KARABAĞ ZAFERİNİN TÜRK DÜNYASINA ETKİLERİ

Naci YENGİN
Azerbaycan’ın Karabağ’da Batı destekli Ermenilere karşı kazanmış olduğu zafer sadece Azerbaycan’ın Karabağ’ın işgal altındaki topraklarını kurtarması değil aynı zamanda Türk dünyasının daha da kenetlenmesini sağlaması açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu hafta Azerbaycan ve Türk dünyasında Karabağ Zaferinin 5. yılı kutlanacak.
Karabağ’ın azadlığının ardından Türk dünyası ve Türk devletleri arasında yaşanan olumlu gelişmeler dikkate alındığında Karabağ’ın kurtarılması Türk devletleri arasındaki güveni daha da arttırmış, Türk devletlerinin geleceğe olan inancını güçlendirmiştir.

Türk Devletleri Teşkilatı ve gözlemci ülkelerin 2020 Karabağ Zaferi sonrası çalışmalarına daha kararlı adımlarla devam ettiğini görmek mutluluk vericidir.

Türk Devletleri Teşkilatının temeli 1992 yılında Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Teşkilatı adıyla atılmıştır. 2009 yılında Türk Konseyine dönüşen yapılanma 2021 yılından itibaren Türk Devletleri Teşkilatı adıyla faaliyetlerine devam etmektedir.

Türk Devletleri Teşkilatına giden yolda Türk devletlerini cesaretlendiren en önemli gelişme 2. Karabağ Savaşında Azerbaycan’ın zaferidir. Karabağ Zaferi, Türk devletleri arasında kültürel, sosyal, askeri, ticari, siyasi birçok yönden entegrasyon yolunda kararlılığı arttırmıştır.
7 Ekim 2025 tarihinde Azerbaycan/ Gelebe’de gerçekleştirilen Türk Devletleri Teşkilatı’nın 12. Zirvesinde alınan kararlarda 2. Karabağ Savaşında kazanılan zafer sonrası oluşan olumlu havanın büyük payı vardır.

Kafkasya ve Türkistan coğrafyasında Sovyetler Birliğinin parçalanması ve Türk devletlerinin tekrar bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte bölgede uluslararası barış ve güvenliği sağlayacak büyük bir boşluk doğmuştur.

Türk devletlerinin Kafkasya ve Türkistan’da (Orta Asya) ekonomik, siyasi, sosyo-kültürel, askeri, enerji gibi jeopolitik, jeostratejik pek çok alanda bölgede istikrarı sağlamak, bölge ve dünya barışına katkı sağlamak amacıyla yürüttüğü faaliyetler, 2020 sonrası daha da artmış ve Türkler arasında var olan dil, kültür, tarih, soydaşlık birlikteliği Türk devletlerini ortak bir çatı altında örgütlenmeye sevk etmiştir.

Azerbaycan toprağı Karabağ 1920’lerde Sovyetler Birliği tarafından Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi’ne dönüştürülmüştür. 1991’de Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla birlikte sözde Dağlık Karabağ Özerk bölgesi Ermenistan’ın desteği Azerbaycan topraklarına saldırmış ve Azerbaycan Türkleri 30 bin şehit, yüzbinlerce göç vererek 1992’de Hocalı Soykırımını yaşamıştır. Ermenistan 1993’te Karabağ’ı işgal ve ilhak ederek Azerbaycan topraklarının %20’sini ele geçirmiştir.
Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarının işgal ve ilhakına Türkiye başta olmak üzere başta Türk devletleri tarafından karşı çıkılsa ve uluslararası tepkiler artsa da 20 yıllık süreçte Dağlık Karabağ Ermenistan işgali atında kalmıştır.

