İki ölkə münasibətlərində yeni mərhələ: Azərbaycan Özbəkistan strateji tərəfdaşlığı yüksələn səviyyədə

“Noyabrın 13-ü cənab Prezident İlham Əliyev Özbəkistanın UzA agentliyinə geniş müsahibə verərək qarşılıqlı əlaqələrin bütün sahələrdə diplomatik, iqtisadi, nəqliyyat-logistika, investisiya və mədəni-humanitar sahələrdə keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu bəyan etdi. Bu müsahibə sadəcə iki ölkə arasındakı münasibətlərin hazırkı vəziyyəti haqqında deyil, həm də bölgəsəl geosiyasət və logistik imkanlar üzrə Azərbaycanın strategiyasını açıqlayan vacib sənəddir”.

Bu barədə Bizimyol.info xəbər portalına politoloq Nicat İsmayılov danışıb.

Nicat İsmayılov

1. “Qardaş ölkə və etibarlı müttəfiq” iki xalqın yaxınlaşması

Müsahibədə cənab Prezident İlham Əliyev Özbəkistanı “qardaş ölkə və Azərbaycanın etibarlı müttəfiqi” kimi xarakterizə etdi.  Onun sözlərinə görə, iki xalq arasında dil, tarix, mədəni köklər və etnik bağlar mövcuddur və bu, siyasi əməkdaşlıq üçün güclü baza təşkil edir.

Bu vurğu həm də regionda yeni koalisiya-dostluq dinamikasının formalaşdığını göstərir. Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı əlaqələrin “ali müttəfiqlik səviyyəsinə” çatdığı ifadəsi yalnız diplomatik fraza deyil.  Bu, konkret addımların olduğunu göstərir.

2. Diplomatik və siyasi əlaqələrin yüksək dinamikası

Müsahibədə qeyd edildi ki, regional əməkdaşlıq üçün nəzərdə tutulan formatlardan biri olaraq 2025-ci ildə keçiriləcək Mərkəzi Asiya Dövlət Başçıları Məsləhətləşmə Görüşünə Azərbaycan da qatılacaq. Əliyev bildirdi ki, Azərbaycan üçün Mərkəzi Asiya ölkələri ilə əməkdaşlıq «əlamətdar bir strateji məkandır».

Əlavə olaraq, son illərdə dövlət başçıları səviyyəsində qarşılıqlı səfərlərin sayının artması diqqət çəkdi. Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana beş dəfə səfəri və cənab Prezident İlham Əliyevin fraternal ölkələrə səfərlərinin fəaliyyəti göstərdi ki, iki tərəf bir-birinə yalnız “xarici ölkə” kimi deyil, strateji əməkdaş kimi yanaşır.

3. İqtisadi-logistika əməkdaşlığı və “Orta Koridor”un rolu

Müsahibənin iqtisadi və nəqliyyat komponenti də diqqətəlayiqdir. Cənab Prezident İlham Əliyev vurğuladı ki, “Zəngəzur dəhlizi”nin açılması Mərkəzi Asiya ölkələrinin də marağındadır və bu layihənin region üçün faydaları böyükdür.

Bundan başqa, Azərbaycanın nəqliyyat-logistika infrastrukturu  məsələn, Alat Beynəlxalq Ticarət Limanı, Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu və ölkənin bir neçə beynəlxalq hava limanının fəaliyyəti, Azərbaycanın regionda tranzit və logistik mərkəz kimi rolunu gücləndirir.

Bu baxımdan, Azərbaycan-Özbəkistan əməkdaşlığı yalnız bilateral iqtisadi müstəvidə deyil, regionun nəqliyyat-dəhliz şəbəkələrində strateji rolun bölüşdürülməsi kimi anlaşılmalıdır. Bu, həm Azərbaycanın, həm də Mərkəzi Asiya dövlətlərinin üçün yeni imkanlar açır.

4. Mədəni-humanitar və idman əməkdaşlığı

Müsahibədə idman sahəsində də birgə nailiyyətlərə işarə edildi: məsələn, FIFA U‑20 Dünya Kuboku 2027-ci il üçün Azərbaycan və Özbəkistan arasında birgə ev sahibliyi edəcəkləri qeyd olundu. Cənab Prezident İlham Əliyev bunu “ortaq tarixi nailiyyət” adlandırdı.

Bundan başqa, Özbəkistanın Azərbaycana, işğaldan azad olunmuş bölgələrdə, konkret yardım formaları göstərməsi də mədəni-humanitar əməkdaşlığın inkişaf etdiyini göstərir. Müsahibədə xüsusilə Füzuli rayonunda yaxşılaşdırılmış infrastruktur layihələrindən biri kimi, Özbəkistanın adı çəkildi.

