“İran öhdəliklərini yerinə yetirməlidir“ MAQATE dən xəbərdarlıq

"Bizim nüvə silahına ehtiyacımız yoxdur - buna inam, tarix və əxlaq mane olur..."

"Financial Times" nəşrinin yazdığına görə, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) rəhbəri Rafael Qrossi bildirib ki, İran Agentliklə əməkdaşlığı "əldə­qayırma şəkildə yox, ciddi şəkildə yaxşılaşdırmalıdır".

Onun sözlərinə görə, iyun ayından - İran və İsrail arasında hərbi toqquşmalar başlayandan bəri ölkədə təxminən on yoxlama aparılıb, lakin ən vacib nüvə obyektlərinə (Fordo, Natanz və İsfahan) giriş təmin edilməyib.

Qrossi son aylarda zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarının saxlandığı ərazilərdə müəyyən hərəkətlilik müşahidə olunduğunu deyib. O, bunun "zənginləşdirmə prosesinin bərpası demək olmadığını" vurğulayıb. İran XİN isə Qrossini "əsassız şərhlərdə" günahlandırıb və bildirib ki, MAQATE rəhbəri ölkənin nüvə proqramının "tamamilə dinc məqsədli" olduğunu yaxşı bilir.

Agentlik xəbərdar edir: əgər Tehran yoxlamalara mane olmağa davam etsə, MAQATE "obyektlərə nəzarəti itirdiyini" bəyan etməli olacaq. Bu isə İranın nüvə materiallarına beynəlxalq nəzarət məsələsini sual altına qoyar.

"Bizim nüvə silahına ehtiyacımız yoxdur - buna inam, tarix və əxlaq mane olur"

Eyni zamanda, İran hökumətinin nümayəndəsi Fateme Mohacirani bəyan edib ki, ölkənin nüvə silahı yaratmaq planı olmayıb və olmayacaq. Onun sözlərinə görə, İranın bu mövqeyinə üç əsas səbəb təsir edir:

- İran mədəniyyətinin və tarixinin nüvə silahı konsepsiyası ilə uzlaşmaması;

- Ali dini lider tərəfindən verilmiş nüvə silahının istehsalını və istifadəsini qadağan edən dini fətva;

- İran xalqının mənəvi prinsipləri - humanizm və əxlaq.

Bəyanat İranın Avropa ölkələri (Fransa, Almaniya, Böyük Britaniya) və ABŞ ilə nüvə danışıqlarından tam imtina etdiyi bir vaxtda səslənib.

Ali lider Əli Xamnəi Vaşinqtonla dialoq üçün üç şərt irəli sürüb: ABŞ İsrailə dəstəyi dayandırmalı, Yaxın Şərqdən hərbi bazalarını çıxarmalı və İranın daxili işlərinə qarışmamalıdır. Bununla belə, İranın xarici işlər naziri Abbas Arakçı sonradan bildirib ki, Tehran yalnız nüvə proqramına dair danışıqlara açıqdır - raket imkanları və regional siyasət isə müzakirə mövzusu deyil.

Regional güc balansı və diplomatik oyun

Bu iki parallel siqnal - MAQATE-nin narahatlığı və İranın "humanist arqumentləri" göstərir ki, qarşıdurma yalnız texniki yoxlama məsələsi deyil. Bu, həm də siyasi və ideoloji savaşdır. Qərb şəffaflıq tələb edir, İran isə nüvə silahından imtinanı öz mənəvi üstünlüyü kimi təqdim edir.

Nəticədə, əsas sual dəyişmir: Tehran real əməkdaşlıq edəcəkmi, yoxsa nüvə proqramı regional gərginliyi daha da artıracaq? İranın növbəti addımı həm diplomatiyanın, həm də Yaxın Şərqdə təhlükəsizlik arxitekturasının gələcəyini müəyyən edə bilər.

Moderator.az