2. Karabağ Savaşı sürecinde Türk Konseyi Ermenistan’a karşı başlatılan 2. Karabağ Savaşında Azerbaycan’ı desteklemiştir.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de Türk Konseyi’nin desteğine, özellikle de 28 Eylül 2020 tarihli Türk Konseyi açıklamasına atıfta bulunarak teşekkür etmiştir.1 Aliyev ayrıca “Türk Konseyi’nin Azerbaycan’ın haklı davasını en güçlü şekilde destekleyen uluslararası teşkilat olduğunu” özellikle vurgulamıştır.

Türk Konseyi adıyla faaliyet yürüten Türk Devletleri Teşkilatı, Türkiye başta olmak üzere konseye üye devletlerin destek ve kararlı tutumları bölgedeki güç dengelerini değiştirmiş ve Konsey daha sonra isim değiştirerek Türk Devletleri Teşkilatı adını almıştır.

2. Karabağ Savaşında Azerbaycan’a en güçlü ve kararlı desteği Türkiye vermiş ve uluslararası kamuoyunun baskılarına rağmen “İki devlet bir millet” anlayışından ödün verilmemiştir. Ayırca Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın da açıklama ve söylemleriyle Azerbaycan’a destek verdikleri görülmektedir.

Karabağ Zaferinden sonra Minsk Grubunun işlevi sona ermiş, Ermenistan ve Rusya Karabağ’dan, işgal bölgelerinden ayrılmak zorunda kalmıştır. Karabağ topraklarına bölgenin gerçek sahipleri olan Azerbaycan Türkleri yerleşmeye başlamış ve Kafkaslarda dengeler Azerbaycan ve Türk devletlerinin lehine değişmeye başlamıştır.

Kafkasya ve Türkistan’da görülen bölgesel ve uluslararası gelişmeler bölgenin jeopolitik, jeostratejik önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Türk Devletleri Teşkilatı’nın jeopolitik ve jeostratejik açıdan dünyanın en çok önem verdiği bir bölgede güvenlik ve barışın korunması, Türk Devletleri Teşkilatı ve bölge ülkelerinin çıkarlarının korunmasında daha aktif roller üstlenmesi gerektiğini ortaya çıkmıştır. Süreç içerisinde Türk Devletleri Teşkilatından bölgenin güvenliği için daha aktif faaliyetler beklenmektedir.

Dağlık Karabağ Zaferi sonrası Türk Devletleri Teşkilatı ile birlikte Türk entegrasyonuna doğru büyük bir adım atılmış ve Türk devletleri arasındaki bağlar daha da güçlenerek kapı aralamıştır.

Karabağ Zaferi’nin Türkiye, Macaristan, Kuzey Kıbrıs Türk Devleri, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın bölgede bir araya gelmesini ve Türk dünyasının güçlenmesini pekiştirmiştir.

Karabağ Zaferi’nin ardından Türk Konseyi’nin kurumsallaşarak Türk Devleti Teşkilatı’na dönüşmesinin Türk dünyasında ve uluslararası alanda yeni bir dönemin başlangıcı olarak görmek mümkündür.

Karabağ Zaferinden sonra gelinen noktada Türk Devletleri Teşkilatı ile yakın gelecekte işbirliğine dayalı siyasi, askerî, ekonomik ve sosyo-kültürel, stratejik, teknolojik, askeri bir ortak yapı oluşturulabilme ihtimali daha da güçlenmiştir.

1“Cumhurbaşkanı İlham Aliyev: Türk Konseyi, Azerbaycan’ın haklı davasını en güçlü şekilde desteklemiş olan uluslararası teşkilattır”, Türk Devletleri Teşkilatı, 19.01.2021, https://www.turkkon.org/tr/haberler/cumhurbaskani-ilham-aliyev-turk- konseyi-azerbaycanin-hakli-davasini-en-guclu-sekilde-desteklemis-olan-uluslararasi-teskilattir_2154, erişim 01.03.2022.

Not: Yazının izinsiz yayınlanması telif haklarına ihlaldir.

*TARSAM (Türk Dünyası Tarih Stratejik Araştırmalar Merkezi); [email protected]; https://www.tarihistan.org/