Beynəlxalq ictimaiyyətin əsas vəzifəsi dialoq və diplomatiya müstəvisində təşəbbüsləri təşviq etmək olmalıdır

Mövcud vəziyyət göstərir ki, Cənubi Asiyada baş verən hərbi-siyasi proseslər artıq lokal xarakter daşımır

Cənubi Asiyada da gərginlik pik həddə çatır. Pakistan və Hindistan arasında son günlərdə baş verən diplomatik gərginlik, sərhəd insidentləri və hərbi ritorika vəziyyətin daha da ağırlaşdığına işarə edir.

Hər iki ölkənin nüvə silahlarına malik olması, bu gərginliyin regional və qlobal təhlükəsizlik üçün ciddi təhdid olduğunu göstərir. Hindistan bütün Pakistan vizalarını ləğv edib və pakistanlılara ölkəni tərk etmək göstərişi verib. Pakistan isə cavab olaraq sərhədləri bağlayıb, hava əlaqəsini və ticarəti dayandırıb.

Qeyd edək ki, Hindistan və Pakistan arasında tarixi Kəşmir münaqişəsi illərdir regionda gərginliyin əsas qaynağı olaraq qalır.  İngiltərənin müstəmləkə idarəçiliyindən azad olduqdan sonra yaradılan Hindistan dövləti Kəşmir vilayətini öz ərazisinə qatmağa çalışıb. Həmin vaxtdan etibarən bu bölgə üzərində Hindistan və Pakistan arasında davam edən mübahisə bu günə qədər həll olunmamış olaraq qalır. Hazırda Kəşmirin şimal-qərb hissəsi Pakistanın, digər hissəsi isə Hindistanın nəzarəti altındadır.Aprelin 22-də Cammuda baş verən partlayış bu münaqişəyə yeni və təhlükəli mərhələ qazandırıb. Hadisə nəticəsində 26 nəfər, əsasən hindu turistlər, həyatını itirib. Hindistan bu hücumun məsuliyyətini "The Resistance Front" adlı qruplaşmanın üzərinə qoyub və bu qruplaşmanın Pakistan tərəfindən dəstəkləndiyini iddia edib. Pakistan isə bu iddiaları rədd edərək  hücumla əlaqəsinin olmadığını,Hindistanın gərginliyi artırmaqda maraqlı olduğunu bildirib. Rəsmi İslamabad həmçinin  Hindistanın bu hadisəni bəhanə edərək hərbi əməliyyatlara başlamaq niyyətində olduğunu və bunun regionda sabitliyi pozacağını vurğulayıb.

Pakistanın yüksəkrütbəli rəsmisi iddia edib ki, Hindistanın İslamabada qarşı hərbi əməliyyat keçirməyə hazırlaşdığına dair "etibarlı kəşfiyyat məlumatı" var.

"Hindistanın yaxın 24-36 saat ərzində Pakistana qarşı hərbi əməliyyat keçirmək niyyətində olduğuna dair etibarlı kəşfiyyat məlumatlarımız var", - Pakistanın informasiya naziri Attaullah Tarar X sosial media şəbəkəsində yayımlanan videomüraciətdə bildirib.

Yeri gəlmişkən, hadisənin ardınca Hindistan hökuməti “qan axırsa, su niyə axsın?” mövqeyi ilə çıxış edərək İndus Su Müqaviləsinin şərtlərini pozub və Pakistana axan suyun qarşısını alıb.Bu isə  Pakistan üçün ciddi humanitar və iqtisadi təhlükə yaradır. Belə ki, Pakistanın iqtisadiyyatı böyük ölçüdə suya əsaslanan kənd təsərrüfatına dayanır. İndus çayı və onun qolları Pakistanın ən vacib su qaynaqlarıdır. Hindistanın bu su axınlarını məhdudlaşdırması

terli əhalinin su ehtiyaclarını təhdid edir. Kənd təsərrüfatı məhsuldarlığını azaldır, xüsusən düyü, pambıq, buğda kimi məhsulların istehsalında problem yaradır.

İqtisadi itkilər və yemək təhlükəsizliyi sahəsində ciddi nəticələr doğurur.

Su axınının məhdudlaşdırılması, Pakistanın ekosistemləri üzərində böyük fəsadlar yarada bilər. Bu, suyun təbii dövranını pozur və həmçinin əkin sahələrinin suvarılmasını çətinləşdirir. Səhralaşma və torpaq eroziyası risklərini artırır. Hidroloji balansın pozulması nəticəsində çayların ekosistemlərindəki canlı həyat da təhdid altına girir.