5. Regionda yeni geosiyasi məntiq: Mittelpunkt və Brend-Rol

Bu müsahibə Azərbaycan üçün bir neçə strateji mesajı ehtiva edir:

Birincisi, Azərbaycan özünü yalnız Qafqazda deyil, həm də Mərkəzi Asiya ilə bağlantıda dayanan regional mərkəz kimi qurmaq istəyir.İkincisi, nəqliyyat-logistika infrastrukturu və yeni regional dəhlizlər (Zəngəzur və digər) vasitəsilə “şərqdən qərbə”, “mərkəzdən keçid” xəttində mühüm aktor olmaq planlaşdırılır.Üçüncüsü, mədəni-humanitar əməkdaşlıq və idman sahəsində ortaq təşəbbüslər regionda “yumşaq güc” komponentini gücləndirir.

Bu baxımdan müsahibə sadəcə ölkələrarası dialoqun bir mesajı deyil. O, Azərbaycanda yeni regional siyasətin çərçivəsini göstərir.

6. Təhlil və perspektivlər

Müsahibədə səslənən fikirlərdən bir neçə əsas perspektiv ortaya çıxır:

İnvestisiya imkanlarının artması: Özbəkistanın Azərbaycana yatırımları və Azərbaycan-Özbəkistan iqtisadi komissiyasının fəaliyyətinin qeyd olunması (120-dən artıq Özbək investor firmasının qeydiyyatdan keçdiyi bildirilir) əməkdaşlığın maddi bazasının möhkəmlənməsinin göstəricisidir.Regional mənzərənin genişlənməsi: Azərbaycanın Mərkəzi Asiya ilə əlaqələri yalnız daşımalarla məhdudlaşmır enerji, rəqəmsal iqtisadiyyat, investisiya, innovasiya sahələri də gündəmdədir. Bu, “bir zonadan ikincisinə təkcə qonşuluq” yox, “strateji iqtisadi sahələrdə əməkdaşlıq” deməkdir.Qarşılıqlı dəstək və beynəlxalq platformalar: Özbəkistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləməsi və Azərbaycanın da Özbəkistanın modernləşmə prosesini alqışlaması diplomatik dayanıqlığı göstərir.Nəqliyyat-dəhliz konsepsiyasının reallaşması: Zəngəzur dəhlizinin Mərkəzi Asiya üçün faydalı olacağı vurğulanması bir daha göstərir ki, Bakı nəqliyyat və tranzit strategiyasını təkcə lokal deyil, region üçün açıq qurur.

7. Qlobal kontekst və strateji əhəmiyyət

Bu müsahibə beynəlxalq səviyyədə də əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycan-Özbəkistan əməkdaşlığı: Türk dövlətləri kontekstində daha sıx inteqrasiyaya işarədir. İki ölkə də Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində fəaldır.

Qlobal tranzit şəbəkələrinin formalaşmasında Azərbaycan “Şimal-Cənub”, “Şərq-Qərb” və “Orta Koridor” kimi konsepsiyalarda yer alır. Bu, regionun qlobal nəqliyyat xəritəsində Bakı və onun tranzit potensialının yüksəldiyini göstərir. Enerji təhlükəsizliyi və coğrafi şaxələndirmə baxımından da, Mərkəzi Asiya ilə yaxınlaşma Azərbaycana əlavə diplomatik çeviklik verir.

8. İrəli baxış və məsuliyyət

Cənab Prezident İlham Əliyevin bu müsahibəsi, Azərbaycanın regional siyasətində yeni mərhələyə keçdiyini, strateji tərəfdaşlıqların daha da dərinləşəcəyini və nəqliyyat-logistika şəbəkələrinin yalnız milli deyil, regional fayda üçün işləyəcəyini göstərir.

Bu əməkdaşlıq yalnız iki ölkə üçün deyil, bütövlükdə Mərkəzi Asiya-Qafqaz məkanında yeni dinamikaların başlanğıcıdır. Bu gün Azərbaycan və Özbəkistanın qarşılıqlı faydalı əlaqələri  investisiya, nəqliyyat, idman, mədəniyyət və diplomatiya sahələrində, gələcək illərdə daha konkret nəticələr verəcək.

Politoloq bildirb ki, Azərbaycan mediasına və beynəlxalq izləyicilərə təqdim edilən bu məqalə, müsahibənin strateji mesajlarını aydın şəkildə çatdırmaq, oxucuya və izləyiciyə “niyə və necə” suallarına cavab verə biləcək şəkildə yazılmışdır.

İradə Cəlil, Bizimyol.info