İnsanları yanlış fikrə yönəldən “HƏYAT KOÇ”ları niyə YOXLANILMIR?

Son illərdə özünü "həyat koçu" kimi təqdim edən şəxslərin sayı artır. Sosial şəbəkələrdə və müxtəlif platformalarda fəaliyyət göstərən bu şəxslər bəzən elmi əsaslara söykənməyən, hətta cəmiyyətin dəyərləri ilə ziddiyyət təşkil edən fikirlər səsləndirirlər. Bu vəziyyət, həm də "həyat koçu" adından istifadə edənlərin ixtisas və hazırlıq səviyyəsinin nə dərəcədə əsaslı olduğunu gündəmə gətirir.

Bu yaxınlarda özünü “şəxsi inkişaf və sağlam həyat tərzi koçu” kimi təqdim edən Çinarə Abasovanın açıqlaması müzakirələrə səbəb olmuşdu.

"Varlı kişilər” üçün əxlaqsızlığı “norma”laşdırmağa çalışan bu “həyat tərzi koçu” iddia edir ki, uğurlu və imkanlı kişilərin həyatında bir yox, iki, üç, dörd, hətta beş qadın olmalıdır.

Maraqlıdır, cəmiyyətə təsir gücü olan bu şəxslərin fəaliyyətinə nəzarət olunmalı deyilmi? Həmin şəxslərin fəaliyyəti hansı əsaslarla yoxlanmalıdır?

Bu sahədə hər hansı peşə və ya ixtisas tələbi olmalıdırmı?

Psixologiya Elmi Tədqiqat İnstitutunun sədri Elnur Rüstəmov Bizim.Media- ya açıqlamasında bildirib ki, “həyat koçu” (life coach) kimi təqdim edilən şəxslərin artması həm ölkəmizdə, həm də qlobal miqyasda müşahidə olunur.

Bu isə bir tərəfdən psixoloji dəstəyə və fərdi inkişaf ehtiyacına olan tələbatın artdığını göstərsə də, digər tərəfdən müəyyən riskləri ortaya çıxarır.

"Belə ki, bəzi şəxslər həyat koçu adından istifadə edərək elmi əsaslardan uzaq, subyektiv və bəzən zərərli fikirlərlə çıxış edir, bu isə insanların psixoloji durumuna mənfi təsir göstərə, hətta onların qərarvermə prosesini yanlış istiqamətə yönləndirə bilər.

Qeyd edim ki, peşəkar psixoloji dəstək və fərdi inkişaf sahələri ciddi elmi-nəzəri bilik, etik prinsiplərə əsaslanmış yanaşma və praktiki hazırlıq tələb edir.

Təəssüf ki, bəzi “həyat koçları” heç bir psixoloji və ya pedaqoji təhsil almadan, sadəcə şəxsi təcrübələrə əsaslanaraq geniş auditoriyaya xitab edirlər. Bu isə cəmiyyətdə yanlış davranış modellərinin yayılmasına, psixoloji problemlərin daha da dərinləşməsinə və insan hüquqlarının pozulmasına səbəb ola bilir",- o deyib.

Psixoloq hesab edir ki, bu sahədə fəaliyyət göstərən şəxslərə nəzarət olunması vacibdir:

"Bunun üçün öncə “həyat koçu”, “mentor”, “fərdi inkişaf təlimçisi” kimi titulların istifadəsi hüquqi çərçivəyə salınmalı, bu adlar altında fəaliyyət göstərmək üçün minimum ixtisas və peşə standartları müəyyən olunmalıdır.

Eyni zamanda rəsmi peşə reyestrləri yaradılaraq yalnız tanınmış və yoxlanılmış təhsil və təcrübəyə sahib şəxslərin bu sahədə fəaliyyət göstərməsinə icazə verilməlisi məqsədəuyğun olardı. Bununla yanaşı vətəndaşlar maarifləndirilməli, psixoloji xidmət ilə fərdi inkişaf təlimləri arasında fərq izah edilməli, peşəkar mütəxəssislərlə qeyri-peşəkar şəxsləri ayırd etmələri üçün yol göstərilməlidir.

Digər tərəfdən bu sahədə fəaliyyət göstərmək istəyən şəxslərin ali təhsil səviyyəsində psixologiya, pedaqogika və ya sosial elmlər üzrə baza biliklərinə malik olmaları, etik kodeksə riayət etməyi öhdəlik kimi qəbul etmələri, davamlı peşəkar inkişaf proqramlarında iştirak etmək və sertifikatlaşdırılmış təlimlər keçmələrini, nəzarət (superviziya) və mentorluq prosesi içində fəaliyyət göstərmələrini zəruri hesab edirəm.

Ümumiyyətlə, həyat koçluğu sahəsində fəaliyyətin tam şəkildə tənzimlənməsi, bu şəxslərin ixtisas və etik cəhətdən qiymətləndirilməsi həm fərdi rifahın, həm də ictimai təhlükəsizliyin qorunması baxımından vacibdir. Elmi əsaslara və etik normalara söykənməyən yanaşmaların qarşısı alınmalı, cəmiyyətə psixoloji dəstək adı altında zərər verən modellər həm ictimai tənqidə məruz qalmalı, həm də hüquqi mexanizmlərlə tənzimlənməlidir",- deyə E.Rüstəmov fikrini yekunlaşdırıb.