BMT və Dünya Bankı, İndus Su Müqaviləsinin əhəmiyyətini vurğulayır və tərəfləri hüquqi öhdəliklərini yerinə yetirməyə çağırıb. Lakin Hindistanın mövqeyi, hüquqi tələblərə uyğun gəlmir və buna görə də beynəlxalq hüquqla bağlı problemlər yaradır.

Ekspertlərin fikrincə, Gərginliyin əsas səbəbi hər iki ölkədə artan ictimai təzyiq və Kəşmir məsələsidir.Münaqişənin genişlənməsi regional təhlükəsizliyə ciddi təhdid yarada, terror qruplarının fəallaşmasına səbəb qlobal iqtisadiyyata mənfi təsir göstərə bilər. Qeyd edilib ki, açıq müharibə riski aşağı olsa da, vəziyyət narahatedicidir.

Siysi şərhçi Bəybala Mirzəyev Sherg.az-a açıqlamasında deyib ki, Hindistan və Pakistan arasında artan gərginlik yalnız bu iki ölkə ilə məhdudlaşmır. Cənubi Asiyada baş verən istənilən ciddi qarşıdurma, xüsusilə də Pakistan ətrafında cərəyan edən hadisələr, regionda mühüm strateji tərəfdaşlıq əlaqələri olan Azərbaycan və Türkiyəyə də dolayısı ilə təsir göstərə bilər:

 “Bu baxımdan Türkiyənin son günlərdə Pakistana verdiyi açıq və prinsipial dəstək diqqətəlayiqdir. Türkiyə Müdafiə Nazirliyinin sözçüsü Zəki Aktürk Hindistanı məsuliyyətli davranmağa və beynəlxalq hüquq çərçivəsində hərəkət etməyə çağıraraq bildirib: “İki ölkə arasında ritorika və hərbi müstəvidə artan gərginlik təkcə region xalqlarını deyil, həm də bütün beynəlxalq ictimaiyyəti təhdid edən nəticələrə yol aça bilər. Türkiyə, qardaş Pakistanın qanuni təhlükəsizlik narahatlıqlarını anlayır və tərəfləri sülhə dəvət edir”.

Siyasi ekspertin sözlərinə görə,  Türkiyənin bu çağırışı, həm də Hindistan hökumətinin son illərdə müşahidə olunan aqressiv və millətçi siyasətinə qarşı xəbərdarlıq xarakteri daşıyır. Xüsusilə Baş nazir Narendra Modinin rəhbərlik etdiyi hakimiyyətin müsəlman azlıqlara qarşı sərt münasibəti və regiondakı geosiyasi iddiaları ciddi narahatlıq doğurur:

 “Azərbaycan da bu məsələdə qardaş Türkiyə ilə eyni mövqedə dayanaraq Pakistanın yanında olduğunu bir daha nümayiş etdirir. Azərbaycan-Pakistan münasibətləri uzun illərdir ki, strateji tərəfdaşlıq səviyyəsində inkişaf edir. Azərbaycanın İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Pakistanın verdiyi açıq dəstək bu əlaqələrin dərinliyinin nümunəsidir. Bununla yanaşı, Hindistanın Ermənistanla hərbi əməkdaşlığı genişləndirməsi və bu ölkəyə silah ixracını artırması bölgədə balansı pozan addım kimi qiymətləndirilir. Ekspertlərin fikrincə, Hindistanın Ermənistanı silahlandırması təkcə Cənubi Qafqazdakı sabitliyə deyil, həm də Hindistan-Pakistan gərginliyinin regional miqyasda yeni ittifaqlar və qarşıdurmalar doğurmasına səbəb ola bilər. Mövcud vəziyyət göstərir ki, Cənubi Asiyada baş verən hərbi-siyasi proseslər artıq lokal xarakter daşımır. Bölgənin böyük gücləri və onların müttəfiqləri arasında formalaşan yeni geosiyasi xəritədə Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan kimi dövlətlərin koordinasiyalı siyasəti sabitlik və təhlükəsizlik baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu kontekstdə beynəlxalq ictimaiyyətin əsas vəzifəsi gərginliyin artmasının qarşısını almaq, dialoq və diplomatiya müstəvisində təşəbbüsləri təşviq etmək olmalıdır”.