İnsan ömrü hər keçən gün qısalır: Alimlər bunun bir çox səbəblərini göstərir

Genetik faktorlar, qidalanma, stress, siqaret və spirt istifadəsi kimi bir çox faktor ömrün uzunluğunu müəyyən edir. Mütəxəssislər son illər insan ömrünün uzamasını peyvənd, antibiotik və səhiyyə sahələrində baş verən müxtəlif inkişaflarla əlaqələndirir, lakin bir çox insan hələ də 100 yaşına çatmadan ölür. Alimlərin fikrincə, bu vəziyyətin bir çox səbəbi var.

Sherg.az xəbər verir ki, COVID-19 pandemiyasının başlamasından beş il sonra ABŞ-də gözlənilən ömür uzunluğu azalıb. Milli Sağlamlıq Statistikası Mərkəzinin 2023-cü il məlumatlarına görə, Amerika hinduları və Alyaska yerliləri üçün gözlənilən ömür uzunluğu 6,6 il azalaraq 65,2-yə düşüb.

Miçiqan Universitetinin Sosial Epidemiologiya və Əhali Sağlamlığı Mərkəzinin direktoru Briana Mezuk vəziyyəti izah edir: 

“Hər şeyin bir həddi olmalıdır. Bildiyimizə görə, ölməz olan heç bir canlı yoxdur. Ancaq gözlənilən ömür uzunluğu və sağlam həyat müddətində böyük fərqlər var. Əsl sual budur: Biz nə qədər yaşaya bilərik və həyatı yaşamağa dəyər edən psixoloji, fiziki və sosial imkanları qoruya bilərikmi?

Elmi məlumatlara görə, insan ömrünün təbii həddi var: 122 il. 1997-ci ildə 122 yaşında vəfat edən Jeanne Calmentdən başqa heç kim bu xətti keçməyib.

Harvard Yaşlanma Təşəbbüsünün direktoru Uilyam Mair vurğulayır ki, gözlənilən ömür uzunluğu və qocalma sürəti fərqli anlayışlardır.

Gözlənilən ömür uzunluğuna təsir edən amillərə gəlir səviyyəsi, təhsil, səhiyyə xidmətlərindən istifadə imkanları və sistemli bərabərsizliklər daxildir.

Tibbi nailiyyətlər ömrün uzadılmasına səbəb olsa da, opioid böhranları və pandemiyalar kimi ictimai sağlamlıq problemləri də ömrün uzunluğuna böyük təsir göstərir. Bioloji qocalmanın sürəti hüceyrə ziyanı, genetik faktorlar və bədənimizin zamanla məruz qaldığı ətraf mühitin təsirləri ilə formalaşır. Mezuk bu vəziyyəti “Birini otağa bağlasanız və ətraf mühit faktoruna məruz qoymasanız belə, bioloji proseslər nəticəsində öləcək” deyərək bildirir.

Ancaq hamımız istər-istəməz günəş işığı və havanın çirklənməsi kimi amillərlə qarşılaşırıq.

Bəzi insanlar bu təsirləri azaltmaq üçün NAD+ inyeksiyaları, ekstremal pəhrizlər, plazma müalicəsi və çoxsaylı əlavələrin istifadəsi kimi “biohacking” üsullarına müraciət edirlər.

Bununla belə, “İdarəetmə bir illüziyadır” deyən Mezuk, yoxsulluq və sistemli bərabərsizliklər kimi faktorların bir insanın nə qədər qocalacağını təyin edən ən böyük faktorlar arasında olduğunu vurğulayır.