“Konum”, “lokasiya”, “location”, yalnız “məkan”, yox...

Mətanət Məmmədova

XXI əsr bizim müasirliyin kulminasiya nöqtəsinə çatdığımız yüzillikdir. Ta bundan müasir olmağı bəlkə də düşünə bilmərik. Bunun səbəblərindən başlıcası həyatımıza yeni texnologiyaların daxil olması və bizim üçün yaratdığı yeni imkanlardır. Məsələn, sosial şəbəkələr var ki, bildiyimizi bilirik, bilmədiyimizi isə oradan öyrənirik. İş o yerə gəlib çatıb ki, uşağından tutmuş ahıl yaşda olan insanlaradək real həyatı buraxıb bir tərəfə, qeyri-real olanı-yəni sosial həyatı qoyub onun yerinə. Bu isə hər gün daha da “müasirləşməyimizə” o qədər geniş imkanlar açıb ki, hansından danışım, bilmirəm.

Bizim də “obrazovannılar” var ki, lap əvvəllərdən öz dilimizdə danışmağı sən deyən bir o qədər sevməyib. Buna görə də sosial həyat sanki lap ürəyindən olub. Həftəbecər turşusuna bənzər olan sosial şəbəkələrdə nə dildə istəsən, o dildə videolarla qarşılaşmaq olur. Yəqin elə bunlar dil sevgisi az olan bəziləri üçün geniş imkanlar yaradır. Bu, əslində həm də özümüzü “inkişaf” etdirməyimizin göstəricisidir. Məsələn, türklər məkana “konum” deyirsə, biz buna həm “konum”, həm “lokasiya”, həm də “location” deyirik. Deyə bilərsiniz ki, bunun nəyi pisdir ki?.. Gör neçə dildə danışmağı bacarırıq.

Kim eşidib ki, hər hansı ünvanı nişan verən adam ona “məkan” desin. Ya zəng vurub deyəcək ki, sənə “konum” atdım, ya yazacaq ki, “lokasiya”nı, location”u göndərdim.

Ötən həftə ərzində milli mətbuatımızın 150 illiyi münasibətilə bir neçə tədbirdə iştirak etməli oldum. Başqalarını demirəm, məhz elə bu zaman şahidi oldum ki, bəzi qələm yoldaşlarım belə “məkan” sözünə endirmir. Yəni onu dilinə almağı ya özünə yaraşdırmır, ya da məkan deyəndə düşünür ki, “obrazovannı” görünmür.

Bütün sahələrdə bu, belədir. İstər müəllimi, həkimi, sürücüsü olsun, belədir. Bütün yaşlarda-istər yeniyetməsi, gənci, istərsə də yaşlısı olsun, bu, belədir. Ya konum”dur, ya “lokasiya”dır, ya da “locatoin”dur. Yalnız və yalnız “məkan” deyil.

Nə üçün? Bax bunu anlamağa çalışmaq istədim, amma hələ də anlaya bilmirəm ki, qoy görüm, bir türk “konum”a “məkan” deyər? Bir rus “lokasiya”ya “məkan” deyər? Bir ingilis “location”na “məkan” deyər?

Maraqlıdır, bəzən düşünürəm ki, bəlkə içdiyimiz sudandır? Bəlkə təmizləmə işləri aparanda “xlor”unu bir qədər çox edirlər, bu, bizə belə əks təsir göstərir? Yox, içməli suyu ki, satın alırıq. Bu su dağlardan süzülən saf sudur ey, zirzəmilərdə istehsal olunmur ki...

Bəlkə istehlak etdiyimiz ərzaqlardandır? Axı onların təhlükəsizliyi göz bəbəyi kimi qorunur aid qurumlar tərəfindən. Yox, bu fikirdə də yanıla bilərəm, onların zəhmətinə kölgə salmış olaram. Bəlkə udduğumuz havadandır? Əsla, havamıza nə olub ki?..

İnanın, adamın ağlına hər şey gəlir. Nə üçün axı, biz öz dilimizdən savayı, bütün dillərdə danışmağı bu qədər sevirik? Düşünürsən ki, bu nədirsə, hər gün istifadə etdiyimiz bir şeydir. Ki, davamlı olaraq dilimizi unutdurmaq hissi yaradır bizdə. Hər gün istifadə etdiyimiz sudur, yağdır, çörəkdir. Bəlkə bunları aid qurumlar bir laboratoriya testindən keçirələr? Bəlkə mərdimazarlar var aramızda. Yoxsa biz nə üçün ”məkan”a “konum”, “lokasiya”, “location” deyək axı?

Vallah, kim nə deyir, desin, bu işdə bir sirr var. Biz öz dilimizdə olan sözü qoyub onu digər üç dildə ifadə ediriksə, bu, normal deyil. Normal olmayan isə anormaldır. Bunun səbəbini axtarıb tapmamağın özü də normal olmayan haldır. Belə isə, gəlin, yığışaq, məsləhət-məşvərət edək, görək nə üçün “konum”, “lokasiya”, “location”, təkcə “məkan” yox?..